Bugün dünya üzerinde büyük bir etki ve güce sahip olan spor, Latince ‘oyun’ veya ‘eğlence’ anlamına gelen ‘disport’ kelimesinden gelmektedir. Spor kavramı ilk olarak Roman dillerinde (Castillan, Catalan, Provençal) 11. ve 13. yüzyıllar arasında ortaya çıkmıştır. 14.yy.’dan itibaren bu kavram Gioffery Chacuer, ardından Shakespeare, Buron gibi birçok önemli yazarın eserlerinde de geçmektedir (Kırdar, 2006: 15). Türk Dil Kurumu (TDK)’na göre spor; bedeni ya da zihni geliştirmek amacıyla kişisel veya toplu olarak gerçekleştirilen, eğlenmek ve yarışmak amacı olan
2 Kurumsal spor iletişiminde sosyal medya kullanımına ilerleyen kısımlarda ayrıntılı bir şekilde değinilecektir.
ve de bazı kurallara göre uygulanan hareketlerin tümüdür (TDK, t.y.). Spor; sosyal, dini ve dil engellerini aşan evrensel bir olgu ve büyük kitlelere hitap eden, dolayısıyla çok çekici ve rekabetçi bir alan olarak ortak bir paydadır (Graham vd., 2001: 3). Spor günümüz dünyasında insan hayatında giderek artan etki ve öneme sahip bir olgu olarak değerlendirilmektedir. Bireysel açıdan ele alındığında bireylerin fiziksel kapasitelerini ve zihinsel melekelerinin gelişimini sağlamaktadır. Toplumsal açıdan bakıldığında ise, insanlar arasındaki sosyal bağları güçlendirdiği söylenebilir (Ekmekçi ve Ekmekçi, 2010: 23).
Futboldan basketbola, voleyboldan hentbola, atletizmden boksa, su topundan kayağa kadar birçok spor dalı vardır. Şüphesiz, bunlar içerisinde futbol büyük bir önem ve popülariteye sahiptir. Dünyanın hemen hemen her yerinde hem amatör hem de profesyonel anlamda futbol, takımlar yoluyla oynanmakta ve bütün insanlığın ortak paydası olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir spor dalı olan futbolu The Sunday Times, "gecekondu mahallelerinde, gecekondu stadyumlarında oynanan gecekondu sporu" olarak tanımlamıştır (King, 1997: 233). Genelde dünyanın en sevilen sporu olarak bilinen futbol, uluslararası spor alanına hâkimdir ve tutku ve heyecanlı bir şekilde taraftarlarca takip edilmektedir (Argan vd., 2013: 28).
Heyecan ve sinirin, sevgi ve coşkunun, sevinç ve hüznün bir arada yaşandığı futbol müsabakaları, bir spor dalından daha öte, bir endüstri olarak bugün milyonlarca lira bütçelerle yönetilmektedir. Kulüplerin hem borsaya açık olması hem de milyonlarca taraftara sahip olması, kurumsal iletişimin pratiklerine de ihtiyaç duyacağı anlamına gelmektedir (Yıldırım, 2017: 111). Futbol, günümüz dünyasında, yüksek teknolojik stadyumları, hayatın her alanını sarmalayan reklamları, uzmanları, özel TV kanalları, geleneksel ve yeni medya araçları, kupa, tişört, forma gibi ürünlerinin yer aldığı satış mağazaları, yüksek transfer ücretleri, futbolcuları, teknik direktörleri, çalışanları ve taraftarları ile dev bir endüstri alanıdır (Yüksekbilgili, 2017: 960). Bunun yanı sıra, Altunbaş (2007: 93)’a göre futbolun büyük bir endüstri haline gelmesinin altında da ‘toplumsal gücü’ yatmaktadır. İşte bu toplumsal güç olarak futbol, kendisi ile ilgilenen herkes için evrenseldir ve dünyanın her yerinde aynı kuralları içerip, aynı tarzda oynanmaktadır. Bundan dolayı futbol günümüzün en önemli küresel olgusudur
ve bu küresel unsurun endüstrileşmesi ise kaçınılmazdır. Her daim yeni yıldız futbolcuların ortaya çıkması, sportif ve ekonomik açından başarılı kulüpler oluşturmak ve onların üzerinden dünyayı kuşatmak çok kolaylaşmıştır. Aynı futbolcuyu Arjantin’deki çocuk, Çin’deki genç ve İngiltere’deki yetişkin de sevebilmektedir. Tüm bu değerlendirmeler futbolu, endüstrileşme sürecinin içinde net bir şekilde anlatmaktadır (Kömür, 2009: 44-45).
Spor pastasında en geniş alanı kapsayan futbol, kitleleri etkilemenin yanı sıra, kendi endüstrisini de oluşturarak hem eğlence hem de ekonomi işlevini yerine getirmektedir. Önceleri sadece insanların boş zamanlarını değerlendirdiği bir eğlence aracı olan futbol, günümüzde üretim faktörleri aracılığıyla nihai mal ve hizmete dönüştürülerek müşteri olan seyirci ve/veya taraftara pazarlanmaktadır (Güngör, 2014: 134). Hem futbol oyununun hem de futbol endüstrisinin beşiği olarak gösterilen Avrupa futbol pazarının büyüklüğü 2017/18 sezonunda 5 büyük ligde (Premier Lig, Bundesliga, La Liga, Seri A ve Lig 1) 23,2 Milyar Euro’ya ulaşmıştır (Deloitte, 2017: 10).
Özellikle 20.yy’ın son çeyreği ile birlikte spor endüstrisi büyük bir atılım gerçekleştirmiştir. Söz konusu bu endüstrinin içerisinde yer alan spor ve özellikle de futbol ile ilgili organizasyonlar, spor ürünü üreten firmalar, ticari eşya üreten işletmeler, görsel ve yazılı medya araçları, stadyumlar, spor sahaları, futbolcular, profesyonel ligler ve başta futbol takımları olmak üzere profesyonel ve amatör spor kulüpleri sektörün büyüyerek önemli bir endüstri haline gelmesini sağlamıştır (Argan ve Katırcı, 2008: 20). 1970'li yıllardan sonra televizyon kullanımının yoğun hale gelmesi ve dünyada hemen hemen her evde futbol karşılaşmalarının izlenmesi futbolu daha profesyonel hale getirmiş; kurumsal iletişim unsurlarının daha çok içerisinde yer aldığı ve muazzam bir ekonomik döngünün söz konusu olduğu bir yapıya dönüşmüştür. 1980'lerde futbol endüstrisi kavramına sıklıkla değinilmeye başlanırken, özellikle 1990'lı yıllardan sonra futbol kulüplerinin şirketleşmesi ve halka arzları, stadyumların bakım çalışmaları ya da yeniden inşa edilmesi, maçların yayın hakları, yüksek bilet fiyatları ve kombine bilet fiyatları ile lisanslı ürün hizmetleri ile futbol
artık diğer endüstri türlerinden bağımsız bir karakter sahibi olmaya başlamıştır (Esen, 2013: 12-13).
2000’li yıllarda ise, dünyada en popüler spor oyunu olarak tanımlanan futbolun insanlık tarihindeki yolculuğunda, popülaritesinin en üst seviyeye ulaştığı dönem olarak dikkat çekmektedir. Spor araştırmalarında, boş zamanlar sosyolojisinden eğlence kültürüne, geleneksel medyadan sosyal medyaya, sosyal dayanışmadan ekonomi ve şiddete kadar birçok alan ve kavramla iç içe olan futbol, günümüz insanının paradoksunu anlamada ve değerlendirmede önemli bir göstergedir (Yüksekbilgili, 2017: 959).
Futbolun bu yeniden yapılanma süreci ile birlikte, bu endüstriye yapılan yatırımlar, yalnızca kulüplerle ve futbolcularla sınırlı değildir. Eğlence sektörü, medya sektörü¸ müşterek bahis sektörü, reklam sektörü, spor malzemeleri sektörü, ulaşım sektörü ve turizm sektörü gibi sektörler doğrudan veya dolaylı olarak futbol endüstrisindeki gelişmeleri izlemekte ve yararlanmaktadır. Yine dünyada pek çok medya kuruluşu futbol endüstrisi ile yakından ilgilenmeye başlamıştır (DPT, 2000: 11). Geleneksel medyanın ilgisini fazlasıyla çeken futbol endüstrisi, özellikle naklen yayınlar konusunda medya, bu endüstriye olumlu katkılar yapmaktadır. Naklen yayın gelirleri futbol endüstrisi ve futbol kulüpleri için önemli bir gelir kaynağıdır. Geleneksel medyanın yanı sıra, sosyal medyanın da artık futbol endüstrisine önemli katkıları vardır. Sosyal medya platformları sayesinde kulüpler daha ucuz, hızlı ve etkili bir şekilde taraftarlarına ulaşmakta, iki yönlü iletişim şeklinde onlardan geri bildirim alarak faaliyetlerini sürdürmektedirler.
Uçsuz bucaksız ilişkileriyle ülkelerin ekonomileri, dostluk ve düşmanlıklarını bir anda oluşturan, kadın-erkek, genç-ihtiyar, din-inanç, dil-ırk ayrımı yapmayan, renk yelpazesinin tüm türlerini içinde bulunduran futbol, müziğin, ritmin, modanın, ahengin yaşadığı tribünlerde milyonların hem stres yaşama hem de deşarj noktasıdır (Türkmen, 1998'den Aktaran: Kırdar, 2006: 16). Futbol bireysel olarak insanları etkilemenin yanında stadyum gibi sosyal alanlarda da kitleleri etkileyebilmektedir. Futbolseverlerin bu etkileşim sürecinde bir takım istek ve beklentileri de söz
konusudur. İşte bu noktada, toplumsal hayatta bireylerin spor etkinlikleri ve hizmet beklentileri, büyük ölçüde futboldaki temel örgütlenme birimleri olan futbol kulüplerinden karşılanmaktadır. Futbol kulüpleri de diğer sivil toplum kuruluşları gibi insanların bir amaç ve hedef etrafında toplandığı, toplumun sosyal kültürel ve ekonomik ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikler taşıyan, insanların toplumsallaşmasında ve sosyalleşmesinde çok önemli bir yere sahip olan özellikler taşımaktadır (Devecioğlu ve Çoban, 2005: 181).
Futbol ile ilgili hedef kitlesine ürün ve hizmetler sunan futbol kulüpleri, endüstriyel zorunluluklardan biri olarak amatör yönetim anlayışlarından daha profesyonel yönetim anlayışlarına doğru yol almaktadır (Katırcı ve Uztuğ, 2009: 150). Futbol kulüplerinin kurumsal spor iletişimi çalışmaları için bu durum olmazsa olmazdır. Amatör bir anlayış ile yönetilen kulüplerin iletişim faaliyetleri de ister istemez amatör ve etkisiz kalacaktır. Fakat, profesyonel bir anlayış ile yönetilen kulüplerin kurumsal spor iletişimi çalışmaları hedef kitle üzerinde daha etkili, anlaşılır ve profesyonel olacaktır. Küreselleşmenin etkilerinin yoğun olarak görülmekte olduğu futbol endüstrisinde ve özellikle milyonlarca takipçisi olan futbol kulüpleri, geleneksel kurumsal spor iletişimi yöntemlerine, çevrimiçi ortam ve sosyal medya uygulamaları da ekleyerek ürün ve hizmetler kadar iş modelleri açısından da rekabetçi avantaj kazanmaya çalışmaktadırlar (Göksel ve Serarslan, 2015: 276).