Seyirlik oyunlar arasında en çok ilgiyi gören ve büyük bir seyirci kitlesine sahip olan futbol, toplumun her kesiminde gördüğü büyük ilginin yanında bir takım toplumsal olayların da gerçekleşmesine neden olmaktadır. Futbol dahilinde, önemli sayıda insanı farklı bir ruh halinde bir alanda toplayan spor karşılaşmaları; gelir düzeyi farklılıkları, kültürel hor görülmeler, kitle ruhu, genel ve kısmi hızlı sosyal değişme süreçleriyle yakından ilgilidir. Çağımızda profesyonel futbol, pazarlanabilir bir ürün haline gelmiş ve ticarileşmiştir. Bu sebeple futbol kulüpleri veya profesyonel futbol takımı sahipleri, pazardan fazla pay almak için kulüp taraftarlığını teşvik edecek tavır ve tutumlar içine girmişlerdir (Türksoy ve diğerleri, 2003: 94).
Taraftarlık, ''bir şeyden, bir görüşten, düşünceden ya da birinden yana olma, ondan yana saf tutma'' olarak tanımlanmaktadır. Spor taraftarlığı ise bu destekleme davranışının sporla ilgili nesne veya unsurlara karşı gelişmesiyle gerçekleşir. Taraftarlığın başka bir tanımı da ''müşterilerin bir spor organizasyonuyla (takım,sporcu,lig,spor) duygusal olarak bütünleşmeleri'' şeklindedir (İnan, 2017 : 42). Spor kulüplerinin gerek manevi gerek maddi destek gördükleri temel kitle, halktır. Taraftarlar, her türlü zorluğa rağmen tuttukları kulübün ürün ve hizmetlerini belirli bir ücret ödeyerek satın almakta, müsabakalarına izleyerek destek
vermektedir. Bu bağlamda kulüplerin başarı kriterleri açısından taraftarlarının azlığı- çokluğu ya da taraftar artışı-azalışı önemli bir başarı ve değerlendirme kriteridir (Kırdar, 2006: 23-24).
Taraftarlık anlayışı futbolun temel bileşenlerinden bir tanesidir. Bir spor izleyicisinden fazlası olarak desteklediği takım için fedakarlık yapmaya hazır, örgütlü bir destek girişimine gönüllü kişileri sembolize etmektedir. Bu haliyle futbolun başka bir gerçek yüzü ve ayrılmaz bir parçasıdır. Futbol taraftarı olmanın, bir spor kulübünü desteklemenin çeşitli psikolojik ve sosyal nedenleri mevcuttur (Tetik, 2014: 104). Futbol taraftarlığının belli başlı sebepleri aşağıda yer almaktadır:
* Taraftarlık tercihleri görecelilik arz etmektedir. Futbol taraftarlığında desteklenen takımın başarısı etkili olduğu gibi kişinin kendini takımla özdeşleştirmesi, kendi kimlikleriyle kulüp kimliği arasında benzerlik kurması da etkili olmaktadır (Irak, 2013: 141).
* Taraftarlık kişilerde bir futbol kulübü çatısı altında aidiyet duygusu yaratmakta ve kitlelere ortak bir kimlik biçmektedir. Futbol taraftarlığı kişilerde kendileri gibi olanlarla bir arada bulunma hissi yaratır. Ortak zevkleri paylaşan, ortak dili konuşan, benzer tercihleri olan insanlar belirli bir amaç güdümünde omuz omuzadır. Bu kişiler ortak bir amaç uğruna bir işe girişebilir ve birbirilerini koruyabilirler (Tetik, 2014: 105).
* Kişiler, takımlarının başarılarıyla övünerek bu başarılardan kendilerine pay çıkararak kendilerini ayrıcalıklı hissederler. Bu durum bir takımı desteklemeleri ve taraftarı olmalarına sebep olan motivasyonlardan bir tanesidir (Tetik, 2014: 105).
* Futbol taraftarlığı seçimlerinde takımların renkleri, oyun tarzı, takım üyeleri ve oyuncuları gibi faktörler etkili olduğu gibi kişinin çocukluğunda aile fertlerinin yönlendirmesi de etkili olmaktadır. Takım tercihlerinin genelde küçük yaşlarda yapılmasından ötürü kişinin, aile fertlerinin tuttukları takımı desteklemesi muhtemeldir (Irak, 2013: 141-142).
* Kişilerin rutin hayatın stresinden ve monotonluğundan bir kaçma ve hayatlarındaki boşluğu doldurma ihtiyacı futbol taraftarlığı motivasyonlarındandır (Kırdar, 2006: 24).
Futbol taraftarlığı tek başına rasyonellikle açıklanabilecek bir kavram değildir. Psikolojik ve sosyolojik açıdan karşılıkları olmakla birlikte öyle sürüp giden bir gelenek de olabilmektedir. Taraftarlık olgusuna bakarak futbolun farklı anlamlandırmalarını yapmak mümkündür. Taraftarlık, futbol üzerine sosyolojik ve psikolojik açıdan çeşitli yorumların yapılabilmesine olanak verir. Taraftarlıkla birlikte futbol; bir kaçış, aidiyet, tutku, kabul görme, sosyalleşme aracı, tüketim alanı gibi anlamlar kazanmaktadır (Bayar, 2015: 19-20).
Seyirci, taraftar, fanatik gibi futbol alanında sıklıkla kullanılan terimler birbirleri yerine kullanılsa ya da benzerlik gösterse de nitelik olarak birbirlerinden farklılık içermektedir. Futbol müsabakalarını herhangi bir kanal aracılığı ile veya doğrudan bir şekilde izleyenlere seyirci denirken, herhangi bir futbol takımına bağlı kalarak tuttuğu takımı, sevdiği sporcuyu ve takımıyla ilgili birçok unsuru takip edenlere taraftar denmektedir. Taraftar ve seyirciyi ''bağlılık'' faktörü birbirinden ayırmaktadır. Seyircilerin herhangi bir futbol kulübüne sempatisi olmayabilir, futbolu sadece bir spor dalı olarak izliyor olabilir, ancak taraftarlar bir futbol takımına bağlı kalarak onu takip etmektedir. Fanatiklik ise taraftarlığın aşırılık boyutunu ifade etmektedir. Taraftarı oldukları takıma normal dışı, aşırı bir tutkuyla sahip çıkan ve bağlı kalan kişiler fanatik olarak adlandırılmaktadır (Taşmektepligil ve diğerleri: 2015: 42).
İlgi düzeyi yüksek olmayan futbol izleyicisinin futbol takımı ile ya da spor müsabakalarıyla durgun bir ilişkisi olup, bu etkinliklerde yer alma sebebi eğlence ve sosyal etkileşim amaçlıdır. Yüksek ilgi düzeyine sahip olan izleyicilerde ise maneviyat daha ön planda olup, takıma, spor etkinliğine karşı bağlılıkları yüksektir. Bu sadakat aynı zamanda finansal açıdan bir bağlılık anlamı da taşımaktadır (Akyüz, 2017: 99). Taraftarlığın, bağlılık seviyesine ve davranış şekillerine göre çeşitli sınıflandırmaları yapılabilmektedir. Bu bağlamda çeşitli taraftarlık ve seyirci tiplerine göre ayrıma gidilebilir.
Geçici Taraftar: Başarı ile gelişen destekleme ve başarısızlık karşısında desteği bırakma hareketi geçici taraftarlığı ifade etmektedir. Geçici taraftarlık belirli bir zaman dilimi içinde gerçekleşebilir bir maça ya da bir sezona endeksli olabilir (İnan, 2017: 44).
Yerel Taraftar: Coğrafi unsurların belirleyici olduğu taraftarlık türüdür. Bu grupta yer alan taraftarlar yaşadıkları bölgenin futbol takımını destekleme davranışı göstermektedirler (İnan, 2017: 44). Türkiye'de çoğu şehirde her ne kadar üç büyükler olarak adlandırılan takımların taraftarı olma eğilimi görülse de bölgesel olarak bulundukları şehrin takımını tutma davranışı da gözlenmektedir. Bu duruma en belirgin örnek olarak; Trabzonspor, Adana Demirspor, Zonguldak Kömürspor ve Ankaragücü taraftarları gösterilebilir.
Sadık Taraftar: Adanmış taraftar olarak da adlandırılan bu taraftarlık türü, zaman ve coğrafya sınırlarını aşmış desteklediği takıma bağlı kimseleri ifade etmektedir. Sadık taraftarlıkta tutulan takım ile bütünleşme gözlenir ve destekleme ediminde geçici başarılar veya başarısızlık belirleyici değildir (İnan, 2017: 45).
Fanatik Taraftar: Bölge ve zaman sınırlarından bağımsız olan bir başka taraftarlık türüdür. Bu grupta yer alan bireylerde taraftarlık kimliği kişiliklerine önemli derecede sirayet etmiştir. Taraftar davranışları açısından sadık gruba nazaran fanatik taraftarların hareketlerinde aşırılık gözlenmektedir. Örneğin; tuttukları takımın maçlarına gitme oranları daha yüksektir ve desteklenen kulüple özdeşleşen sporcu, ürün, nesne vb. şeylere özel hayatlarında daha çok yer verirler (İnan, 2017: 47). Fanatik taraftarların oluşturduğu gruplar futbol müsabakaları esnasında aşırı tepkiler vererek zaman zaman olaylı durumlara sebebiyet verebilmektedir. Bu gruplar tribünde baskın olarak rol oynamaktadır ( Kırdar, 2006: 26).
Kötü Fonksiyonlu Taraftar: Bu taraftarlık türü sert, kötü veya zor taraftarlık tanımlamasına uygundur. Bu taraftarlar, kendi kişilik ve kimliklerinin temel bir metodu olarak taraftarlığı kullanır. Fanatik taraftarlarda da taraftarlık kişiliklerinin bir parçasıdır; ancak kötü fonksiyonlu taraftarlar, taraftarlığı kişiliklerinin temeline koyarlar. Bu taraftar gruplarında diğer insanları rahatsız eden davranışlar ve şiddet
şekilleri görülmektedir. Şiddet ve holiganizm, kötü fonksiyonlu taraftarlık biçimi olarak görülmektedir (İnan, 2017: 47-48).