Evren Örneklem/Çalışma Grubu

Bu başlık altında çalışma grubu ve örneklem belirlenirken kullanılan örnekleme teknikleri anlatılarak çalışma ve örneklem gurubu hakkında bilgi verilmiştir.

3.2.1. Örnekleme teknikleri. Geniş kapsamlı örneklemede çoğunlukla birden çok

örnekleme tekniği kullanılır (Tedlie ve Tashakkori, 2009). Bu bağlamda çalışma iki veya daha fazla analiz birimi (öğretmen, öğrenci, sınıf) içerdiğinden çalışmada birden çok örnekleme

tekniğine başvurulmuştur. Araştırmada yer alacak katılımcı ve örneklemleri belirlemek için kullanılan örnekleme teknikleri Şekil 17’de gösterilmiştir.

Şekil 17 Örneklem/Katılımcı belirleme teknikleri

Araştırma kapsamında okul temelli bir mesleki gelişim anlayışı benimsendiğinden ihtiyaçların yerel olarak belirlenmesi önemli görülmektedir. Bu bakımdan araştırmada evren olarak sosyal bilgiler öğretmenleri, çalışma evreni olarak (Karasar, 2013) ise Bursa ili ve ilçelerinde çalışan sosyal bilgiler öğretmenleri olarak belirlenmiştir. Belirlenen çalışma evreninden örneklem seçiminde ise uygun örnekleme (convenience sampling) tekniğinden yararlanılmıştır (Balcı, 2016). Uygun örnekleme tekniği, genellikle zaman açısından ve ekonomik açıdan uygunluk gerekçelerine dayalı olarak tercih edilir (Balcı, 2016). Bu tekniğin bir diğer tercih nedeni de, araştırmaya istekli ve uygun olan katılımcıların seçimine olanak sağlamasıdır (Creswell, 2012). Ayrıca bu örnekleme tekniğinde araştırmacı yakın olan ve erişilmesi kolay bir durumu seçtiği için araştırmaya hız kazandırır (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Bu bilgiler ışığında devam eden kısımda araştırmanın aşamalarında kullanılan örnekleme teknikleri detaylı olarak açıklanmıştır.

1. Sosyal Bilgiler Öğretmen Yeterlikleri Belirleme Ölçeği örnekleminin belirlenmesi. Ölçeğin çalışma evreni olarak seçilen Bursa ili ve ilçelerinden örneklem olarak seçilen 500 sosyal bilgiler öğretmenine uygulanması hedeflenmiştir. Bu sayede, ölçeğin geniş bir kitleye uygulanarak, öğretmenlerin ihtiyaçlarının yerel düzeyde belirlenmesi ve okul temelli mesleki

gelişim modeliyle bu ihtiyaçlara yönelik derinlemesine bir mesleki gelişim eğitimi

uygulamasının tasarlanması amaçlanmıştır. Bu belirlenen amaçlar doğrultusunda geliştirilen ölçek örneklem olarak seçilen 500 sosyal bilgiler öğretmenine ulaştırılmış ancak gönüllü olan 480 kişi ölçeği dolmuştur.

2. İhtiyaç analizi aşamasında katılımcıların belirlenmesi. Araştırmanın ihtiyaç analizi aşamasında gözlem ve görüşme yapılacak öğretmenler amaçlı (kasti) örnekleme

tekniklerinden uygun (convenience sampling) durum örneklemesi (Patton, 2014) ile belirlenmiştir. Amaçlı örneklem tekniği, araştırma konusu ile ilgili derinlemesine veri elde etme imkânı sunmanın yanı sıra (Patton, 2014) araştırmaya istekli ve uygun olan

katılımcıların seçimine olanak sağladığından (Creswell, 2012) tercih edilmiştir. Ayrıca bu örnekleme tekniğinde araştırmacı yakın olan ve erişilmesi kolay bir durumu seçtiği için araştırmaya hız kazandırır (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Çalışma uzun süreli ders gözlemi gerektirdiğinden istekli ve gönüllü katılımcı bulmanın zorluğu bu örnekleme tekniğinin tercih edilmesinin bir başka nedeni olarak ifade edilebilir. Bu sınırlıklara karşın ihtiyaç analizi çalışması dört okulda çalışan 8 sosyal bilgiler öğretmeniyle yürütülmüştür.

3. Uygulama aşamasında katılımcıların belirlenmesi. Mesleki gelişim programı uygulaması yapılacak kurumlar/katılımcılar, amaca uygun örnekleme tekniklerinden ölçüt örneklemesine uygun olarak belirlenmiştir. Ölçüt örneklem daha önceden belirlenmiş belirli önem ölçütlerini karşılayan durumları dikkate alma mantığına dayanır (Patton, 2014). Bu bakımdan ölçütü karşılayan birimler (nesne, olay, kurum vb.) örnekleme dâhil edilir (Büyüköztürk, Akgün, Demirel, Karadeniz ve Çakmak, 2015, s.92). Bu bağlamda çalışma kapsamında topluluk kurulacak okullar, mesleki öğrenme topluluğunun etkili bir şekilde uygulanması için esas olan paylaşılan, destekleyici liderlik ve destekleyici koşullar (Hord, 1997, 2004; Little, 2006) ölçütlerinin uygunluğuna göre belirlenmiştir. Bu ölçütlerden paylaşılan ve destekleyici liderlik gücün ve karar verme yetkisinin paylaşılmasına

odaklanırken (Hord, 1998), destekleyici koşullar, meslektaşları birlikte öğrenmeye teşvik eden ve sürdürülebilir hale getiren fiziksel ve kişisel unsurları ifade eder (Hord, 2004). Bu ölçütler ışığında, araştırmacının ihtiyaç analizi aşamasında uzun süreli gözlemler yaptığı ve kurum kültürüne hâkim olduğu, iki okul örneklem olarak belirlenmiştir. Bu aşamadan sonra çalışma, seçilen kurumlardaki sosyal bilgiler öğretmenlerinden gönüllü olanlarla

yürütülmüştür. Çalışmaya dâhil olan öğretmenlerin dersine girdikleri sınıflar deney grubunu oluştururken, çalışamaya çeşitli nedenlerle katılmayan öğretmenlerin sınıfları ise kontrol grubunu oluşturmuştur.

3.2.2. Örneklem/Çalışma grubu özellikleri. Araştırmanın ihtiyaç analizi aşamasında

kullanılan “Sosyal Bilgiler Öğretmen Yeterlikleri Belirleme Ölçeği” 480 kişi tarafından doldurulmuştur. Örnekleme ait betimleyici bilgiler Tablo 7’de verilmiştir.

Tablo 7

Sosyal Bilgiler Öğretmen Yeterlikleri Belirleme Ölçeği örneklemine ait betimleyici bilgiler

Değişkenler f Cinsiyet Kadın 226 Erkek 254 Mesleki Kıdem 0-5 73 6-10 124 11-15 102 16-20 94 21 ve Üstü 87 Okul Türü Eğitim Enstitüsü 15 Eğitim Fakültesi 412 Fen Edebiyat Fakültesi 53

Branş Sosyal Bilgiler 332 Tarih 91 Coğrafya 37 Diğer 20 Eğitim Düzeyi Ön Lisans 3 Lisans 427 Yüksek Lisans 41 Doktora 9 Toplam 480

Araştırmanın katılımcılarını sosyal bilgiler öğretmenleri oluşturmaktadır. Çalışmanın nitel boyutu, ihtiyaç analizi aşamasında 8, uygulama aşamasıda ise 6 katılımcı ile

yürütülmüştür. Katılımcılar, araştırmaya başlamadan araştırmanın çerçevesi ile amaçları hakkında bilgilendirilmiş ve gönüllülük esası üzerine araştırmaya katılmışlardır. Etik ilkeler gereği katılımcıların kimliklerinin korunması amacıyla her bir katılımcıya kod adı verilmiştir. Katılımcılara ait betimleyici bilgiler Tablo 8’de verilmiştir.

Tablo 8

Katılımcılara ait betimleyici bilgiler

Kod Cinsiyet Branş (Lisans)

Mesleki Kıdem Yılı

Katıldığı Mesleki Gelişim Eğitimleri Alana Özgü ÖMB*_-GK/GY** _Top.

K1 Erkek Tarih 13 1 10 11

K2 Kadın Tarih 19 2 11 13

K3 Erkek Sosyal Bilg. 17 2 20 22

K4 Erkek Tarih 26 1 12 13

K5 Erkek Tarih 19 2 12 14

K6 Erkek Sosyal Bilg. 17 3 12 15

K7 Erkek Sosyal Bilg. 15 1 11 12

K8 Erkek Coğrafya 30 3 8 11

* Öğretmenlik meslek bilgisi **Genel Kültür/Genel Yetenek