GAP Bölgesi Üniversitelerine Genel Bakış

Bu bölümde GAP Bölgesi’nde yer alan üniversitelerin genel durumu YÖK verilerine dayanılarak analiz edilmiştir⁷³.

Tablo 19, GAP Bölgesi’nde yer alan 11 üniversitenin (9 devlet ve 2 vakıf üniversitesi) kuruluş yıllarına göre sıralamasını göstermektedir. Buna göre, GAP Bölgesi’nde özellikle 2006-2008 yılları arasında kurulan üniversitelerin sayısı dikkat çekmektedir. Dicle Üniversitesi Ankara Üniversitesi’ne bağlı olarak 1966 yılında ilk temelini atmış olsa da 1974 yılında kuruluşunu tamamlamıştır. 1973 yılında ODTÜ’nün Gaziantep Yerleşkesi olarak kurulan ve daha sonra ilin adını alan Gaziantep Üniversitesi ise bölgenin en eski ve köklü üniversitelerindendir.

Harran Üniversitesi’nin kuruluşu ise 1992’dir. Bölge üniversitelerinin geneli değerlendirildiğinde yeni kurulan üniversitelerin çoğunlukta olduğu görülmektedir.

Tablo 19. GAP Bölgesi Üniversitelerinin Kuruluş Yılları

Üniversite Kuruluş Yılı

Dicle Üniversitesi 1973

Gaziantep Üniversitesi 1987

Harran Üniversitesi 1992

Adıyaman Üniversitesi 2006

Batman Üniversitesi 2007

Kilis 7 Aralık Üniversitesi 2007 Mardin Artuklu Üniversitesi 2007

Siirt Üniversitesi 2007

Hasan Kalyoncu Üniversitesi 2008

Şırnak Üniversitesi 2008

Sanko Üniversitesi 2013

72http://www.pervinkaplan.com/detay/iste-2017-yilinin-en-girisimci-ve-yenilikci-universiteleri/4266

73 18.01.2019 tarihli Resmi Gazetede kurulacağı ilan edilen Gaziantep İslam Bilim ve Teknoloji Üniversitesi bu çalışmanın kapsamında değildir.

176

YÖK’ün 2018 yılı verilerine göre GAP Bölgesi’ndeki üniversitelerin akademik personel sayıları unvan bazlı Şekil 31’de verilmiştir. Buna göre, Dicle Üniversitesi 796 araştırma görevlisi ve 228 profesör ile bölgede en yüksek sayıda akademisyene sahip üniversitedir.

Akademik personel sayısında en yüksek sayıya ulaşmış üniversiteler aynı zamanda bölgenin en köklü üniversiteleridir. Vakıf üniversitelerinden Sanko Üniversitesi Bölgedeki en küçük üniversitesi olmasının yanı sıra “sağlık alanında” tematik bir üniversite olarak kendini konumlandırmıştır. Bölgedeki bir diğer vakıf üniversitesi olan Hasan Kalyoncu Üniversitesi (HKÜ) de diğer bölge üniversitelerine göre sayısal olarak daha kısıtlı bir akademik kadro ile çalışmaktadır. HKÜ bünyesinde Eğitim, İletişim, Mühendislik (Bilgisayar, Elektrik-Elektronik, İnşaat), Hukuk, Sağlık Bilimleri, Güzel Sanatlar ve Mimarlık ile İktisadi İdari ve Sosyal Bilimler Fakülteleri bulunmaktadır.

Şekil 31. Akademik Unvanlarına Göre GAP Bölgesi Akademisyen Sayıları GAP Bölgesi 2. düzey sıralamaya göre kadın, erkek ve toplam akademisyen sayıları ise Şekil 32’de yer almaktadır⁷⁴. TRC3 illerinin (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) özellikle kadın akademisyen sayısı anlamında en dezavantajlı iller olduğu söylenebilir.

74 Şekil 31, Şekil 32 ve Şekil 33 YÖK 2018 verilerine göre elde edilmiştir.

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000

ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ BATMAN ÜNİVERSİTESİ DİCLE ÜNİVERSİTESİ GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ HARRAN ÜNİVERSİTESİ HASAN KALYONCU ÜNİVERSİTESİ KİLİS 7 ARALIK ÜNİVERSİTESİ MARDİN ARTUKLU ÜNİVERSİTESİ SANKO ÜNİVERSİTESİ SİİRT ÜNİVERSİTESİ ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ

Akademik Unvanlarına Göre GAP Bölgesi Akademisyen Sayıları

prof. doç. dr.öğr.üy. öğr.gör. arş.gör.

177

Şekil 32. GAP 2. Düzey Bölge Bazı Akademisyen Dağılımı

GAP Bölgesi’ndeki üniversitelerde bulunan kadın ve erkek akademisyen sayıları ise Şekil 33’te yer almaktadır. Gaziantep Üniversitesi’nin kadın ve erkek akademisyen dağılımının Sanko Üniversitesi harici diğer üniversitelere göre daha dengeli olduğu söylenebilir. Sanko Üniversitesi’nde ise kadın akademisyen sayısı erkek akademisyen sayısından fazladır.

Bölgedeki diğer üniversitelere bakıldığında kadın akademisyen sayısının azlığı dikkat çekmektedir.

Şekil 33. GAP Bölgesi Üniversitelerindeki Erkek/ Kadın Akademisyen Dağılımı

3194

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500

TRC1 TRC2 TRC3

GAP 2. Düzey Bölge Bazlı Akademisyen Sayıları

Kadın Akd. Erkek Akd. Toplam Akd.

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ

GAP Bölgesi Üniversitelerinde Erkek ve Kadın Akademisyen Sayıları

Erkek Akd. Kadın Akd.

178

Dikkat çeken bir unsur ise bölge devlet üniversitelerinde erkek ve kadın akademisyen sayıları arasındaki farkın bölgedeki 2 vakıf üniversitesi için geçerli olmamasıdır (Şekil 34).

Şekil 34. Bölge Üniversitelerinin Türlerine Göre Erkek/Kadın Akademisyen Sayıları YÖK’ün 2017-2018 yıllarına ait verilerine⁷⁵ göre GAP Bölgesi üniversitelerinde okuyan öğrenci sayıları Şekil 35’te verilmiştir. Toplam öğrenci sayıları tüm öğrenim türlerini (birinci öğrenim, ikinci öğrenim ve uzaktan öğrenim⁷⁶) içermektedir.

Şekil 35. 2017-2018 Bölge Üniversiteleri Öğrenci Sayıları

Gaziantep Üniversitesi, her bir öğrenim seviyesindeki (ön lisans, lisans, yüksek lisans, doktora) öğrenci sayısı ile dikkat çekmektedir. Gaziantep Üniversitesi 769, Dicle Üniversitesi

75 https://istatistik.yok.gov.tr/ Erişim tarihi 10.03.2019

76 Uzaktan öğrenim bölgede Dicle Üniversitesi, Gaziantep Üniversitesi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi ve Mardin Artuklu Üniversitesi’nde uygulanmaktadır. Dicle Üniversitesi lisans düzeyinde uzaktan öğrenim sağlarken, Gaziantep Üniversitesi ve Hasan Kalyoncu Üniversitesi yüksek lisans düzeyinde uzaktan öğrenim sağlamaktadır.

Mardin Artuklu Üniversitesi’nin ise sadece ön lisans düzeyinde uzaktan öğrenim gören 6 öğrenci vardır.

5106

Üniversitelerin Türlerine Göre Kadın ve Erkek Akademisyen Sayıları

devlet vakıf

0 10000 20000 30000 40000 50000 60000

ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ

Okuyan Önlisans Okuyan Lisans Okuyan Yükseklisans Okuyan Doktora

179

ise 696 doktora öğrencisine sahiptir. Toplam öğrenci sayısında 50 bini aşkın öğrencisi sayısı ile Gaziantep Üniversitesi yine ilk sıradadır.

YÖK 2017-2018 verilerine göre Türkiye’de 7.560.371 toplam ön lisans, lisan, yüksek lisans ve doktora öğrencisi bulunmaktadır. Buna karşın 158.097 öğretim elemanı görev almaktadır.

Bu durumda Türkiye genelinde 47,8 öğrenciye 1 akademisyen düşmektedir. GAP Bölgesi’nde ise bu rakam 23,3’tür.

Tablo 20, 2017-2018 verilerine göre GAP Bölgesi üniversitelerindeki toplam akademisyen ve toplam öğrenci sayıları ile bir akademisyen başına düşen öğrenci sayılarını vermektedir.

Tablo 20. GAP Bölgesi’nde Akademisyen Başına Düşen Öğrenci Sayısı

Üniversite Akademisyen

Sayısı Öğrenci

Sayısı Oran

Adıyaman Üniv. 880 20036 22,8

Batman Üniv. 400 12792 32,0

Dicle Üniv. 1748 29699 17,0

Gaziantep Üniv. 1584 50003 31,6

Harran Üniv. 1113 24403 21,9

Hasan Kalyoncu Üniv. 278 9041 32,5

Kilis 7 Aralık Üniv. 356 9148 25,7

Mardin Artuklu Üniv. 492 9128 18,6

Sanko Üniversitesi 96 1141 11,9

Siirt Üniv. 522 12423 23,8

Şırnak Üniv. 262 2548 9,7

Toplam 7731 180362 23,3

Şekil 36, Bölge’deki üniversite öğrencilerinin öğrenim seviyelerine göre cinsiyet dağılımını vermektedir. Dikkat çeken ilk husus lisans seviyesinde kadın ve erkek öğrenci arasında bir denge yakalanmışken yüksek lisans ve doktorada bu dengenin erkek öğrencilere doğru kaymış olmasıdır. Örneğin Harran Üniversitesi’nde yüksek lisans yapan 1867 erkek öğrenci varken kadın öğrenci sayısı 794’tür. Gaziantep Üniversitesi’nde yüksek lisans yapan erkek öğrencilerin sayısı (4668) kadın öğrencilerin (2205) sayısından iki kat fazladır ancak aynı oranın doktora programında da korunduğu dikkat çekmektedir.

180

Şekil 36. Öğrenim Seviyesi ve Cinsiyet Dağılımına Göre Bölge Üniversite Öğrenci Sayıları

Bölge üniversitelerinde öğrenci sayıları yüksek olmasına rağmen yüksek lisans ve doktora mezunlarının sayıları oldukça düşüktür.

Şekil 37. Bölge Üniversiteleri Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora Mezun Sayıları

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000

ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ

Cinsiyet Dağılımına Göre Bölge Üniversite Öğrencileri

Okuyan Lisans Okuyan Lisans Okuyan Yükseklisans

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500

ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ

181

Şekil 37’ye göre, Gaziantep Üniversitesi 2016-2017 öğrenim yılında 507 yüksek lisans öğrencisini ve 71 doktora öğrencisini mezun etmiştir. Söz konusu sayının yüksekliği üniversitenin uzaktan öğrenim yüksek lisans programına sahip olması ile ilgisi olabilir. Dicle Üniversitesi ise 196 yüksek lisans öğrencisini ve 52 doktora öğrencisini mezun etmiştir.

Şırnak, Kilis 7 Aralık, Batman ve Siirt üniversiteleri ise doktora programı mezunu öğrenciye sahip değildir.

Son olarak Bölge üniversitelerinin YÖK’ten alınan son verilere⁷⁷ göre sahip oldukları aktif fakülte/ Araştırma-Uygulama Merkezi/ yüksekokul/ enstitüler vb. birimlere ilişkin bilgiler Tablo 21’de yer almaktadır. Öğrenci ve akademisyen sayılarına paralel olarak en fazla yüksekokul, fakülte, araştırma ve uygulama vb. merkeze sahip olan üniversiteler; Dicle Üniversitesi, Gaziantep Üniversitesi ve Harran Üniversitesi’dir.

Tablo 21. Bölge Üniversitelerinin Sahip Olduğu Fakülte/ Enstitü/ YO/ Arş.Uyg. Merkezleri

Üniversiteler Yüksekokul

GAP Bölgesi üniversitelerin sahip oldukları Uygulama ve Araştırma Merkezlerinin (UYGAR) tam listesi Tablo 22’de verilmiştir. Buna göre Sanko Üniversitesi ve Şırnak Üniversitesi’nin web sayfalarında UYGAR’lara ilişkin herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır. Söz konusu UYGAR sayısının çokluğu şaşırtıcı olmakla birlikte web sayfaları incelendiğinde çoğunun içeriğinin olmadığı, yapılan çalışmalara ve projelere yer verilmediği görülmüştür.

77 https://istatistik.yok.gov.tr/ Erişim tarihi: 12.03.2019

182

UYGAR’ları en etkin olan üniversite ise Hasan Kalyoncu Üniversitesi’dir. Özellikle Yapılı Çevre Uygulama ve Araştırma Merkezi, pek çok inşaat mühendisliği Ar-Ge projesi ve girişimcilik çalışması yürütmektedir. Merkez, aynı zamanda İstanbul’un yeni havalimanının aylık kalite kontrollerini gerçekleştirmiştir.

Tablo 22. GAP Bölgesi Üniversiteleri Araştırma ve Uygulama Merkezleri Üniversiteler Üniversitelerin Uygulama ve Araştırma Merkezleri

Bilim ve Teknoloji Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi Çevre Yönetimi Uygulama ve Araştırma Merkezi

Deney Hayvanları Üretim Uygulama ve Araştırma Merkezi Diş Hekimliği Uygulama ve Araştırma Merkezi

İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi

Kent Kültürü Uygulama ve Araştırma Merkezi

Merkezi Araştırma Laboratuvarı Uygulama ve Araştırma Merkezi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi

Sosyal Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi Sürekli Eğitim Merkezi

Tarımsal Uygulama ve Arazi Yönetimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Türkçe ve Yabancı Dil Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi

Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

Batman Üniversitesi

Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi

Kariyer Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Enerji Teknolojileri Uygulama ve Araştırma Merkezi İleri Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi

Üniversite Sanayi İş Dünyası İşbirliğini Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi

Batman ve Çevresi Sosyal Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi Hasankeyf Arkeolojik Kazı Çalışmaları

Sert Kabuklu Meyveler Uygulama ve Araştırma Merkezi Obezite ile Mücadele Uygulama ve Araştırma Merkezi Petrol Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi

Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Sürekli Eğitim Merkezi

Türkçe Öğrenim Uygulama ve Araştırma Merkezi Kariyer Uygulama ve Araştırma Merkezi

Mardin Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi

Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Uygulama ve Araştırma Merkezi

183

Üniversiteler Üniversitelerin Uygulama ve Araştırma Merkezleri

Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi Yenilebilir Enerji Uygulama ve Araştırma Merkezi

Güneydoğu Anadolu Bölgesi Kent Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi

Dicle Üniversitesi Dil Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Kültür Varlıklarını Koruma Uygulama ve Araştırma Merkezi Asbest ve Mezotelyoma Uygulama ve Araştırma Merkezi Siyasal Araştırmalar Merkezi

D.Ü. Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi Engelliler Uygulama ve Araştırma Merkezi Sürekli Eğitim Merkezi

Atatürk İlkeleri İnkılap Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi Sosyal Araştırmalar Merkezi

Çevre Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi GAP Uygulama ve Araştırma Merkezi

Güneş Enerjisi Uygulama ve Araştırma Merkezi Karaciğer Hastalıkları Uygulama ve Araştırma Merkezi

Psikolojik ve Sosyal Danışmanlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Sağlık Bilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi

Yabancı Dil Öğretim Uygulama ve Araştırma Merkezi Doğal Afetler Araştırma ve İnceleme Yabancı Diller Araştırma ve Uygulama Merkezi Çevre Araştırma Merkezi

Gaziantep El Sanatlarını Koruma ve Geliştirme Merkezi Sürekli Eğitim Merkezi

AB Araştırmaları Merkezi

Güneydoğu Anadolu Projesi Araştırma ve Uygulama Merkezi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi

Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Toplumsal ve Ekonomik Araştırmalar Merkezi

Suriye Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Toplumsal Duyarlılık Projeleri Merkezi

Türkçe Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi

Din, Tarih ve Medeniyetler Uygulama ve Araştırma Merkezi Mimarlık ve Şehircilik Uygulama ve Araştırma Merkezi Göç ve Siyaset Uygulama ve Araştırma Merkezi

Kariyer Planlama ve Girişimcilik Uygulama ve Araştırma Merkezi Arkeolojik ve Kültürel Değerleri Uygulama ve Araştırma Merkezi

Yurtdışındaki Türkler ve Akraba Toplulukları Araştırmaları Uyg. ve Arş. Mer.

Strateji Uygulama ve Araştırma Merkezi

Solunum Hastalıkları ve Cerrahisi Uygulama ve Araştırma Merkezi Uluslararası Ticaret Uygulama ve Araştırma Merkezi

İnsani Krizlere Müdahale Uygulama ve Araştırma Merkezi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Uygulama ve Araştırma Merkezi Enerji Yönetimi Uygulama ve Araştırma Merkezi

184

Üniversiteler Üniversitelerin Uygulama ve Araştırma Merkezleri

Harran Üniversitesi

Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi Ortadoğu Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Hayvan Deneyi Uygulama ve Araştırma Merkezi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Göç Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi

Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezi Biber ve İSOT Uygulama ve Araştırma Merkezi

GAP Yenilebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Merkezi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi

Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

Tarımda İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama ve Araştırma Merkezi Türkçe Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi

Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi

Yapılı Çevre Uygulama ve Araştırma Merkezi

Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Uygulama ve Araştırma Merkezi Çevre Uygulama ve Araştırma Merkezi

Üstün Yetenekliler Uygulama ve Araştırma Merkezi Ortadoğu Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Kadın ve Aile Uygulama ve Araştırma Merkezi

Göç, Nüfus, Eğitim ve İstihdam Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi Özel Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

Afrika Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi

İleri Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi

Bilgisayar Bilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Ortadoğu Araştırma Merkezi

Türkçe ve Yabancı Diller Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Kilis Tarihi ve Kültürü Uygulama ve Araştırma Merkezi

Uzaktan Eğitim Koordinatörlüğü

Kadın ve Aile Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Baharat ve Tıbbi Bitkiler Uygulama ve Araştırma Merkezi Çocuk Eğitimi Uygulama ve Araştırma Merkezi

Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi Deney Hayvanları Uygulama ve Araştırma Merkezi Hayvan Sağlığı Uygulama ve Araştırma Merkezi

İbrahim Hakkı Uzaktan Algılama Uygulama ve Araştırma Merkezi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi

Kariyer Araştırma Planlama ve Uygulama Merkezi Keçi Uygulama ve Araştırma Merkezi

Siirt ve Yöresi El Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi Siirt ve Yöresi Tarih Kültür Uygulama ve Araştırma Merkezi Sürekli Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi

Takım Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü Türkçe Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi

Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

Yaban Hayvanları Koruma, Rehabilitasyon Uygulama ve Araştırma Merkezi

185

Belgede Girişimcilik ve Yenilikçilik Araştırma Projesi Özet Raporu (sayfa 189-199)