Güvence hizmetleri

Kişi ve kurumlar varlıkları devam ettiği müddetçe sürekli olarak farklı kişi ve kurumlarla birtakım ilişkilerde bulunmakta, bu kişi ve kurumlardan bazı taleplerde bulunmakta, bu talepleri ile ilgili olan veya bu taleplerine dayanak oluşturan çeşitli iddialar öne sürmektedir. Örneğin bir tacir, bir diğer tacirden satın alacağı mamulü kredili olarak satın almak istediğinde, bu mamul alımı ile ilgili borcunu ödeyebileceğine dair güvence vermek için geçmiş dönemlerdeki finansal başarısını öne sürebilir. Bir işletme bankadan kredi kullanmak istediğinde de durum pek değişmeyecektir. Bu ve benzeri durumlarda, yatırımcılar ve karar alıcılar işletmenin başarısının ölçülmesi ile ilgili bağımsız güvence ararlar. Bu nedenle ortaya çıkmış olan güvence hizmetleri, karar alıcılar için karar almakta kullandıkları bilginin kalitesini yükselten bağımsız profesyonel hizmetlerdir.⁷⁹

Güvence hizmetleri finansal tabloların güvenilirliği ve bunların dışında kalan diğer bilgiler hakkında kullanıcılarına güvence verme amacı taşırlar. Güvence hizmetleri bağımsız denetçiler ve diğer profesyoneller tarafından sunulur.

TDK güncel Türkçe sözlükte “güvence” kelimesi iktisat terimleri sözlüğü başlığı altında

“1. Bir anlaşmada taraflardan birine ait sorumluluğun bir başkası tarafından söz, mal veya para biçiminde yüklenilmesi. 2. bk. Kefalet” ⁸⁰ olarak açıklanmıştır. Bağımsız denetim terminolojisinde kullanılan güvence hizmetleri kavramı iktisat terimleri sözlüğündeki açıklamaya çok yakın bir anlamda kullanılmaktadır. Çünkü bağımsız denetim anlamında güvence hizmeti verilmesi ile ilgililere belli bir konuda güvence verilmekte, açıklanan finansal tablo veya iddia edilen bilginin doğruluğuna kefil olunmaktadır.

78 (GÜREDİN, 2014), 12

79 (GÜREDİN, 2014), 4

80 (TDK, 2016)

Güvence hizmetlerinin genel sınıflandırılması şu şekilde yapılabilir;

1. Tasdik hizmetleri,

2. Diğer güvence hizmetleri,

3. Bilgi teknolojisine ilişkin güvence hizmetleri.

Tasdik hizmetleri; tarihi finansal tabloların denetimi, finansal raporlama ile ilgili iç kontrolün etkinliğinin onaylanması, tarihi finansal tabloların incelenmesi ve diğer onaylama hizmetleri olarak dörde ayrılır.⁸¹

Diğer güvence hizmetleri tanım ve nitelik olarak tasdik hizmetlerine benzemez. Bu hizmetlerin tasdik hizmetlerine benzeyen yönü, denetçinin bağımsız olması ve kullanıcılarına bilginin güvenilirliği konusunda güvence vermesidir. Burada odaklanılan nokta karşı tarafın iddia ettiği veya etmediği bir bilginin güvenilirliğinin değerlendirilmesidir.⁸²

Bilgi teknolojisine ilişkin güvence hizmetleri; Webtrust hizmetleri, Systrust hizmetleri ve diğer bilgi teknolojileri güvence hizmetleri olarak ayrılabilir.⁸³

Makul Güvence

Standartlara göre makul güvence, denetçinin bir bütün olarak mali rapor ve tablolar ile bunların dayanağı olan işlemlerin “önemli” hata içermediği sonucuna ulaşabilmesi için elde etmesi gereken denetim kanıtı ile ilgili olan ve denetimin her aşaması ile ilişkili bir kavramdır.⁸⁴

Bir başka ifade ile makul güvence, finansal raporların denetiminde, yüksek bir güvence seviyesidir, ancak mutlak bir güvence verilmesi demek değildir. Denetçi, finansal raporların önemli bir yanlışlık içermesine rağmen denetçinin duruma uygun olmayan bir görüş vermesi riski olarak tanımlanan denetim riskini makul, talere edilebilir bir seviyeye

81 (GÜREDİN, 2014), 5

82 (HAFTACI, 2014), 251

83 (HAFTACI, 2014), 252

84 (SAYIŞTAY, 2014), 4

düşürecek yeterli ve uygun denetim kanıtı elde etmiş ise makul güvence sağlamış olur.⁸⁵

Denetimde denetçinin bütün hataları ortaya çıkarmasını etkileyebilecek sınırlılıklar mevcut olduğu için denetçi mutlak güvence elde edemez. Bu sınırlılıklar aşağıdaki nedenlerden kaynaklanabilir:

• Denetimin doğası gereği teste dayalı olması,

• İç kontrolün yapısal sınırlılıkları

• Denetim kanıtlarının bazılarının niteliği itibari ile yoruma açık olması,

• Denetçi tarafından denetim görüşü oluşturmak için yürütülmekte olan çalışmaların mesleki kanaat kullanmayı gerektirmesi.

Yukarıda açıklanan sınırlılıklardan dolayı, mutlak güvence ulaşılabilir olmadığından denetim, mali rapor ve tablolar ile bunların dayanağını teşkil eden işlemlerin yüzde yüz hata içermediğini garanti edemez. Uluslararası denetim standartlarına göre yürütülecek bir denetimde makul güvencenin istatistiki ifade ile %95 oranında bir güvence oranına karşılık geldiği kabul edilmektedir.⁸⁶

Yukarıda değinilen denetim riski, “önemli yanlışlık” riski ile “tespit edememe riskinin” bir fonksiyonudur.⁸⁷

Standartlarda önemli yanlışlık riski, finansal tabloların denetim çalışmaları öncesi önemli bir yanlışlık içermesi riski olarak ifade edilmektedir. Aşağıda belirtildiği üzere bu risk yönetim iddiaları düzeyinde iki unsurdan oluşur: ⁸⁸

1. Yapısal risk: İç kontrol mekanizması dikkate alınmadan, yürütülen faaliyetlere, hesap bakiyesine veya açıklamalara ilişkin bir yönetim iddiasının, tek başına veya diğer yanlışlıklarla birlikte önemli hata içerme ihtimalinin yüksek olmasıdır.

2. Kontrol riski: Yürütülen faaliyetlere, hesap bakiyesi veya açıklamalara ilişkin bir yönetim iddialarında ortaya çıkma ihtimali olan ve tek başına veya diğer hatalarla beraber önemli olabilecek bir yanlışlığın, iç kontrol sistemi tarafından zamanında

85 (KGK, BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi, 2013), P5

86 (SAYIŞTAY, 2014), 4

87 (KGK, BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi, 2013), P13/c

88 (KGK, BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi, 2013), P13/h

önlenememesi veya tespit edilerek düzeltilememesi riskidir.

Tespit edememe riski, denetim riskini kabul edilebilir düşük bir seviyeye düşürmek için denetçinin uyguladığı prosedürlerin, tek başına veya diğer hatalarla beraber önemli olabilecek var olan bir hatayı denetçinin tespit edememesi riskidir.⁸⁹

Yönetim malî raporların düzenlemesi hususundaki sorumluluğunu başka bir kişi veya kuruma devredemez. Bu anlamda bağımsız denetçinin sorumluluğu sadece denetlediği finansal raporlara ilişkin görüş vermektir. Bütün denetimlerde bağımsız denetçi finansal raporların önemli hatalar içermediğine ilişkin görüş verecekse bu konuda makul güvence vermekle zorunludur. Burada bahsedilen önemli hata kavramı önemli yanlışlık ile hileleri ve yasadışı işlemleri içermektedir.⁹⁰