Filmlerin Biçimsel ve Anlatısal Özellikleri

İncelenen iki filmden Mandıra Filozofufilmindekapitalizmin mizahi bir tarzda eleştirildiği görülmektedir. Filmdeçağımızdatüm enerjimizi dış dünyanın fethine ve davetkar tüketim güdüsüne harcamış olduğumuz, sonuçta açgözlülük duygularımızın artarak arzularımızı kamçıladığı ve bu zamanda daha huzursuz, endişeli, mutsuz insanlar haline dönüştüğümüz anlatılmıştır. Bunun en büyük sebebinin tüketim dünyasına kendimizi kaptırıp iç dünyamıza bakmayı ihmal etmemiz olduğu aktarılmıştır.

Diğer film olan, Mandıra Filozofu: İstanbul’da tüketimi sınırlandırıp, ihtiyaç duyulmayandan vazgeçip, gerçek ihtiyaçlara odaklanıp yaşam kontrolümüzü kapitalizmin elinden tekrar ele alınabileceği; böylece anlamlı hayatlar yaşanabileceği teması işlenmiştir. Daha az tüketip daha samimi yaşamlar sürülebileceği, mutluluğun para ya da sahiplikle ilgili olmadığı ancak yaşama katkı ve gelişimlerle başarılı olunabileceği vurgulanmıştır.

Her iki filmde de hikâye karaktere bağlı bir bakış açısıyla gösteriliyorsa da,karakterin tarafsız bir gözlemci olduğunun izleyicilere fark ettirilme çabası da gözlemlenmiştir.

Olaylar düzleminde anlatım yollarında kullanılan fiziki görünüm, kostüm ve makyaj, fiziki ilişkiler özellikle diyaloğa baskın bir yüklenme olmuştur. Buna karşın çelişkili kişilikler her biri özenle seçilmiş birbirinin karşıtı yönlerinden beslendiğinden genel bir uyum söz konusudur. Ancak diyaloglar çok fazla bilgi içermektedir. Tüketimi en çok gerçekleştiren genç nüfus bahsi geçen didaktik diyaloğu tercih etmeyeceği düşünüldüğünden bu yönüyle hedef kitleye yeterince hitap edemediği ileri sürülebilir.

Bunun yanında diyaloglar konuşanın duygusal halini yansıtmada oldukça başarılıdır.

Her iki filmin genelinde söylenenlerin dışında iletilmek istenen mesaj sıkmadan adeta

117

bir kamu spotu edasıyla dolaylı yollarla sıkmadan kılık değiştirip tekrar tekrar iletilmiştir.

Her iki filmde de hikâyenin doruklarına yaklaşıldıkça saklı metinler tam zamanında ortaya çıkmaya başlamıştır. Tam zamanında acı da olsa gerçekle yüz yüze gelinmiştir. Kişiler yüreklerinin derinliklerinden konuşmaya başlamıştır. Çatışmaya yönelik ifadeler programlı şekilde açıkça söylenmiştir. İradeler açıkça karşı karşıya gelmiş, zıt karakterler kartlarını zamanında açmıştır. Hikayelerde gerçekle yüzleşme anları özenle seçilmiştir.

Filmlerin konuları belirlenirken sözcükler mümkün olduğunca duyarlı ve kesin biçimde amacına uygun şekilde kullanılmıştır. Filmlerin ikisinde deana konuya sadık kalınıp ana konu derinlemesine irdelenmiştir. Sorun açıkça ortaya konmuş izleyiciden hiçbir şey saklanmamış konuyu algılamak tamamen izleyiciye bırakılmıştır. Filmlerin baskın karakterlerinin çarpık sisteme yaptığı başkaldırının haklı gerekçeleri izleyicilerle içselleştirilmiştir.

Her iki film de izleyiciler gerçekleşmesi ancak aşırı tüketimi bırakıp gerekli tüketime yönelimle olabilecek, herkesin istediği; gerçeğin, huzurun ve mutluluğun var olduğu, alternatifbaşkabir hayata davet edilmektedir.

Tablo 2. Giriş Sekansı (Sabahın Yaşanma Biçimi/Ön jenerik) Karşıtlıklar Tablosu

ANA KRİTERLER ALT KRİTERLER MUSTAFA ALİ CAVİT MEKÂN MAKRO MEKÂN  Denize yakın kırsal alan  Çok katlı yüksek

binaların olduğu bir büyük kent

MİKRO

MEKÂNLAR  Tek katlı taş kulübe

 Taş fırın

 Su kuyusu

 Sandal

 Modern villa

 Modern villanın mutfağı

 Mercedes otomobil

 Kentin yoğun araçlı ve trafiği akmayan caddeleri

 Caddeleri çevreleyen yüksek binalar ve inşaatlar

YARDIMCI OYUNCULAR

Hiç kimse yok Karakterinyaşamını kolaylaştırıcı kişiler:

 Hizmetçi

 (Sekreter)

 Koruma görevlisi

 Yardımcı

118

 Sürücü

DEKOR  Yaşama mekânı

bütünüyle dekor (taş kulübe, kulübenin üzerindeki çiçekler, taş fırın, su kuyusu, sandalın iskelesi)

 Yaşama mekânı bütünüyle dekor olabilir (kesinliği saptamak için yeterli veri yok)

KOSTÜM  Siyah bir pantolon ve uzun kollu tişört, hasır şapka

 İpek pijama takımı

 Koyu renk takım elbise (ceket elde), beyaz gömlek, kravat, güneş gözlüğü

AKSESUAR İŞLEV  Doğanın ve doğallığın sergilenmesi(yumurtlama için basit folluk, toprak çanaklar, tahta kaşık)

 Teknolojinin

sergilenmesi(alarmlı saat, cep telefonu, klimanın uzaktan kumandası, elektrikli meyve suyu sıkacağı, su ısıtıcı, kahve makinesi, elektrikli tıraş makinesi, mikrodalga fırın, tost makinesi, kahvaltı masasındaki tablet, güvenlik görevlisinin kulaklığı) MAKYAJ  Saç – sakal birbirine

karışmış (ilkellik, pejmürdelik, bakımsızlık olarak da okunabilir)

 Özbakıma özen

gösterilen, metroseksüsel (günlük saç – sakal tıraşı) MİZANSEN TEMA:

Kahvaltı  Kendisi hazırlıyor (süt sağma, domates-salatalık koparma, yumurta toplama, peynir-yoğurt koyma, odun ateşinde sahanda yumurta yapma)

 Hazırlık sırasında hiçbir araç, aygıt kullanılmıyor

 Sadece kahvaltı yapma

 Hizmetçi tarafından hazırlanıyor

 Teknolojik aletlerden yararlanılıyor

 Yemek yeme + tablet aracılığıyla borsayı takip + iş hayatını takip (cep telefonundan sekreterin araması)

TEMA:

Ulaşım  Deniz kıyısı, sandal

 Basit bir sandal (gökkuşağı rengini çağrıştıran bez güneşlikler)

 Kapıdan uğurlama (hizmetçi, koruma, yardımcı ve şoför katılımlı)

 Siyah Mercedes (çoğu donanımı otomatik)

 Metropolün ana arterleri SİNEMATOGRAFİK

ANLATIM

KAMERA AÇILARI  Göz hizası açısı:

Ev içinden açılan pencereyle görüntüye gelen begonvilli bahçe ve uzaktaki deniz

 Alt açı:

Mustafa Ali’nin yerden doğrulması (çerçevenin

 Göz hizası açısı:

Mutfaktaki çalışan aygıtlar (meyve suyu sıkılması, kaynayan kettle, elektrikli makineyle tıraş olma, buzdolabının kapısının açılması, mikrodalga fırının çalıştırılması,

119

altından heybetli biçimde çıkması)

(Kuyunun içinden) Kovayı kuyunun içine bırakma

 Üst açı:

Makro mekânı tanımlayıcı açılar (basit iskele ve iskeleye yanaşan basit sandal, kulübenin olduğu ağaçlıklı bölge)

“Serpme kahvaltı” masası

kızarmış ekmeklerin toster’dan çıkışı) Çok yavaş akan trafik

(özellikle tele

objektiflerle sıkışmışlık duygusunun artırılması)

 Alt açı:

Hizmetçinin topuklu ayakkabıyla yürüyüşü

 Üst açı:

Yatakta uyanmaya çalışma; alarmlı saat, cep telefonu, çerçeve içinde ikili fotoğraf, klimanın uzaktan kumandası, klozet

Makro mekânı tanımlayıcı açılar (çok katlı binaların ön planda olduğu bir anakent)

ÇEKİM

ÖLÇEKLERİ  Yakın plan:

Doğal yaşamın

sergilenmesi (öten horoz, civcivlerini gezdiren tavuk, yemiş yiyen sincap, anasını emen buzağı, süt sağma,)

 Genel, Orta plan:

Rahatı ve huzuru sergilerken geniş ölçekli planlar

 Yakın plan:

Teknolojik donanımların sergilenmesi

 Genel, Orta plan:

Kasveti sergilerken daha geniş ölçekli planlar

KAMERA

HAREKETLERİ  Makro mekânı tanıtmak amacıyla DRON

 Kuyudan su çekerken ŞARYO

 İnek sağarken ŞARYO

 Hamakta yatarken ŞARYO

AYDINLA TMA

 Doğal ışık

 Kontur ışık

 Parlak ışık

 Rahatlatıcı bir atmosfer

 Yapay ışık

 Kasvetli atmosfer

SES  Sessizlik  Teknik donanımların çalışma, açma-kapama sesleri

 Otomobilin kapısının açılıp kapanması, bazı donanımlarının

çalıştırılması, otomobilin çalıştırılması

 Trafik gürültüleri

 Korna sesleri

120

SÖYLEM

 İnsan doğanın bir parçasıdır

 İnsan kentin bir parçasıdır

 Böyle bir yaşamda zaman döngüsel ve programsız biçimde yaşanır

 Böyle bir yaşamda zaman çizgisel ve programlı yaşanır

 Böyle bir yaşamda hıza ve hızlı olmaya gerek yoktur

 Böyle bir yaşamda hızlı hem de çok hızlı olmak gerekir

 Böyle bir yaşam biçiminde gereksiz eşyalara yer yoktur

 Hayat (böyle bir yaşam) ancak eşyalarla

geçirilebilir

 Az eşya gibi az insanla da hayat devam eder

 Hayatın devamı başka insanların (emeğin) varlığına bağlıdır

 Böyle bir mekân insanın yaşama sevincini artırır

 Böyle bir mekân insanın yaşama sevincini elinden alır

 Böyle yaşam insana huzur verir

 Böyle bir yaşam insanı huzursuz eder

Sekansın “Gönüllü Sadelik” Kavramı Açısından Eleştirisi:

Mustafa Ali’nin yaşama mekânı bütün pastoral atmosferiyle, kontur ışıkla çekilmiş; son derece doğal. Ancak evin ve çevresinin DRON ile çekilen görüntüsü ise teknoloji düzeyinde yapım ekibinin tüketim ideolojisinin bir parçası/yansıması olduğunun izlerini taşıyor.

Bütün yakın planlar hem kompozisyon-mizansen hem de teknik çözümler açısından “reklam filmi” tercihlerine uygun biçimde tasarlanmış. Film bu yanıyla tüketim toplumunun görsel kodlarını kullanıyor.

Üst açı gibi çok tanımlayıcı bir planla gösterilen, 10’un üzerinde çeşitten oluşan

“serpme” kahvaltı tür çeşitliliği açısından oldukça abartılı. Kahvaltılıkların toprak çanaklara konmuş olması, tahta kaşıklar nostaljik bir yapaylığın ötesine geçmiyor.

Mustafa Ali’nin kulübesi ve eklentileri (fırın, kuyu vb.) tamamen dekor olarak yapılmış. Herhangi hazır bir mekân kullanmak yerine sıfırdan bu mekanların yapımının filmdeki gönüllü sadelik meselesiyle çeliştiği ileri sürülebilir.

121 Mekanlar

Şekil 4. Mekanlar (Mamdıra Filozofu Filmi Cavit’ in Yaşam Alanı)

(Müfit Can Saçıntı, 2015, 2.30 dakika).

https://www.youtube.com/watch?v=4xFe-vesxhw&t=2960s

122

Şekil 5. Mekanlar Mamdıra Filozofu Filmi Cavit’ in Yaşam Alanı)

(Müfit Can Saçıntı, 2015, 3.03 dakika).

https://www.youtube.com/watch?v=4xFe-vesxhw&t=2960s

Şekil 6. Mekanlar (Mustafa Ali’ nin Yaşam Alanı)

(Müfit Can Saçıntı, 2015, 5.55 dakika).

https://www.youtube.com/watch?v=4xFe-vesxhw&t=2960s

123

Sekansın “Gönüllü Sadelik” Kavramı Açısından Eleştirisi:

2010’ların iş adamları, sınıf çatışmaları, popüler kültürün yansımaları, kapitalist sistemin çarpıklığının vurgulandığı Mandıra Filozofu: İstanbul filminde de Mustafa Ali’nin yaşama mekânı son derece doğalken plaza ve çevresi DRON ile çekilirken görüntülerin sergilenmesinde ileri düzey teknoloji kullanımı söz konusudur. Bu bakımdan düşünüldüğünde ilk filmde olduğu gibi bu filmde de;Bodrum’un Çökertme köyünde yaşayan Mandıra Filozofu lakaplı, bütün hırslarından arınmış, modern dünyanın getirilerine karşı duran Mustafa Ali’nin: “plazalarda çalışıp sitelerde oturan İstanbulluların kafasını karışma macerası”nın sergilendiğifilmde temaya aykırı şekilde tüketim toplumunun görsel kodları kullanılmıştır.

Şekil 7. Mekanlar (Mustafa Ali’ nin Ofiste Sohbet Anı)

(Müfit Can Saçıntı, 2015, 1.24 dakika).

https://www.youtube.com/watch?v=_ES2JOm68nM&t=3577s

124

Şekil 8. Mekanlar (Modern İstanbul Yaşam Mekanı)

(Müfit Can Saçıntı, 2015, 1.08 dakika).

https://www.youtube.com/watch?v=_ES2JOm68nM&t=3577s

125

Belgede GÖNÜLLÜ SADELİK OLGUSUYLA (sayfa 131-140)