Güney Kore

Güney Kore, Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvurunun (Güney Kore’deki adıyla anayasa şikâyeti davası) yasama ve yürütmenin işlemlerine karşı tanınmış olması; başka bir ifadeyle yargı kararlarına karşı bireysel başvuruda bulunmamanın yasak olması ve farklı bir coğrafi bölgeden (Uzak Doğu) olması açısından ilginç bir örnektir.

Güney Kore’de anayasa yargısı 1948 yılından beri var olsa da189 bugünkü Anayasa Mahkemesi190, 1988 yılında kurulmuştur191. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru ise 1987 tarihindeki dokuzuncu Anayasa değişikliği ile sisteme dâhil olmuştur192. Anayasa Mahkemesi’nin görevlerini düzenleyen Güney Kore Cumhuriyeti Anayasası’nın 111. maddesinde, Anayasa Mahkemesi’nin yetkilerinden birinin de kanunda öngörülen bireysel başvuruları yargılamak olduğu belirtilmektedir (Güney Kore Cumhuriyeti Anayasası, m. 111/1-5). Anayasadaki bu hüküm doğrultusunda, Anayasa Mahkemesi Kanunu’nun 68. maddesinde iki tür bireysel başvuru düzenlenmiştir.

Anayasa Mahkemesi Kanunu193, m. 68/1’e göre, “Anayasa tarafından güvence altına alınan temel haklarından biri kamu gücünün kullanılması veya kullanılmamasından dolayı ihlal edildiğini iddia eden herkes, Anayasa Mahkemesi’ne anayasa şikâyeti davası açabilir. Anayasa Mahkemesi kararları ve genel mahkemelerin kararlarına karşı anayasa şikâyeti davası açılamaz. Anayasa şikâyeti davası açabilmek için kanunda öngörülen yolların tüketilmesi şarttır.” Bu

189

Güney Kore’de anayasa yargısı 1948 yılından beri Anayasa Komitesi, Yüksek Mahkeme ve son olarak Anayasa Mahkemesi eliyle yerine getirilmiştir. Ancak 1988 yılında mevcut Anayasa Mahkemesi kurulana dek baskıcı yönetim nedeniyle 40 yıllık dönemde anayasa yargısında görülen dava 10’un altındaydı. Dae-Jong, Kim, “Anayasa Şikâyeti Sistemi: Kore Deneyimi”, Anayasa Yargısı 26, Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2009, s. 145.

190

Güney Kore Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi 9 yargıçtan oluşmaktadır (Güney Kore Cumhuriyeti Anayasası, m. 111/2.) TheConstitution of the Republic of Korea, http://www.wipo.int/ wipolex/en/text.jsp?file_id=214459 (17.12.2012).

191

Gingsburg, Tom, “The Constitutional Court and the Judicialization of Korean Politics” http://lexglobal.org/files/The%20Constitutional%20Court%20and%20the%20Judicialization%20of% 20Korean%20Politics.pdf (17.12.2012).

192

Venice Commision, “Past and Present of the Korean Constitutional Justice -Independence of the Constitutional Court of Korea-”, http://www.venice.coe.int/WCCJ/Rio/Papers/KOR_Constitutional_ Court_E.pdf (17.12.2012).

193

Güney Kore Anayasa Mahkemesi Kanunu, The Constitutional Court Act, http://english.ccourt.go.kr/home/att_file/download/constitutional_court_act.pdf (17.12.2012).

hükümden anlaşıldığı üzere Güney Kore’de anayasa şikâyeti davası yasama ve yürütmenin işlemlerine karşı söz konusudur. Yargı kararlarına karşı Güney Kore’de AMBB’de bulunmak mümkün değildir. Güney Kore’deki bu düzenleme bu yönüyle oldukça ilgi çekicidir.

Anayasa Mahkemesi Kanunu’nun 68. maddesinin 2. fıkrasında öngörülen bireysel başvuru ise somut norm denetiminin farklı bir uygulaması şeklindedir. Anayasa Mahkemesi Kanunu, m. 68/2’ye göre, taraflardan birinin, Anayasa Mahkemesi Kanunu’nun 41. maddesine göre görülmekte olan bir dava esnasında davaya uygulanacak normun Anayasaya aykırı olduğu iddiasında bulunması ve bu iddianın davaya bakan mahkemece reddedilmesi durumunda, Anayasaya aykırılık iddiasında bulunan taraf, bu iddiasını doğrudan Anayasa Mahkemesi’ne taşıyabilir. Bu şekilde anayasa şikâyeti davasına konu edilen norm, Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilirse, bu durum itirazda bulunun tarafa, yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunma hakkı verir194. Bu denetim türü, taraflara, davada uygulanacak normu, davaya bakan hâkimin inisiyatifi dışında Anayasa Mahkemesi önüne götürme imkânı tanıması açısından klasik somut norm denetiminden; bu hakkın sadece görülmekte olan bir dava esnasında olaya uygulanacak normla sınırlı olarak taraflara tanınması (herkese tanınmaması) açısından da popüler davadan ayrılmaktadır.

Başvuru sahibi ancak kendisinin güncel bir hakkının kamu gücü tarafından doğrudan doğruya ihlal edilmesi durumunda anayasa şikâyeti davası açabilir. Potansiyel olarak bir zarara uğrama tehlikesinin ortaya çıkması başvuru için yeterli değildir. Bu koşullar gerçekleşmiş olsa dahi başvuru sahibi, ikincilik prensibi gereği, Anayasa Mahkemesi’ne dava açmadan evvel bütün kanun yollarını tüketmek zorundadır 195. Ancak bu şartın başvuranın kusurundan kaynaklanmayan bir nedenden dolayı yerine getirilememiş olması, mevcut kanun yollarına başvurmanın ihlali gideremeyeceği yönünde yüksek bir ihtimalin varlığı ve söz konusu kanun

194

Dae-Jong, Kim, op. cit., s. 147. 195

Kim, Yang-Kyun, “Kore’de Anayasal Başvuru Sistemi”, Anayasa Yargısı 9, Anayasa Mahkemesi Yayınları, 25-26-27 Nisan, 1992, s. 348-350.

yollarının ihlali gidermek için elverişli olup olmadığı konusunda ciddi şüphelerin bulunması durumunda Anayasa Mahkemesi bu şartı aramamaktadır196.

Anayasa Mahkemesi’ne anayasa şikâyeti davası açmak için Anayasa’da öngörülen süre, şikâyete konu hak ihlalinin öğrenilmesinden itibaren 90 gün ve her halükarda ihlalin gerçekleşmesinden itibaren 1 yıldır. Anayasa Mahkemesi’ne kanun yolları tüketildikten sonra başvurulması durumunda ise başvuru süresi, kanun yolları tüketilirken en son kararı veren yerin kararının başvurana bildirilmesinden itibaren 30 gündür (Anayasa Mahkemesi Kanunu, m. 69).

Güney Kore’de, anayasa şikâyeti davası, Anayasa Mahkemesi’ne verilecek yazılı bir dilekçe ile açılır197. Davanın bir vekil aracılığı ile takip edilmesi gerekmektedir. Başvuranın dilekçesinde şikâyet konusu ihlali, bu ihlalin hangi kamu gücünün işleminden, eyleminden veya ihmalinden kaynaklandığı ve hangi hakkının ihlal edildiğinin belirtilmesi gerekir (m. 71/1)

Anayasa Mahkemesi’ne yapılan başvurular, öncelikle üç yargıçtan oluşan Panel’de incelenir (m. 72/1). Panel başvuruları kabul edilebilirlik şartları açısından inceler. Burada yapılan incelemede başvurunun kanun yolları tüketilmeden yapılmış olması, bir yargı kararına karşı yapılmış olması, kanunda öngörülen süreye uyulmadan yapılmış olması, vekil olmadan yapılmış olması veya anayasa şikâyetinin kabul edilmesinin mümkün olmaması ve imkânsızlığın da giderilememesi durumlarında Panel oybirliği ile başvuruları reddeder (m. 72/3). Oybirliği ile reddedilmeyen başvurular 9 yargıçtan oluşan Genel Kurul’a gider (m. 72/4). Genel Kurul en az yedi üye toplanır ve toplananların salt çoğunluğu ile karar alır (m. 23/1). Ancak Anayasa Mahkemesi içtihatlarını değiştirmesi, kanunların iptali, yüce divan sıfatıyla cezalandırma, siyasi partilerin kapatılması ve anayasa şikâyetleri konusundaki kararlar en az altı üyenin aynı yönde oy kullanması ile alınır (m. 23/2).

196

Ibid., s. 351. 197

Güney Kore’de Anayasa Mahkemesi’ne dilekçeler günün 24 saatinde verilebilmektedir. Bu dilekçeler gece nöbetçi kalemce alınır. Uygulama’da dilekçelerin genellikle elektronik ortamda (e- mail) aracılığı ile gönderildiği görülmektedir. Dae-Jong, Kim, op. cit., s. 150-151.