GARANTİ VERENLER AÇISINDAN

Daha önce belirtildiği üzere, onarım garantisi kimi zaman satım sözleşmesinin tarafı konumundaki satıcı tarafından verilebildiği gibi, kimi zaman da satım ilişkisine taraf olmayan, ancak satım konusu ürünün dağıtım ağında yer alan üretici ve ithalatçı gibi girişimcilerce verilmektedir. Garanti verenin, satım sözleşmesine taraf olup olmamasına bağlı olarak, verilen garantinin hukukî niteliği ve garantiye uygulanacak hükümler de farklılık gösterir. Bu açıdan bir onarım garantisi karşısında, öncelikle garanti verenin satım konusuyla bağlantısının ve dolayısıyla alıcı karşısındaki konumunun tespiti hukuken önem arz etmektedir.

I. Satıcı Garantisi⁴¹⁸

Satıcı garantisi, alıcıya doğrudan satım sözleşmesinin tarafı olan satıcının garanti vermesini ifade eder. Satıcı garantisi ile üretici, ithalatçı veya bir başka

417 Bir ürün garantisi türü olarak, onarım garantisinin de, içerik açısından garanti veren firmadan firmaya ve üründen ürüne değişiklik gösterebileceği tabiidir. Ancak uygulamada onarım garantilerinin -onarım garantisinin daha özel nitelikte olması ve dar kapsamı nedeniyle- diğer ürün garantilerine göre, daha benzer içeriklerde ortaya çıktığını söylemek yanlış olmayacaktır.

418 Satıcı garantisinin hukuk niteliği için bkz. aşağıda § 8, A.

garanti veren tarafından düzenlenen garanti belgesinin satıcı tarafından alıcıya ulaştırılması -yani satıcının garanti ilişkisine aracılık etmesi- karıştırılmamalıdır.

Satıcı tarafından verilen onarım garantisi, satım sözleşmesinin bir parçasıdır ve bu tür bir garantinin ayrı bir sözleşme ile tanınması sonucu değiştirmez⁴¹⁹. Satıcının verdiği bu tür bir garanti ile kimi zaman satıcının satılanın ayıplarından sorumluluğuna ilişkin yasal düzen kaldırılır veya değiştirilir; kimi zaman da ayıp sorumluluğunu düzenleyen hükümlerinin yanı sıra ve bunlarla birlikte hüküm ifade edecek şekilde alıcıya ilave hak ve kolaylıklar sağlayan akdî bir garanti verilir.

Özellikle adî ve ticarî satımlarda, yasal olarak mevcut olmayan onarım hakkının alıcıya tanınması veya alıcının diğer seçimlik haklarının bertaraf edilmesi satıcı garantilerinin gördüğü önemli bir işlevdir.

Öğretide satıcının –şayet aynı zamanda malın üreticisi değilse- garanti belgesi düzenlemelerinin çok nadir olduğu ileri sürülmüştür⁴²⁰. Salt ‘garanti belgesi düzenleme’ durumu açısından bakıldığında bu değerlendirmeye katılmak mümkündür. Zira garanti belgeleri çoğunlukla standart olarak hazırlanan metinlerdir.

Teknolojik ve ekonomik gereklilikler, bu nitelikte bir ticarî uygulamanın ancak üreticiler tarafından yapılmasına imkân verir. Ancak garanti belgesi düzenlenmeden de garanti verilebilir. Uygulamada özellikle tacirler arası satımlarda satıcının üretici ve ithalatçı garantisinden bağımsız ayrı bir onarım garantisi verebildiği görülmektedir. Bu durum, genellikle, ürünün montaj ve çalıştırılmasının ve hatta sonrasında servis hizmetlerinin de satıcı tarafından üstlenildiği, satıcının aynı

419 Lips, s. 6.

420 Arbek, s. 136.

zamanda ulusal ya da bölgesel dağıtıcılığını yaptığı teknolojik cihazların satımında söz konusu olabilmektedir. Taraflar bu tür onarım garantisini, garanti belgesi ile değil, daha çok satım sözleşmesi içerisinde düzenlemektedirler.

Tüketici satımlarının tabi olduğu 4077 sayılı TKHK’nın 13. maddesinin ilk fıkrası, satıcıyı, üretici ve ithalatçı tarafından düzenlenen garanti belgesini tekemmül ettirerek, tüketiciye teslim etmekle yükümlü kılmakta; söz konusu maddenin ikinci fıkrası ise malın arızalanması halinde garanti süresi içerisinde satıcıya onarım borcu yüklemektedir. Söz konusu hükümde düzenlenen garanti açısından satıcının konumu meselesi ilgili bölümde incelenecektir⁴²¹.

II. Üretici Garantisi⁴²²

Üretici garantisinin temel özelliği, garanti verenin satım sözleşmesine taraf olmamasıdır. Alıcı ile üretici arasında, satım ilişkisinin yanında başka bir hukukî ilişki kuran bu tür bir garanti, öncelikle ilgili ürünün satımını, yani satıcı ile alıcı arasında bir satım sözleşmesinin akdedilmesini gerektirir⁴²³.

Garanti veren üretici, aynı zamanda satıcı ise, artık bir üretici garantisinden değil, satıcı garantisinden söz etmek gerekir⁴²⁴. Böyle bir durumda üreticinin, alıcıya karşı hem satıcı, hem de üretici olarak sorumlu olacağı tabiidir.

421 Bkz. aşağıda § 8, C.

422 Üretici garantisinin hukuk niteliği için bkz. aşağıda § 8,B.

423 Früh, s. 46; Lips, s. 5.

424 ; Lips, s. 6.

Üretici garantisi, uygulamada çoğu zaman üretici tarafından standart olarak düzenlenen ve dolayısıyla içeriği tek taraflı olarak belirlenen⁴²⁵ bir ‘garanti belgesi’nde vücut bulur. Üreticinin garanti belgesi düzenlemesi halinde bunu alıcıya ulaştıracak olan satıcıdır. Nitekim 4077 sayılı TKHK m. 13 ve ilgili idari düzenlemelerde garanti belgesinin tekemmül ettirilerek tüketiciye verilmesi sorumluluğu satıcı, bayi ve acenteye yüklenmiştir.

III. Diğer Garantiler

İrade serbestîsi ilkesi uyarınca satıcı ve üretici dışında kalan ithalatçı, genel toptancı, genel temsilci, bayi gibi ürünün dağıtım ağında bulunan diğer girişimcilere de alıcıya onarım ve sair ürün garantileri verilmesine hukuken bir engel yoktur. Hatta 4077 sayılı TKHK’nın 13. maddesi ithalatçıya garanti belgesi düzenlemek yükümlülüğü getirmektedir.

İthalatçı, genel toptancı, genel temsilci, bayi gibi ürünün dağıtım ağında bulunan girişimcilerce alıcıya yönelik olarak verilen garantilerin ortak özelliği, üretici garantisinde olduğu gibi, bu kişilerin satım sözleşmesine taraf olmamasıdır.

Bu açıdan üretici garantisine ilişkin yapılan açıklama ve tespitler, bu kişilerce verilen garantiler açısından da geçerli olacaktır⁴²⁶.

425 Tüketici satımları açısından içerik belirlenirken üretici elbette 4077 sayılı TKHK ve ilgili idari düzenlemelere uymak ve idari izin prosedürüne riayet etmekle yükümlüdür.

426 Lips, satım sözleşmesine taraf olmadıkları sürece üretici garantileri ve üretici garantisi ile kurulan ilişkiye yönelik değerlendirmelerin ithalatçı ve benzeri diğer garanti verenlerin durumu için de geçerli olacağını belirtmektedir. Bkz. Lips, s. 5-6; ayrıca bkz. Früh, s. 37.

Burada son olarak, öğretide ‘birlik garantileri’ olarak isimlendirilen⁴²⁷, aynı sektörde faaliyet gösteren işletme birliklerinin düzenledikleri garanti belgelerine kısaca değinmek gerekir. Ülkemizde pek örneği olmamakla birlikte, bu tür garanti belgelerinde, birlik garanti taahhüdünde bulunmamakta, malın satıcısını garanti yükümlüsü kılmaktadır⁴²⁸.