Görevleri İçerisinde Yakınsamanın Yeri

Bu başlık altındaki incelemeye tez çalışmasının ana hedefi olan yakınsama ile ilgili şu çarpıcı iddia ile başlamak gerekmiştir : “Türkiye’de İBBS Düzey 2

bölgelerinde kurulan kalkınma ajansları yasal olarak bölgeler arasındaki ve bölge içindeki gelişmişlik farklarından doğrudan sorumlu değillerdir.” Bu iddia

ve kimin sorumlu olduğuna aşağıdaki bulgular sonucunda ulaşılmaktadır.

Yasal olarak doğrudan sorumluluk kanunlar ya da bu kanunlara dayanak gösterilerek oluşturulan diğer mevzuatla belirlenir. Bu sebeple kalkınma ajanslarının görevleri ilk kaynak olan mevzuat üzerinden incelenmiştir. Genel ölçekte bakıldığında söz konusu görevlerin Yatırım Destek Ofislerinin(YDO),Genel Sekreterin ve Ajansın olmak üzere üç başlık altında düzenlenmiş olduğu görülmektedir. Herhangi bir ajansın da yapacağı tüm faaliyetler mevzuatta belirlenmiş bu çerçevenin dayanak gösterilmesiyle gerçekleştirilebilir.

Yönetim Kurulu’nun Genel Sekreterin önerisi olmadan kurması sebebiyle diğer çalışma birimlerinden ayrılan YDO’nun görevleri ilk olarak 2006 yılının başında 5449 sayılı Kanun ile belirlenmiş (md.16 vemd.17) aynı yılın ortalarında

74

çıkartılan “Kalkınma Ajanslarının Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği”(md.19-md.27) ile şekillendirilmiştir. Sekiz yılın ardından Kalkınma Bakanlığı, Kanunun 4. maddesinin (h) bendi dayanağı ile YDO’nun görev tanımına en geniş şeklini veren “Kalkınma Ajansları Yatırım Destek Ofisleri Yönetmeliği”ni çıkartmıştır. Mevzuat kronolojisi bu şekilde gerçekleşmiş YDO görev ve yetkileri kısaca; bölgesine ulusal/uluslararası yatırımcı çekmek, isteyen yatırımcıların bürokratik iş ve işlemlerini kolaylaştırmak, mevzuatta belirlenmiş devlet desteklerinden belirli sınırlar içerisinde olanların işlemlerini takip etmektir. Bu açıdan bakıldığında YDO’ların bölge içi ve bölgelerarası farklılıkların azaltılması diğer bir ifade ile yakınsama konusunda doğrudan bir görevinin olmadığı görülmektedir. Mevzuatta diğer icra organı olan genel sekreterlik ve ajansın genel görev tanımları aşağıda sıralanmaktadır. Bunlardan genel sekreterin görevleri önce Kanun’un 14 maddesindeki gibi düzenlenmiş olsa da 2009/15433 sayılı Bakanlar Kurulu kararı 19. maddesiyle sondaki 4 yeni görev tanımı belirlenmiştir. Ajansın görev ve yetkileri ise 12 adet olarak Kanunun 5. maddesinde belirlenmiş olup sonrasında bir değişiklik geçirmemiştir.

Genel Sekreterin Görev ve Yetkileri:

1.Yönetim kurulu kararlarını uygulamak.

2.Yıllık çalışma programı ile bütçeyi hazırlamak ve yönetim kuruluna sunmak. 3.Ajans gelirlerini toplamak, 4 üncü maddeye göre belirlenecek usul ve esaslar ile bütçe ve yönetim kurulu kararlarına uygun olarak harcamaları yapmak.

4.Yönetim kurulu tarafından tespit edilecek sınırlar içerisinde, taşıt dışındaki taşınır malların alımına, satımına, kiralanmasına ve hizmet alımına karar vermek.

5.Bölgedeki kişi, kurum ve kuruluşların proje üretme ve uygulama kapasitesini geliştirici faaliyetlerde bulunmak.

6.Özel kesim, sivil toplum kuruluşları ve yerel yönetimlerin proje ve faaliyet tekliflerini değerlendirerek malî destek sağlamak üzere yönetim kuruluna öneri götürmek.

7.Desteklenen proje ve faaliyetleri izlemek, değerlendirmek, denetlemek ve raporlamak.

8.Bölgesel kalkınmayla ilgili yurt içindeki ve dışındaki ajans ve kuruluşlarla işbirliği yapmak ve ortak projeler geliştirmek.

75

9.Yerel yönetimlerin plânlama çalışmalarına teknik destek sağlamak.

10.Personelin performans ölçütlerini belirlemek ve performansını değerlendirmek. 11.Personelin işe alınması ve işine son verilmesini yönetim kuruluna teklif etmek. 12.Ajans genel sekreterliğini temsilen, bölgesel gelişme ile ilgili ulusal ve uluslararası toplantılara katılmak ve yurt dışı temaslarda bulunmak.

13.Ajansın sekretarya işlerini ve görev alanına giren diğer hizmetleri yürütmek. 14.Yönetim kurulunun devrettiği yetkileri kullanmak.

15.Yönetim kurulu toplantılarına katılmak,

16.Program, proje ve faaliyetlerin desteklenmesi ile kişi ve kuruluşlara yapılacak yardımlara ilişkin olarak yönetim kuruluna teklif sunmak,

17.Bütçe sonuçlarını bütçe döneminin bitiminden sonraki Mart ayı içinde yönetim kuruluna sunmak,

18.Ajansın faaliyetleri, hesapları, işlemleri ve performansını denetlemek ve kalkınma kuruluna ve yönetim kuruluna iç denetim raporu sunmak.

Ajansın Görev ve Yetkileri:

1.Yerel yönetimlerin plânlama çalışmalarına teknik destek sağlamak.

2.Bölge plân ve programlarının uygulanmasını sağlayıcı faaliyet ve projelere destek olmak; bu kapsamda desteklenen faaliyet ve projelerin uygulama sürecini izlemek, değerlendirmek ve sonuçlarını Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığına bildirmek.

3.Bölge plân ve programlarına uygun olarak bölgenin kırsal ve yerel kalkınma ile ilgili kapasitesinin geliştirilmesine katkıda bulunmak ve bu kapsamdaki projelere destek sağlamak.

4.Bölgede kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları tarafından yürütülen ve bölge plân ve programları açısından önemli görülen diğer projeleri izlemek.

5.Bölgesel gelişme hedeflerini gerçekleştirmeye yönelik olarak; kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek.

6.4 üncü maddenin ikinci fıkrasının (c) bendi çerçevesinde ajansa tahsis edilen kaynakları, bölge plân ve programlarına uygun olarak kullanmak veya kullandırmak.

76

7.Bölgenin kaynak ve olanaklarını tespit etmeye, ekonomik ve sosyal gelişmeyi hızlandırmaya ve rekabet gücünü artırmaya yönelik araştırmalar yapmak, yaptırmak, başka kişi, kurum ve kuruluşların yaptığı araştırmaları desteklemek.

8.Bölgenin iş ve yatırım imkânlarının, ilgili kuruluşlarla işbirliği halinde ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtımını yapmak veya yaptırmak.

9.Bölge illerinde yatırımcıların, kamu kurum ve kuruluşlarının görev ve yetki alanına giren izin ve ruhsat işlemleri ile diğer idarî iş ve işlemlerini, ilgili mevzuatta belirtilen süre içinde sonuçlandırmak üzere tek elden takip ve koordine etmek.

10.Yönetim, üretim, tanıtım, pazarlama, teknoloji, finansman, örgütlenme ve işgücü eğitimi gibi konularda, ilgili kuruluşlarla işbirliği sağlayarak küçük ve orta ölçekli işletmelerle yeni girişimcileri desteklemek.

11.Türkiye'nin katıldığı ikili veya çok taraflı uluslararası programlara ilişkin faaliyetlerin bölgede tanıtımını yapmak ve bu programlar kapsamında proje geliştirilmesine katkı sağlamak.

12.Ajansın faaliyetleri, malî yapısı ve ajansla ilgili diğer hususların güncel olarak yayınlanacağı bir internet sitesi oluşturmak.

Ajans ve Genel Sekreterden oluşan Genel Sekreterlik için sıralanan bu 30 görev incelendiğinde de YDO’da olduğu gibi bölge içi ve bölgelerarası farklılıkların azaltılması diğer bir ifade ile yakınsama konusunda doğrudan bir görevin olmadığı görülmektedir. Peki yakınsama konusu ajansların neresindedir soruna cevap aramaya devam ettiğimizde Kanunun gerekçesinin ilk paragrafı dikkat çekicidir (TBMM, 2005: 1): “Ulusal kalkınmanın, çeşitli toplum kesimleri ve bölgeler arasında dengeli bir işbölümü ile gerçekleştirilmesine ve buna paralel olarak kalkınmanın getirilerinin de kesimler ve bölgeler arasında dengeli dağılımı hükümet programlan ve kalkınma planlarının en öncelikli konulan arasında yer almıştır. Ekonomik

refahın, toplum kesimleri ve iller, bölgeler arasında, kısacası mekânda dengeli dağılımının sağlanması, günümüz toplumlarında sosyal devlet anlayışının bir gereği

olarak ortaya çıkmaktadır. Bu politika, aynı zamanda ekonomik ve sosyal uyum ile toplumsal istikramı önemli unsurlar arasında yer almaktadır.” Söz konusu metnin devamında birçok noktada bölgelerarası gelişmişlik farklarına ilişkin atıflar olsa da ilk paragrafın ya da ilk sözün bölgelerarası dengeye verilmesi ajansların kuruluş amacının merkezinde yakınsamanın gerçekleştirilmesi olduğuna ilişkin önemli bir ipucu vermektedir. Gelişmişlik farklarının azaltılmasının ile ajanslar arasındaki

77

ilişkiyi Kanunun amaç ve kapsamını tanımlayan 1. maddede görülmektedir. Söz konusu madde hükmüne göre ajansların hem bölgelerarası hem de bölge içinde yakınsamayı gerçekleştirmek amacıyla kurulduğu açık bir şekilde ifade edilmiştir (TBMM, 2005: 42). Ancak sorumluluk boyutunda bunun Kalkınma Bakanlığında (eski ismiyle Devlet Planlama Teşkilatı) olduğu 4. Maddede düzenlendiği görülmektedir (TBMM, 2005: 43). Aynı durum bölge planlarının hazırlanma sorumluluğunun Kalkınma Bakanlığındayken (yapma ya da yaptırma yetkisi) ajanslar kurulduktan sonra bunların ajanslar eliyle hazırlanmış olmasına benzemektedir. Kısaca ifade etmek gerekirse, ülkemizde bölge içi ve bölgeler arası yakınsama sorumluluğu Kalkınma Bakanlığındayken, ajanslar burada söz konusu hedefi gerçekleştirmek için oluşturulan bir tür kurumsal araç (Kara, 2008: 70; Karasu, 2009: 7) pozisyonundadır.