İlkokul 4. Sınıf Fen Bilimleri dersinde uygulanan Farklılaştırılmış Öğretim uygulamalarının öğrencilerin akademik başarılara ve derse yönelik tutumlarına etkileri ile öğrenme sürecine katkılarının araştırıldığı bu araştırmada, nicel ve nitel araştırma desenlerinin birlikte kullanıldığı “karma desen” yöntemi kullanılmıştır (Creswell, 2012; Creswell ve Plano Clark, 2011; Fraenkel ve Wallen, 2009; Gökçek, 2014; Punch, 2011). Karma yöntem, bir araştırmanın problemini anlamak için araştırmanın tüm süreçlerinde nicel ve nitel veri toplama ve veri analiz yöntemlerinin birlikte kullanılmasıdır (Creswell, 2005, 2012). Karma yöntem, dört ayrı desen olarak uygulanmaktadır ve karma yöntemde kullanılan bu desenler; çeşitleme (zenginleştirilmiş) desen, açıklayıcı desen, keşfe yönelik (keşfedici) desen ve gömülü tasarım - iç içe gömülmüş desen ya da iç içe desen şeklinde sıralanabilir (Creswell ve Plano Clark, 2007).
Bir araştırmaya ait farklı problemlere çözüm aranmak istendiğinde tek bir veri seti yeterli olmayabilir ve farklı veri kaynaklarının kullanılması gerekebilir. Johnson ve Turner’e (2003) göre bu durumda araştırmacı karma yöntemin temel ilkeleri ile hareket ederek farklı strateji, yöntem ve yaklaşımları kullanarak veri toplamalıdır. Nicel ve nitel veri kaynaklarının birlikte kullanıldığı bu araştırmada, karma yöntem desenlerinden “zenginleştirilmiş” desen kullanılmıştır. Bu desende önce nicel veriler toplanır ardından bu verileri tanımlamak amacıyla nitel veriler toplanır (Büyüköztürk, Kılıç-Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2010). Bu desen, nicel istatistiksel sonuçları doğrudan karşılaştırmak, nitel bulgularla olası farklılıkları ortaya çıkarmak ve nicel bulguları nitel bulgularla doğrulamak ya da genişleterek güçlendirmek amacıyla kullanılır. (Creswell ve Plano Clark, 2007). Bu
araştırmada çeşitleme/zenginleştirilmiş desen, nicel verileri nitel veriler ile karşılaştırmak ve desteklemek ve nicel verileri nitelendirmek amacıyla kullanılmıştır.
Yapılan bu çalışmada, deneysel desenlerden öntest-sontest kontrol gruplu yarı-deneysel deneme deseni ile nitel veri birleşiminden oluşan araştırma deseni uygulanmıştır. Karma yapılı olarak nitelendirilen bu desen; deneysel desen, nicel veri ve tümdengelimci denencelere dayalı istatistiksel analiz ile nitel veri, doğacı araştırma ve tümevarımcı içerik analizinden meydana gelmektedir (Patton, 2002). Balcı’ya (2010) göre ise karma desen, araştırmacının araştırmanın bir aşamasında ya da araştırma sürecinin iki ya da daha fazla aşaması boyunca hem nicel hem de nitel araştırma yaklaşımlarını karma olarak kullanmasıdır. Creswell’e (2009) göre karma yöntemin esas amacı, nicel ve nitel yaklaşımların bir arada kullanımının araştırma problemleri ve karmaşık bir olgunun daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır.
Tablo 3.1. Araştırmada Kullanılan Deneysel Desen
Gruplar Öntest Deneysel İşlem Sontest Nitel Veri Oluşturma Araçları Deney Grubu T1 2 Farklılaştırılmış Öğretim Uygulamaları T1 2 1. Gözlem 2. Görüşme 3. Öğrenci Günlükleri Kontrol
Grubu T1 2 Öğrenci Ders Kitabı Etkinlikleri T1 2
1. Gözlem 2. Görüşme
Bu araştırmada, araştırma deseni olarak ele alınan karma desen; deneysel desen, nicel veri ve tümdengelimci denencelere dayalı istatistiksel analiz ile nitel veri analizinden (Patton, 2002) oluşmuştur. Araştırmada deneysel desen olarak, deneysel desenlerden öntest-sontest kontrol gruplu yarı-deneysel desen (Dugard ve Todman, 1995) ile nitel araştırma yöntemlerinden gözlem, görüşme (öğrenci ve öğretmen) ve doküman analizi (öğrenci günlükleri) yöntemleri (Yıldırım ve Şimşek, 2011) kullanılmıştır. Hem derinlemesine hem de derinliğine veri oluşturabilmek, dolayısıyla araştırmanın gücünü artırabilmek için nitel verilerin oluşturulmasında
“çeşitleme/zenginleştirme” yoluna gidilmiştir (Creswell, 2009; Güler, Halıcıoğlu ve Taşğın, 2013; Merriam, 2009; Patton, 2002; Yıldırım ve Şimşek, 2011; Yin, 2003).
Tablo 3.1.’e bakıldığında, araştırmada iki grup üzerinde çalışıldığı görülmektedir. Araştırmada çalışılan bu gruplardan birisi deney grubu, diğeri ise kontrol grubudur. Çalışmada gruplar, seçkisiz (random) bir biçimde deney ve kontrol grubu olarak atanmışlardır (Büyüköztürk ve diğ., 2012; Creswell, 2012; Fraenkel ve Wallen, 2009). Deney grubunda farklılaştırılmış öğretimle fen bilimleri öğretimi uygulanırken, kontrol grubunda ise mevcut ilkokul 4. sınıf fen bilimleri dersi öğrenci ders kitabındaki etkinlikler (Aytac, Türker ve Üçüncü, 2015) uygulanmıştır. Araştırmada, gerek deney grubuna, gerekse de kontrol grubuna uygulamalar öncesinde öntest yapılmış olup, öğrencilere öntest olarak ilkokul 4. sınıf Fen Bilimleri dersi “Geçmişten Günümüze Aydınlatma ve Ses Teknolojileri”, “Mikroskobik Canlılar ve Çevremiz” ve “Basit Elektrik Devreleri” üniteleri ile ilgili “akademik başarı testi” (T1), “Fen Bilimleri dersine yönelik tutum ölçeği” (T2)
uygulanmıştır. Deneysel işlemin sonunda, belirtilen test ve ölçekler gruplara sontest olarak uygulanmıştır. Bunların yanısıra, deney grubundaki uygulamaların neye göre etkili ya da neye göre etkisiz olduğunu açıklığa kavuşturabilmek için kontrol grubunda da, tıpkı deney grubunda olduğu gibi, sistematik gözlemler, öğrenci ve öğretmen görüşmeleri gerçekleştirilmiştir. Deney grubunda, kontrol grubundan farklı olarak nitel veri oluşturmada gözlem ve görüşmelerin yanında öğrenci günlükleri tutturulmuştur. Kontrol grubundaki uygulamaları anlamada sınıf içi gözlem ile öğretmen ve öğrenci görüşmelerinin yeterli olduğu kanaatine varılmıştır. Bu bakımdan kontrol grubunda öğrenci günlükleri tutturulmamıştır. Şekil 3.1.’de ise amacı İlkokul 4. sınıf Fen Bilimleri dersinde uygulanan Farklılaştırılmış Öğretim Programının, öğrencilerin akademik başarılarına ve derse yönelik tutumlarına etkileri ile öğrenme sürecine katkılarının incelenmesi olan bu araştırmada izlenen süreç gösterilmiştir. Araştırma, öncelikle geniş bir alanyazın taraması ile başlamış olup, bu noktada araştırmanın amacı ve önemi belirlenmeye ve bu konuda yapılan araştırmalar gözden geçirilmeye çalışılmıştır.
Haziran 2015 •İl Milli Eğitim Temmuz 2015 Mart 2016 •Alanyazının taranması Ekim-Aralık 2015 •Araştırmanın Aralık 2015 Mart 2016 •Akademik başarı ölçeğinin belirlenmesi Mart 2016 •Farklılaştırılmış formlarının uygulanması Mart 2016 •4. Sınıf Fen Teknolojileri", ünitelerine ait Mart 2016 •Öntestlerin (akademik Mart Haziran 2016 •Farklılaştırılmış Öğretim Programının Uygulanması Haziran 2016 •Sontestlerin (akademik Haziran 2016 •Deney ve gerçekleştirilmesi Temmuz 2016 Mayıs 2017 •Araştırma bulgularının
Şekil 3.1. Araştırmada İzlenen Süreç
Eğitim Müdürlüğünden resmi izinlerin alınması
taranması ve yazımı
Araştırmanın yönteminin belirlenmesi ve yazımı
başarı testinin geliştirilmesi ve Fen Bilimleri dersine belirlenmesi
Farklılaştırılmış öğretim ortamı tasarımı oluşturmak için uygulanması
Fen Bilimleri dersi "Geçmişten Günümüze Aydınlatma
Teknolojileri", "Mikroskobik Canlılar ve Çevremiz", "Basit Elektrik
ait farklılaştırılmış ders planı ve etkinliklerinin hazırlanması
(akademik başarı testi ve tutum ölçeği) uygulanması
Farklılaştırılmış Öğretim Programının Uygulanması
(akademik başarı testi ve tutum ölçeği) uygulanması
kontrol grubundaki öğretmen ve öğrencilerle gerçekleştirilmesi
bulgularının raporlaştırılması ve araştırmanın tamamlanması Gözlem formu uygulamaları
(deney ve kontrol grubu) Öğrenci ve öğretmen günlüğü formu
uygulamaları (deney grubu) dersine yönelik tutum
için öğrenci analiz
Aydınlatma ve Ses Elektrik Devreleri" hazırlanması uygulanması uygulanması öğrencilerle görüşmelerin tamamlanması Gözlem formu uygulamaları
(deney ve kontrol grubu) ve öğretmen günlüğü formu uygulamaları (deney grubu)
Şekil 3.1.’e bakıldığında, İlkokul 4. sınıf Fen Bilimleri dersinde Farklılaştırılmış Öğretim Programının, öğrencilerin akademik başarılarına ve derse yönelik tutumlarına etkileri ile öğrenme sürecine katkılarının incelenmesini amaçlayan bu araştırmaya alanyazın taraması ile başlanılmış olup, Haziran 2015’te Bilecik İl Milli Eğitim Müdürlüğü ile gerekli yazışmalar yapılarak, araştırma izin yazısı alınmıştır (Ek-1).
İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden gerekli izin yazısı alınmasını müteakiben, alanyazının taranmış ve yazımına başlanılmıştır. Ekim-Aralık 2015 aylarında araştırmanın yöntemi belirlenerek araştırmanın yöntem kısmı genel hatları ile oluşturulmuştur. Aralık 2015 ve Ocak 2016’da akademik başarı testinin geliştirilmesi, Fen Bilimleri dersine yönelik tutum ölçeği belirleme çalışmalarına başlanmıştır. Aynı zamanda, Ocak 2016 - Mart 2016 tarihleri arasında araştırmanın nitel boyutundaki veri toplama araçları olan görüşme formları (öğretmen ve öğrenci), gözlem formu ve öğrenci günlük formu geliştirilmiştir. Şubat 2016’da araştırmanın gerçekleştirileceği ünitelere ilişkin taslak ders planları, Mart 2016’da ise öğrenci analizlerine göre farklılaştırılmış ders planları ile etkinlikler hazırlanmıştır. Şubat 2016’da yarıyıl tatilinin sona erip, II. eğitim-öğretim döneminin başlaması ile Mart 2016’da daha önceden hazırlanan nicel ölçme araçlarının (akademik başarı testi ve Fen Bilimleri dersine yönelik tutum ölçeği) belirlenen ilkokuldaki 4. sınıf öğrencilerine öntest olarak uygulanması süreci gerçekleştirilmiştir.
Uygulanan öntestlerin hemen analizleri gerçekleştirilerek, birbirine denk iki grup belirlenmiş; random olarak bu gruplardan biri deney, bir diğeri ise kontrol grubu olarak atanmıştır. Belirlenen deney grubunda deneysel uygulamaya başlanmadan önce öğrenci velilerinden gerekli izinler alınmıştır (EK-2). Bir hafta sonrasında, kura ile deney grubu olarak belirlenen sınıfta öğretim programının farklılaştırılabilmesi ve daha önce hazırlanan taslak farklılaştırılmış öğretim programının sınıfın bireysel farklılıklarına uyarlanabilmesi amacıyla öğrenci analiz formlarının (öğrencilerin sosyo-domografik özellikleri, sahip oldukları becerileri, ilgileri, bireysel özellikleri, hoşlandıkları/hoşlanmadıkları durumlar, beklentileri, materyal ve etkinlik tercihleri, ön bilgileri, öğrenme profilleri, değerlendirilme
tercihleri,) uygulanması gerçekleştirilerek, bu analiz formlarından elde edilen veriler daha önce hazırlanan taslak ders planı ve etkinliklere yansıtılmıştır (Ek-4 ve Ek-5).
Deney grubundaki öğrencilere öğrenci analiz formlarının uygulanması ile deneysel işlem süreci resmen başlamış olup, bu süreç analiz formlarının uygulandığı hafta da dâhil olmak üzere toplam on iki hafta devam etmiştir. Mart 2016 - Haziran 2016 tarihleri arasında on iki hafta süre ile devam eden süreçte; nitel veri toplama araçları olan gözlem formu, video kaydı ile öğrenci günlüğü formunun uygulanması da gerçekleştirilmiştir. Haziran 2016’nın başında biten deneysel işlem sürecini yine o hafta deney ve kontrol gruplarında sonteslerin (akademik başarı testi, Fen Bilimleri dersine yönelik tutum ölçeği) uygulanması takip etmiştir. Araştırmada, deney ve kontrol gruplarında sontestlerin uygulanmasını takiben, Haziran 2016’nın ikinci haftası, nitel veri toplama araçlarından görüşme formlarının (öğretmen ve öğrenci) uygulanması aşamasına geçilmiş; bu süreçte deney ve kontrol gruplarındaki öğretmen ve öğrencilerle yarı-yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir.