Güvenilirlik ve Geçerlilik

Bir araştırmada elde edilen bilginin sağlamlılığı iki temel koşula bağlıdır. Bunlardan birincisi güvenirlilik, ikincisi ise geçerliliktir. Güvenirlilik, bir ölçme aracının ayrı ayrı ölçümlerde kararlı ve benzer sonuçlar elde etme yeteneği olarak ifade edilirken geçerlilik ise, en genel anlamda ölçme aracının konusuna uygunluğudur (Özkalp vd., 2004: 18). Bu nedenle araştırmada kullanılan verilerin doğruluğu ve uygunluğu araştırmanın sonuçları açısından oldukça büyük önem taşımaktadır.

Yapılan çalışmalardan elde edilen bilgiler ve yazılı kaynaklarda da ifade edildiği gibi bir ölçeğin güvenilirliğinin ölçülmesinde yararlanılan yöntemler bulunmaktadır. Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın, ölçme aracı, geçici içsel veya dışsal şartlardan etkilenmeden tutarlı bir şekilde aynı tespitleri yapabilmelidir.

Homojen testlerin güvenilirliğinin değerlendirilmesinde iç uyum testleri olarak bir dizi ölçüm yöntemi kullanılmaktadır. Bunlar test-tekrar, içsel tutarlılık (Cronbach alpha) katsayısı ve ikiye bölme olarak ifade edilmektedir (Newman ve McNeil,1998: 39; Bryman ve Bell, 2007:162).

“Test-tekrar” test güvenilirliği, ölçme aracını yanıtlayan kişinin ölçme aracı tekrar uygulandığında ölçme aracını aynı şekilde yanıtlayıp yanıtlamadığını tespit etmektir. Test-tekrar test güvenilirliği, bir ölçme aracını aynı gruba iki ayrı uygulamada verip sonra bu iki uygulamadan elde edilen puanların korelasyonu hesaplanarak bulunur. Đlk uygulama ile ikinci uygulama puanları arasındaki korelasyon yüksek ise ölçme aracının güvenilir olduğu kabul edilmektedir.

Đçsel tutarlılık, ölçme aracının ölçtüğü varsayılan niteliklere ilişkin soruların kendi içlerinde birbirleriyle ne kadar ilişkili olduklarını, ne kadar homojen bir soru

grubu oluşturduklarını tespit eder. Đçsel tutarlılık, alfa katsayısı (Cronbach alfası) hesaplanarak bulunur. Alfa katsayısı, ölçme aracındaki farklı soruların aynı niteliği ölçerken birbirlerini ne kadar tamamladıklarını tespit eder. Bir ölçme aracında alfa katsayısının hesaplanabilmesi için ilgili niteliği ölçen iki veya daha fazla sorunun bulunması gereklidir. Bir tek soru alfa katsayının hesaplanması için yeterli değildir. Birbirinden bağımsız olarak farklı nitelikleri ölçen sorulardan oluşan ölçme araçlarında alfa katsayısı hesaplanamaz. Cronbach alfa katsayısı için her bir maddenin diğer maddelerle ilişkisi sonucu bir katsayı hesaplamaktadır. Katsayı 0 ile 1 arasında değer alırken sonucun pozitif ve 1’e yakın olması güçlü olduğunu, katsayının negatif çıkması sorular arasındaki korelasyonun negatif olduğunu ifade etmektedir. Sonucun negatif çıkması güvenilirlik modelinin bozulmasına neden olmaktadır

Alfa (α) katsayısına bağlı olarak bir ölçeğin güvenilirliği aşağıdaki oran ve düzeyde değerlendirilmektedir (Akgül ve Çevik, 2003:428; Kalaycı, 2006: 405; Özdamar, 1999:522).

0.00 ≤ α < 0.40 ⇒ güvenilir değildir, 0.40 ≤ α < 0.60 ⇒ güvenirlik düşük, 0.60 ≤ α < 0.80 ⇒ oldukça güvenirlikli,

0.80 ≤ α < 1.00 ⇒ yüksek derecede güvenilirlik.

Đkiye bölme güvenilirliği, bir ölçme aracını oluşturan soruların iki ayrı gruba bölünerek bu gruplar arasındaki korelasyonun tespit edilmesini içerir. Bu yöntemle ölçme aracını oluşturan soruların hepsinin aynı niteliği ölçüp ölçmedikleri test edilmiş olur. Eğer iki ayrı soru grubu arasındaki korelasyon yüksekse ölçme aracının bütününün birbiriyle yakından ilişkili sorulardan oluştuğu sonucuna varılır. Davis (1971), Pearson korelasyon katsayılarının güvenirlilik derecelerini,

Korelasyon Katsayısı(P<1) Tanımı 0.70-1.00 Çok Güçlü ilişki

0.50-0.69 Güçlü ilişki 0.30-0.49 Orta Düzeyli ilişki 0.10-0.29 Düşük Düzeyli ilişki

Jaeger (1990: 66) Pearson korelasyon katsayılarında “+1.00”’in mükemmel pozitif bir ilişki, “-1.00”’in mükemmel negatif bir ilişki düzeyini gösterdiğini ifade ederken, 0,30-0,70 arasında orta düzeyde ve kabul edilebilir bir ilişki, 0,70-0,90 arasında güçlü bir ilişki olduğunu belirtmektedir.

Geçerlilik, bir ölçme aracının istediği ve planladığı özellikleri ölçmek istemesidir. Bir ölçme aracı duygusal zeka özelliklerini ölçtüğünü iddia ediyorsa bunun bir yöntemle ispatlanması gerekmektedir. Geçerlilik farklı şekillerde ölçümlenerek ortaya konulmaktadır. Bunları aşağıdaki şekilde açıklamak mümkündür (Kumar, 2005; 154);

Tahminsel ve Eş-zamanlı geçerlilik
Yüz ve Đçerik geçerliliği

Yapı geçerliliği

Tahminsel ve Eş-zamanlı geçerlilik; Tahminsel geçerlilik, bir ölçme aracının

geçerliliğini ortaya koyması, elde edilen sonuçların bir bireyin belirli bir işlevi yerine getirebilme yeteneğini göstermesi ya da bu yöndeki tahminlerin ispatlanmasını öngörmektedir. Eş-zamanlı geçerlilik; yapılan çalışmada kullanılan bir ölçme aracının geçerliliği, aynı özellikteki bir başka ölçme aracı sonuçları ile karşılaştırıldığında aralarındaki korelasyonun düzeyine karar verilebilmektedir.

Yüz ve Đçerik geçerliliği; bir ölçme aracının geçerliliği, ilk bakışta çalışmanın

amacı ile sorulan soruların arasında mantıksal bir ilişkiye dayanma durumun varlığı yüz geçerliliği olarak ifade edilirken, ölçme aracını oluşturan soruların içeriğinin, ölçülmesi amaçlanan özellikleri doğru olarak temsil edip etmediği ortaya konarak ispatlanabilmesi içerik geçerliliği olarak bilinmektedir.

Yapı geçerliliği; bir ölçme aracı ölçtüğünü iddia ettiği kuramsal yapı ile ilgili

istatistiksel sonuçları kanıtlaması gerekmektedir. Bu amaçla faktör analizi ve madde analizi uygulanarak ölçümler kanıtlanmaya çalışılır. Faktör analizi, ölçme aracını oluşturan soruların kendi aralarında kümelenme yapılarını gösterirken, madde analizi ile ölçme aracını oluşturan soruların ölçme aracının toplam puanına ne kadar katkıda bulundukları ve böylece ölçme aracının bütünüyle ne derecede ilişkili oldukları tespit edilir.

Tablo 4.4. Güvenirlik Tablosu

Ölçek Alfa (α)

Duygusal Zeka 0,90

Örgütsel Sapma 0,90

Çalışma Yaşamı Kalitesi 0,93

Đşten Ayrılma Eğilimi 0,82

Genel 0,85

Araştırmada konuyla ilgili dört ölçek kullanılmıştır. Bu ölçeklerin her birine ilişkin yapılan güvenirlilik analizinde elde edilen sonuçların yüksek düzeyde oldukları görülmektedir. Duygusal zeka ölçeğinde güvenirlik katsayısı, α=0,90; p= 0,001 ve F= 39,800 olarak gerçekleşmiştir. Örgütsel sapma ölçeğinde değerlerin α=0,90; p= 0,003 ve F= 3,286, Çalışma yaşamı kalitesi ölçeğinde α=0,93; p= 0,001 ve F= 70,696 ve işten ayrılma ölçeğinde ise α=0,86; p= 0,001 ve F= 11,321 olarak gerçekleşmiştir. Genel olarak değerlendirildiğinde araştırmanın yüksek derecede güvenilir ve alfa değerleri sosyal bilimler alanında yapılan araştırmaları için kabul edilen 0.80 düzeyinin üzerinde gerçekleştiği anlaşılmaktadır.