Farklılaştırılmış Öğretimin İlkeleri

1) Farklılaştırılmış öğretimde Temel Noktalara Odaklanılır:

Hiçbir öğrenci bir alana dair tüm bilgileri öğrenemez. Hatta bu alana ait tek bir ders kitabındaki bilgilerin tamamını öğrenmek dahi mümkün değildir. En zeki olanlarımızın bile unuttuğu bilgiler hatırladığı bilgilerden daha fazladır. Bu sebeple öğretim sürecinde, öğrencilerin hatırlamalarını, anlamalarını ve gerektiğinde yapabilmelerini istediğimiz şeylerin açıkça belirtilmesi büyük önem taşır. Farklılaştırılmış öğretim yaklaşımında öğretmen öğretimi her konunun temel kavramlarına, ilkelerine ve becerilerine göre özenle biçimlendirir. Burada amaç tüm öğrencilerin konu ile ilgili temel ilke, kavram ve becerileri iyi kavramış olmalarını sağlamaktır. Bunun yanında öğrenciler, üzerinde çalışılan konu ile ilgili tüm bilgileri öğrendikleri hissine kapılmazlar. Amaçların net olarak belirlenmiş olması zorlanan öğrencilerin birbirinden bağımsız bilgiler havuzunda boğulmaktan kurtarıp temel ilke, kavram ve beceriler üzerine odaklanmalarını sağlar. İleri düzeyde bulunan öğrenciler de önceden öğrendikleri temel ilke, kavram ve becerileri tekrar etmek yerine, kendilerine katkı sağlayacak farklı konular üzerinde çalışma imkânı elde ederler (Tomlinson, 1999: 9-10; Tomlinson, 2014: 23-24).

Öğrenme sevgisi aşılamak

Öğrencilerin daha etkili ve derin öğrenmeler gerçekleştirmelerine yardım etmek Özfarkındalığı ve özyeterliliği artırmak Öğrenci katılımını artırmak Öğrenme çıktılarını geliştirmek Farklılaştırılmış Öğretimin Amaçları

2) Farklılaştırılmış öğretimde bireysel farklılıklara saygı duyulur:

Çok erken yaşlarda bile çocuklar kiminin topa vurmada, kiminin insanları mutlu etmede, kiminin fıkra anlatmada iyi olduğu inancı vardır. Bazılarımızın bir işi kolaylıkla yaparken bazılarımızın da zorlandığını bilirler (Tomlinson, 2014: 24). Sonuç o ki çocuklar herkesin faklı olduğu bir dünyayı kabullenmektedirler. Farklılaştırılmış öğretim yaklaşımında öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyleri, ilgileri ve öğrenme profileri dikkate alınır ve karşılık bulur. Farklılaştırılmış öğretim ile öğrencilerin bireysel farklılıklarına göre tercihlerini yapabilecekleri esnek bir ortam sağlanır. Öğrencilerin birbirlerine bu farklıklarından dolayı saygı duymaları sağlanır (Heacox, 2002: 7). Bu durum da ilk olarak öğretmenin yaklaşımıyla mümkün olmaktadır. Öğretmen, öğrencilerin farklılıklarına saygı duyarsa, sınıf içerisinde bu önemli yaklaşım benimsenir. Bir başka açıdan bakıldığında ise, farklılaştırılmış öğretim yaklaşımında öğretmen tüm öğrencilere aynı özelliklere sahip bireyler gibi değerlendirmez (Tomlinson, 1999: 10; Tomlinson, 2005b: 12). Farklılaştırılmış öğretim yaklaşımında öğretmenler, bireylerin beslenme, barınma, güvenlik, ait olma gibi aynı temel gereksinimleri paylaştığının farkındadır. Ancak, her bireyin bu gereksinimleri farklı alanlarda, farklı zamanlarda, farklı biçimlerde karşıladığını da bilir. Öğretmen öğrencilerin bu ortak gereksinimlerini gidermede onlara en iyi biçimde yardımcı olmak için bireysel farklılıkları gözetmesi gerektiğinin bilincindedir (Tomlinson, 1999: 10). Bunun yanında öğretmenin hisleri, takdirleri ve faaliyetleri koşulsuz bir biçimde bireysel farklılıklar üzerine toplanmıştır.

3) Farklılaştırılmış öğretim öğrenci merkezlidir:

Bireysel farklılıkları dikkate alan farklılaştırılmış öğretim yaklaşımı ister istemez öğrenci merkezlidir. Bu yaklaşımda aktif olan, çalışması gereken öğrencidir. Öğretmen öğrenciler için zamanın, mekânın, materyallerin ve etkinliklerin koordinasyonunu sağlar. Öğrenciler, grup amaçlarını ve bireysel amaçları gerçekleştirmede birbirlerine ve kendilerine yardımcı olma hususunda mesafe katettikçe öğrenmenin etkinliği artar (Tomlinson, 1999: 13; Tomlinson, 2014: 28).

4) Farklılaştırılmış öğretimde içerik, süreç ve ürünü farklılaştırılır:

Öğretmen eğitim-öğretim sürecinin başında öğrenci analizi gerçekleştirir ve bu analiz sonucunda elde ettiği bilgileri dikkatle inceleyerek öğrencilerin bireysel farklılıklarına göre içeriği, süreci ve ürünü farklılaştırır. Farklılaştırılan ögelerden içerik, öğretmenin öğrencilerine öğretmek istediği bilgiler ve bunu gerçekleştirmek için kullandığı malzeme ve mekanizmalardır. Farklılaştırılan ögelerden bir diğeri olan süreç, temel bilgi ve düşüncelerin anlaşılması için temel becerilerin kullanılmasını sağlamak amacıyla tasarlanan etkinliklerdir. Farklılaştırılan diğer öge olan ürünler ise öğrencilerin öğrendiklerini sergiledikleri ve öğrenirken kullandıkları materyallerin tümüne verilen addır. Farklılaştırılmış öğretim yaklaşımında öğretmen, derste ya da ünitede öğrencilerin ilgi, hazır bulunuşluk ve öğrenme profilleri gibi özelliklerinin bir ya da birkaçını temele alarak programın öğelerinden bazılarını gereksinim duyulduğunda farklılaştırılabilir (Tomlinson, 1999: 11; Tomlinson, 2014: 25).

5) Farklılaştırılmış öğretimde öğrenciler bireysel farklılıklara göre çalışmalar yapar:

Farklılaştırılmış öğretim yaklaşımında öğrencilerin benzer yönleri dikkate alınarak hareket etmek yerine farklılıkları onurlandıran etkinlikler gerçekleştirilir. Öğrenciler kendi yaşamlarını, deneyim ve tecrübelerini, ilgi ve ihtiyaçlarını içeren etkinliklere katılım konusunda daha isteklidirler. Bu sebeple bu yaklaşım eğitim programlarının öğrencilerin yaşantılarını, ilgi ve ihtiyaçları dikkate alınarak hazırlanmasını içerir. Etkin katılımı sağlamak için öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyleri dikkate alınmalı, gelişimleri sürekli desteklenmeli, beceri ve yeteneklerini geliştirecekleri fırsatlar sunulmalı ve etkinlikler tüm öğrenciler için eşit derecede ilgi çekiçi, anlamlı, önemli ve güdüleyici olacak şekilde sunulmalıdır. Örneğin, bir öykü okunduğu zaman kimi öğrenci öyküden anladıklarını şarkı söyleyerek, kimi dans ederek, kimi öykünün resmini çizerek, kimi öyküdeki karaktere mektup yazarak anlatmak ister. Öğretmen bireysel farklılıklara göre sergilenen bu çalışmaları destekler. Bireysel farklılıkların göz ardı edilmesi ve öğrencilerin bireysel farklılıklarına göre çalışma yapmalarının engellenmesi öğrencilere karşı gösterilen bir saygısızlık olarak kabul edilir (Tomlinson, 1999: 12; Tomlinson, 2014: 27).

6) Farklılaştırılmış öğretimde esnek gruplama ve çalışma programı vardır:

Bütünü oluşturan farklı öğrenme gereksinimlerine hitap etmek için, öğretmen ve öğrenciler farklı yol, yöntem ve teknikler izleyerek çalışır. Materyaller esnek bir biçimde kullanılır ve esnek bir çalışma hızı belirlenir. Öğretmen ve öğrenciler esnek çalışma programına sahiptir. Çeşitli öğrenme gereksinimlerine yanıt vermek için öğretmen ve öğrenciler birlikte çalışır. Bu ortamlarda bazen tüm sınıf birlikte çalışırken, bazen de küçük gruplar ya da bireysel çalışmalar ön plandadır. Sınıfta bir orkestra gibi bireysel, çeşitli küçük gruplar, koro, solo vb. çalışmalar sergilenir. Bazen tüm gruplar belirlenen saatte çalışmalarının tamamlarken bazen ek süreye ihtiyaç duyan öğrenciler olabilir. Farklılaştınlmış öğretimde, öğretmen yalnızca tüm sınıf değil, küçük gruplar ve bireyler üzerinde odaklanarak öğretim etkinliklerinde çeşitli farklılaştırılmış öğretim yöntem ve stratejilerini kullanır. Bu çalışmalarda bazen benzer hazırbulunuşluk, ilgi ve öğrenme profiline sahip öğrenciler bir arada çalışırken bazen de farklı düzeylerde öğrenciler bir araya gelebilirler. Öğretmenin hazırlayacağı öğretim programı sınıfın genelinden ziyade bireylere ve küçük gruplara yelpaze açmalıdır (Tomlinson, 1999: 13; Tomlinson, 2014: 29).

Şekil 2.3. Esnek Gruplama Seçenekleri

Kaynak: Tomlinson & Allan’dan (2000: 6) uyarlanmıştır.

* İlgi *Hazırbulunuşluk * Öğrenme Profili Esnek Gruplar (benzer/farklı) Öğretmen Seçimi Öğrenci Seçimi Rastgele (tesadüfî)

7) Farklılaştırılmış öğretimde öğretmen ve öğrenciler işbirliği içinde çalışır:

Öğretmenler öğrenmenin baş mimarı olup öğrenciler de bu mimarinin tasarlanmasında, inşasında öğretmene yardım eder. Öğretmen, öğrenmeyi gerçekleştirmek için zamanın etkili bir biçimde kullanılmasını ve öğrencilerin sorunsuz bir biçimde çalışmasını sağlar. Farklı amaçlara dayanan çeşitli öğretim yöntemlerini bilir. Farklılaştınlmış öğretimde öğretmen liderdir. Her lider gibi öğrencilerini yakından izler ve onların etkinliklerine katılır. Öğretmenle birlikte öğrenciler de planlama sürecine katılır, amaçları belirler, süreci kontrol eder, başarı ve başarısızlığı analiz eder, başarısızlıktan öğrenmeyi ve başarıyı artırmanın yollarını ararlar. Alınan kararlar kimi zaman tüm sınıf için geçerlidir kimi zaman ise bireylere özeldir. Öğretmen rehberdir. Öğretmenin yönlendirici rehberliği, öğrencilerin becerilerini artırmalarını, birbirler ile yardımlaşmalarını, bireysel ya da grup olarak hedeflere ulaşmalarını sağlar (Tomlinson, 1999: 12-13; Tomlinson, 2014: 28).

8) Farklılaştırılmış öğretimde Grup Normları ile Bireysel Normlar Dengelenir:

Başarılı bir teknik adam hiçbir zaman kendi adına veya takımı adına elde ettiği başarıları bütün oyuncularını aynı kalıba sığdırarak edinmez. Mükemmel olmak veya oyuncularını mükemmel hale getirmek için her oyuncusunu kendi yetenekleri çerçevesinde en iyi konuma getirmek için çaba sarfeder. Her oyuncu kendi mevkisinde en iyiyi oynar ve eksiklik hisiyle oynamaz. Bazen oyuncular kendi mevkilerinin dışında arkadaşlarının mevkilerinde de görevler alabilir. Sonuçta başarı, takım olarak elde edilir ve sahiplenilir (Tomlinson, 1999: 13; Tomlinson, 2014: 29). Farklılaştırılmış öğretim yaklaşımında grup normları ve bireysel normlar belirlenir. Yukarıda belirtilen takım örneğinde olduğu gibi veya bir orkestrada olduğu gibi öğrenciler bireysel olarak ne yapacaklarını ve sınıf olarak neler yapacakları hakkında bilgi sahibidirler. Bazen grup normları ile bireysel normlar arasında geçişler vasıtası ile normlar grup normları ile bireysel normlar dengelenir.

9) Farklılaştırılmış öğretimde değerlendirme ve öğretim ayrılmaz bir bütündür:

Farklılaştırılmış öğretimin yapıldığı sınıflarda değerlendirme süreklidir ve tanısaldır. Değerlendirmenin amacı öğretmenlere öğretim sürecinde, öğrencilerin ilgi, beceri, öğrenme profilleri ve onların özel öğretim alanlarındaki hazırlığı ile ilgili veri sağlamaktır. Değerlendirme, öğrencilerin bir ünite sonunda neleri öğrendiğini tespit etmek amacıyla değil; öğretmenin bir sonraki öğretimi nasıl yönlendireceğini anlamak amacıyla yapılır. Böyle bir biçimlendirici değerlendirme yapabilmek için öğretmen ve birkaç öğrencinin katıldığı küçük grup tartışmalarından ya da toplu sınıf tartışmalarından yararlanılabileceği gibi, öğrenme günlüğü, portfolyo çalışmaları, ders sonu öğrenme etkinlikleri, bireysel beceri listeleri, ön testler, ödevler ya da bireysel ilgi anketleri kullanılabilir. Bunun yanı sıra bölüm ya da tema sonları gibi öğrenme-öğretme sürecinin önemli noktalarında öğrencilerin gelişimlerini takip edebilmek için değerlendirmeden yararlanılır. Ancak bu değerlendirme çalışmalarında da farklı değerlendirme yaklaşımları araştırılıp kullanılmalıdır (Tomlinson, 1999: 10; Tomlinson, 2014: 25).