Futbol Kulüplerinde Görsel Dizayn

Kurumsal kimliğin önemli bir parçası olan kurumsal görsellik unsurları her kuruluşta olduğu gibi futbol kulüplerinde de belirgin bir unsur olarak ön plana çıkmaktadır. Futbol kulüpleri bu doğrultuda anlamlı bir tasarıma gitmektedir. Logolarından amblemlerine, çevresel dizaynlarından ürün tasarımlarına kadar kurgulanmış ve kendi içinde anlamları olan görsel tercihleri mevcuttur. Bu bağlamda belli başlı futbol kulüpleri etrafında onların görsel dizayn ile ilişkileri çerçevesinde örneklere başvurmak faydalı olacaktır.

Akşar'a göre, markanın temsilcisi olan ''logo''nun pazarlanabilmesi Futbol A.Ş.'nin en belirgin görevlerinden biri durumundadır (2005: 6). Bunun yanı sıra insanların algıları simgeler vasıtasıyla oluşmaktadır. Dolayısıyla kurumun ismi, logosu, renkleri, yazım biçimleri ve sloganlar gibi kurumsal kimlik unsurları, imajı oluşumunda kullanılan görsel öğelerdir (Gürbüz, 2017: 104-105). Bir görsel unsurun kurum açısından bu denli önemli olabilmesi için kimliğin parçası olabilmesi gerekmektedir. Esasen yazı logoyu görsel de amblemi temsil eder ve hem yazı hem de görselin bulunması ile amblem-logo oluşur. Ancak literatür araştırıldığında yazı, görsel veya ikisinin bir arada kullanıldığı kurumu temsil eden görsele logo adı verildiği görülmektedir (Leblebici, 2009: 1).

İsim, logo, amblem, slogan vb. semboller; kurum hakkındaki ortaya çıkan izlenim, görsel tasarım, basılı materyaller ve kurumsal logo gibi sembollerden meydana gelmektedir. Logo, kurumu tanımlayan kısaltılmış yazı ya da görsel işarettir. Kuruma dair kamunun gözünde canlanan ilk resim, logo, amblem ve diğer görsel semboller vasıtasıyla oluşur. Kamu açısında oluşan bu çağrışımlar kurumlara ilişkin işaretlerden türer. Bu haliyle logo, isim, renkler vb. unsurlar hatırlatıcı nitelik taşımasının yanı sıra daha çok kişilerarası iletişimdeki ilk izlenim etkilerine de benzemektedir. Bu bağlamda kamunun zihninde canlanan ilk resmin canlanmasında logo, amblem, kurumsal materyaller, yapılar vb. görsel araçlar önem arz etmektedir. Örneğin; ismin kolay hatırlanabilir olması, logonun özgün olması ve hem yerel hem de uluslararası çapta kültürel bir olumsuz çağrı içermemesi, görsel araçların ve yapıların uyumlu olması gibi noktalar kurumsal imaja katkı sağlayabilir (Bulduklu, 2015: 154-155). Spor kulüplerinde tutundurma faaliyetinin bir ayağı olan takımı temsil eden şapkalar, atkılar, spor malzemeleri, havlular gibi ticari eşyalarda kurumsal logo sıklıkla yer almaktadır (Çavuşoğlu, 2011: 60).

Belirli bir marka için tasarlanmış olan, özel bir tipografiyle ve belirli bir biçimde yazılan, tüm ortamlarda aynı biçimde yazılan marka adına “logo” denilmektedir. Logolar genellikle bir “amblem”le birlikte yer almakta ve “logo” sözcüğü de bu nedenle genellikle yazı ve görsel işaret bileşimini tanımlamak amacıyla kullanılmaktadır (Ekdi, 2005: 73). Genelde logo, kurumun hem görsel simgesi hem de kurumu temsil eden yazısal ifadenin bir bütünü olarak ortaya çıkmaktadır.

Fenerbahçe Kulüp Rozeti 1910 yılında, kulübün oyuncusu ve devrinin Penaltı Kralı olarak bilinen sol açık Topuz Hikmet tarafından çizildi. Beş renkten oluşan rozette Fenerbahçe Spor Kulübü 1907 yazısını taşıyan beyaz çerçeve temizlik ve açık yürekliliğin, kırmızı ton sevgi ve bağlılığın ifadesi olup bayrağı sembolize eder. Ortada bulunan sarı lacivert kalp şeklindeki sarı, Fenerbahçe'ye duyulan gıpta ve kıskançlığı, lacivert ise soyluluğu tasvir eder. Bu iki renk arasından yükselen palamut dalı ise, Fenerbahçeliliğin kudret ve kuvvetinin ifadesidir. Yeşil renk ise yükselen bu kudret için başarının mukadder oluşunu göstermektedir (www.fenerbahce.org).

Atiker Konyaspor Logosu:

Anadolu Selçuklu Devleti'ne başkentlik yapmış Konya'nın bu takımının sembolü, Anadolu Selçuklu Devleti'nin de simgesi olan çift başlı kartaldır. Logoda bulunan çift başlı kartalın altında tarımın simgesi olan buğday başakları da ilin tahıl tarımında önde gelen illerden biri olduğunu göstermektedir (tr.eurosport.com).

Zaman içinde çok sayıda değişikliğe uğrayan Barcelona Kulübü'nün logosu, bu değişikliklerle esas şeklinde fazla bir şey kaybetmemiştir. Logonun alt kısmında yer alan dik bordo ve mavi çizgiler kulübün renklerini, üst kısımdaki haç ve sarı kırmızı dik çizgiler de Katalunya Özerk Bölgesi'nin bayrağını temsil etmektedir (tr.eurosport.com).

Örneklerden görüldüğü üzere kulüp logolarında yer alan renkler ve simgeler bazı anlamlar taşımaktadır. Bu kulüp hakkında bilgi verebildiği gibi kulübün kurumsal felsefesi hakkında da fikir sahibi olunmasını sağlayan görsel bir unsur niteliği taşımaktadır.

Renkler, çağrışımları tetiklemesi açısından önemlidir. Bir markayı temsil eden görsellerde sıklıkla kullanılan renkler, tüketici gözünde marka ile özdeşleşebilir (Ekdi, 2005: 74). Futbol kulüpleri, görsel temsillerinde (formaları, logoları, amblemleri, ürünleri vb.) ana renklerine ya da en çok kullandıkları alternatif renklere yer vermektedirler. Görsel dizaynlarında genelde kullandıkları iki renk bir arada bulunan kulüpler, halk nezdinde bu şekilde anımsanır.

Futbol kulüpleri açısından tercih edilen renklerin görünür olduğu bir görsel unsur da takım formalarıdır. Futbol kulüpleri, her yeni lig sezonu yeni forma stillerini dizayn etmektedir. Alışılagelmiş renkler ve modellerin dışına çıkılması tartışma konusu olabilmekte ve kulüp imajına bu doğrultuda etkileri görülebilmektedir. Bu duruma örnek olarak 2009-2010 Türkiye futbol sezonunda Galatasaray'ın mor renk forma ile sahalara çıkması gösterilebilir. Sarı-kırmızı renkleri ile kök salmış köklü bir futbol kulübünün tüm paydaşlarında farklı tepkilere sebep olmuştur. O yıllarda kulüp tarafından yapılan açıklamanın özeti şu şekildedir: ''forma tanıtımının başlangıcında yapılan ‘2288’ gösterisi ile mor rengin kökeni anlatıldı. Hikayeye göre, Galata semtine adını veren Galatlar, 2288 yıl önce M.Ö. 279’da İstanbul’a gelip koloni kurdu. Mor renk de korkusuz ve onurlu olarak algılanan Galatlar’la özdeşleştiği için tercih edildi.'' (www.timeturk.com.tr). Forma ve ürünlerinde renk değişimine giden Galatasaray, bu şekilde oluşturduğu anlamlar ile görsel kurumsal kimliğinde ufak değişiklikle bir nevi imaj çalışması yapmıştır.

Futbol kulüplerinde görsel dizaynın bileşenlerinden birisini de futbol maçı eyleminin gerçekleştiği stadyumlardır. Hemen hemen her futbol kulübünün kendisine ait veya kullanımına açık bir stadyum bulunmaktadır. Stadyumlar fiziki biçim ve imkanları yönünden taraftarlara hem hizmet hem de görsel açıdan olumlu-olumsuz etki etmeye açıktır. Türkiye'de pek çok takım, stadyumlarını yenilemekte ve küresel boyutta diğer takımlarla yarışacak seviyeye geldikleri görülmektedir. Son yıllarda Beşiktaş Jimnastik Kulübü'nün ve Galatasaray'ın stadyumları gerek fiziksel imkanlar olsun gerek görsel açıdan daha modern bir hale getirilerek yenilenmiş ve günümüz ihtiyaçları doğrultusunda tasarlanmıştır. Kış mevsimi koşullarına göre inşa edilen ve Türkiye'de yapılan ilk ekolojik stadyum olma niteliği taşıyan Sivasspor'un 4 Eylül Stadyumu da kamu nezdinde olumlu karşılanmıştır (İnan, 2017: 123-126).

Taraftarların maçlara gitmesini etkileyen faktörleri incelemeye yönelik yapılmış bir araştırmaya göre katılımcıların %48,0'i mimari açıdan göze hoş gelen, yeni bir tasarıma sahip stadyumların maçlara gitmelerinde oldukça büyük bir faktör olduğunu belirtmektedir (İnan, 2017: 105).

Futbol kulüplerinin renkleri, logoları, lakapları gibi etmenlerin stadyumlarının fiziksel görüntüsüne de yansıdığı ve bu doğrultuda mevcut imajlarını kalıcı kılarak güçlendirdikleri de görülmektedir. Türkiye'de bunun en iyi örneklerinden birisi futbol kulübüne atfedilen lakap ile (timsah) uyumlu olan Bursaspor'un stadyumudur. Yapımı sürdüğü aşamada dünyanın en heyecan verici stadyumları arasında gösterilen Bursaspor'un yeni stadyumu yeşil renk ağırlıklı ve timsah kafası görselini taşımaktadır (www.haberturk.com).

Futbol kulüplerinin de çoğu kurumsal kimliklerini görsel tasarım üzerine kurguladıkları görülmektedir. Kulüplerin İnternet sitelerinin kurumsal kimlik kısmında genelde kulüp logolarına, görsel tasarımlarına, kullandıkları renklere vb. niteliklere yer verilmektedir. Örneğin; Türkiye Süper Lig takımlarından Trabzonspor'un Web sitesinin kurumsal kimlik rehberi kısmında logo ve logo boyutları bilgileri, kulüp görsellerinin kullanım talimatları, kurumsal malzemeler, kurumsal renk varyasyonları, alt marka logoları hizalama kuralları, tipografi bilgileri

gibi daha çok görsel unsurlarla ilgili içerikler yer almaktadır (www.trabzonspor.org.tr).