Dünyada Mevcut Durum

Üniversitelerde yapılan araştırma faaliyetleri en genel anlamda teorik ve uygulamalı olmak üzere sınıflandırılabilir. Uygulamalı araştırma faaliyetleri doğrudan özel sektör odaklı iken teorik araştırma faaliyetleri çoğunlukla temel bilimler odaklıdır. Temel bilimler alanındaki çalışmaların teknolojik gelişmeler için en önemli güç olduğunu söyleyebiliriz. Günümüzde en yenilikçi ülkelerin başında gelen ABD, araştırmalarının 2/3’ünü temel bilimler alanındaki çalışmalara ayırmıştır⁵⁶. İstatistikleri incelediğimizde “en girişimci üniversiteler” listesinin ilk 10’unun önemli bir kısmını ABD’deki üniversiteler oluşturmaktadır.

Reuters Haber Ajansı, (2017) 2010-2015 yıllarında en çok akademik makale yayınlayan 600 uluslararası kurumu incelemiş ve en yenilikçi üniversiteleri belirlemiştir⁵⁷ (Tablo 6). Ayrıca 2017 yılının Mart ayına kadar olan patent denklikleri, patent gerekçeleri ve alıntı makaleleri de istatistiklere dahil edilmiştir. Çalışmada; üniversitelerin ulusal ve uluslararası patent ofislerine yaptığı patent başvuru sayısı ve hangi sıklıkla patent başvurusu yaptığı, başka bir üniversite tarafından patentlere atıf yapılma sıklığı, patentlerin araştırma makalelerine hangi sıklıkla atıf yaptığı ve sanayi ile işbirliği içinde yapılan çalışmaların sayısı gibi göstergeler dikkate alınarak sonuç belirlenmiştir.

55 Üniversiteler için Stratejik Planlama Rehberi, 2018, mülga Kalkınma Bakanlığı

56 Hill K., “University Research and Local Economic Development”, Arizona State University, School of Business, Arizona State University’s Productivity and Prosperity Project (P3), 2006.

57 https://www.reuters.com/article/us-amers-reuters-ranking-innovative-univ/reuters-top-100-the-worlds-most-innovative-universities-2017-idUSKCN1C209R

164

Reuters’e göre 2017 yılının en yenilikçi üniversitesi Stanford Üniversitesi’dir. Bunun en büyük nedeni şüphesiz Silikon Vadisi’nde yer almasıdır. Ayrıca yapay zeka, insansız araçlar ve simülasyon konularındaki başarısı Stanford Üniversitesi’ni zirveye taşımıştır. Raporda, ilk dörtte ABD üniversiteleri yer almaktadır. 5. sırada ise Belçika’da bulunan KU Leuven Enstitüsü yer almaktadır. Asya üniversitelerinde ilk 20’de Güney Kore’de bulunan iki üniversite yer almaktadır. Ayrıca rapora göre ilk 10’daki üniversiteler son 3 yıldır yerlerini korumaktadır. Listenin tamamını düşünürsek üniversitelerden 51’i Kuzey Amerika’da, 26’sı Avrupa’da, 20’si Asya’da ve 3’ü Orta Asya’da yer almaktadır. Asya ülkelerinin bu kadar geride olmasının sebeplerinden biri, Japon üniversitelerinin hükümetin Ar-Ge harcamalarına büyük ölçüde bağımlı olması ve ülkenin 20 yıldan fazla bir süredir ekonomik olarak durgunluk yaşamasıdır. Dolayısıyla araştırma ve yenilikçilik için yeterli kaynak bulunmamaktadır. Öte yandan Türkiye’deki herhangi bir üniversite bu listede yer almamaktadır.

Tablo 14. 2017’nin En Yenilikçi 100 Üniversitesinde İlk 10

Sıra Üniversite Ülke

1 Stanford University-Amerika ABD

2 Massachusetts Institute of Technology (MIT) ABD

3 Harvard University ABD

4 University of Pennsylvania ABD

5 KU Leuven Belçika

6 KAIST Güney Kore

7 University of Washington ABD

8 University of Michigan System ABD

9 University of Texas System ABD

10 Vanderbilt University ABD

Bilimsel dergilerde yayınlanan makaleleri analiz eden Clarivate Analytics’in Web of Science veritabanı analizlerine göre Japon araştırmacıların çalışmaları, 2005’de yayınlanan tüm çalışmaların %8.4’lük kısmını oluştururken 2015’de %5.2 seviyesine inmiştir. Bilgisayar Bilimleri gibi temel araştırma alanlarında yayınlanan makale sayısı oranı %37 azalmıştır.

Örneğin; Tokyo Üniversitesi 5 sıra gerileyerek 21. sırada yer alırken Osaka üniversitesi 13

165

sıra gerileyerek 24. sırada ve Keio Üniversitesi de 25 sıra gerileyerek 78. sırada yer almıştır⁵⁸.

Öte yandan göstergeler değiştikçe sonuçların da değiştiği görülmektedir. Örneğin; 2018 yılının Eylül ayında, US News&World Report dergisi, Amerika’daki en iyi üniversitelerin yetkililerine müfredat, akademik pozisyonlar, kampüs hayatı, teknoloji ve üniversitenin sağladığı kolaylıklar gibi kriterleri içeren bir anket uygulamış ve en yenilikçi üniversiteleri belirlemiştir⁵⁹. 58 ülkenin dahil edildiği analizde ilk üç sırada Arizona Devlet Üniversitesi, Georgia Devlet Üniversitesi ve Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) yer almaktadır.

Reuters’in analizine göre ise 2017 yılının en yenilikçi üniversiteler listesinde MIT ikinci, Arizona Devlet Üniversitesi seksen beşinci sırada yer alırken Georgia Devlet Üniversitesi bu listede yer almamıştır.

İngiltere merkezli Times Higher Education (THE) dergisinin yayınladığı 2018 raporuna göre ise ilk 500 sıralamada Sabancı Üniversitesi 351-400 aralığında yer alırken Koç Üniversitesi 501-600 aralığında yer almıştır. Listenin birinci sırasında ise Oxford Üniversitesi yer almaktadır. 77 ülkeden 1258 üniversitenin değerlendirmeye alındığı çalışmada eğitim (toplam puanda ağırlığı %30), araştırma (%30), atıflar (%30), yenilikçilik (%2,5), uluslararası görünüm (%7,5) kriterleri baz alınmıştır⁶⁰. Aynı kurumun “Gelişmekte Olan Ülkeler Üniversite Sıralamasında” ise ilk 100’de Türkiye’den 6 üniversite sıralamaya girmiştir. Sabancı Üniversitesi 20, Koç Üniversitesi 26. sırada yer alırken Bilkent Üniversitesi 71. sırada yer almıştır. 2017’ye göre 17 sıra birden gerileyen Boğaziçi Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi ile beraber 71. sırada yer alırken İTÜ 74. ve Hacettepe Üniversitesi de 94. sırada yer almıştır.

Özellikle Amerikan üniversitelerinin başarısının, zeki ve parlak akademik kadrolara sahip olmaları ve araştırma fonlarının yüksek olması ile ilintili olduğu söylenebilir. Araştırma çıktıları açısından bakıldığında Amerikan üniversiteleri genelde ilk sırada yer almaktadır. Öte yandan hem İngiltere’de hem de Amerika’da “İngilizce”nin temel eğitim dili olması uluslararası akademisyenler için iyi bir fırsat sunmaktadır. Son olarak Amerika’daki ünlü düşünce insanları ve başarılı kişiler incelendiğinde birçoğunun üniversite öncesi Amerika’da eğitim görmedikleri de dikkat çekmektedir.

Öte yandan en çok yayın üreten ülkeler incelendiğinde ilk sırada Amerika, ikinci sırada Çin ve üçüncü sırada İngiltere gelmektedir. Amerika tek başına dünya yayın sayısının %27’sini karşılamaktadır. ULAKBİM’in 2010-2015 yılları arasındaki bilimsel yayınları incelediği

58 https://www.reuters.com/innovative-universities-2017/methodology

59 https://www.usnews.com/best-colleges/rankings/national-universities/innovative

60 https://www.ntv.com.tr/egitim/dunyanin-en-iyi-universiteleri-aciklandi-turkiyeden-iki-universite-ilk-500de-y,_rSZGX_Wx0Chow6zH1v8_A

166

raporda⁶¹, ABD yaklaşık 3,6 milyon, Çin 1,7 ve İngiltere 904 bin yayınla ilk üçü paylaşmaktadır. Türkiye bu dönem aralığında 204 bini aşkın yayını ile 52 ülke arasından 18.

sırada yer almaktadır. Yine rapora göre Türkiye 3,3 etki değeri ile dünya yayın toplamına

%1,5 oranında katkıda bulunmuştur. Bu arada etki değeri⁶² en yüksek ülkeler sırasıyla İzlanda, İsviçre, Danimarka, Hollanda, İsveç görünmektedir. Türkiye 2010-2015 yılları arasında toplam bilimsel yayının %26,5’ini temel bilimler alanında gerçekleştirmiştir (sırasıyla en çok çevre bilimleri, matematik, fizik ve kimya). Genel olarak bakıldığında Türkiye, temel bilimlerin farklı alanlarındaki yayın sayısı performansı açısından dünya sıralamasında ilk 20’de görünse de etki bakımından 30-40 bandında bulunmaktadır. Matematik ve mekanik alanlarında ise etki değeri, yayın sayısı sıralamasının üstündedir.