Bütüncül durum çalışması

planlanmış olan çalışmanın birinci ve beşinci aşamaları, bütüncül çoklu durum çalışması şeklinde yürütülmüştür. Birbirinden bağımsız durumların (öğretmenler) seçilip kendi içinde bir bütün olarak değerlendirildiği ve gerektiğinde durumlar arasında karşılaştırmalar yapılan çalışmalar “bütüncül çoklu durum çalışması” kapsamında değerlendirilir (Yin, 2014). Bu durum çalışması deseni “kollektif durum çalışması” olarak da nitelendirilir (Christensen, Johnson & Turner, 2014).

Durum çalışmasını Merriam (2018, s.40), “sınırlı bir sistemin derinlemesine betimlenmesi ve incelenmesi” olarak tanımlamaktadır. Creswell ve Poth (2018, s.154) ise durum çalışmasını “araştırmacının, bir sistemi (durumu) ya da çoklu sistemleri (durumları) belirli bir zaman içinde, birden fazla bilgi kaynağını içerecek şekilde, derinlemesine veri toplama yoluyla araştırdığı bir yaklaşım” olarak tanımlanmaktadır. Durum çalışmaları genellikle nitel yaklaşımların özelliklerini taşıyan bir yöntem (Creswell & Poth, 2018) olarak

bilinmesine karşın nicel yaklaşımın özelliklerini taşıdığı durumlar da vardır (Yin, 2018). Araştırma kapsamında, ihtiyaç analizi ve uygulanan programın değerlendirilmesi

aşamalarında, durum çalışması ağırlıklı olarak nitel yaklaşımın özelliklerini taşımasına rağmen gerekli durumlarda nicel yaklaşımdan da faydalanılmıştır.

Araştırmanın birinci aşamasında öğretmenlerin geliştirilmeye açık yanlarını

belirleyebilmek amacıyla betimleyici (descriptive) durum çalışması tercih edilirken beşinci aşamada ise uygulanan programının öğretmenlerin mesleki gelişimine etkilerini görebilmek için ise açıklayıcı (explorative) durum çalışması kullanılmıştır. Durum çalışmasındaki analiz birimi birden fazla durum (çoklu durum çalışması) veya tek bir durum (alan içi çalışma) olabilir (Creswell & Poth, 2018; Yin, 2014). Araştırma bütüncül olarak ele alınabilecek birden çok durumu içerdiğinden çalışmada durum çalışması desenlerinden bütüncül çoklu durum deseni (Yin, 2014, s.50) tercih edilmiştir. Uygulama yapılan okullardaki her bir öğretmen kendi içinde, bütüncül bir yaklaşımla ele alınıp değerlendirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın durum çalışması ile yürütüldüğü birinci ve beşinci aşamalarında birden fazla veri toplama aracından (gözlem, görüşme, ölçek) faydalanmıştır (Yin, 2014). Bu veri toplama araçlarıyla toplanan veriler birbirini tamamlayacak, destekleyecek veya

açıklayacak şekilde kullanılmıştır. Araştırma kapsamında yürütülen durum çalışmasının işleyişi (Yıldırım ve Şimşek, 2013) Şekil 16’da gösterilerek devamında işleyişi oluşturan aşamalar açıklanmıştır.

Şekil 16 Durum çalışmasının işleyişi

Araştırma problemini belirleme ve durum çalışması problemlerini oluşturma. Türk eğitim sistemi küreselleşme sürecinin etkisiyle eğitim programlarını yapılandırmacı anlayış temelinde yeniden tasarlamıştır (MEB, 2004; MEB, 2018). Bu doğrultuda eğitim

programlarında, öğrenme hedeflerinin ifade edilmesi, içeriğin sunulması, öğrenme öğretme sürecinin yürütülmesi ve değerlendirilmesi gibi konularda köklü değişiklikler yapılmıştır (Kösterelioğlu, 2012). Ancak hizmet içi eğitim eksikliği, öğretmenlerin kendi donanımlarının eksikliği ve alt yapı sorunlar gibi sorunlar yüzünden istenilen amaca tam olarak ulaşılamadığı söylenebilir (Erdoğan, Kayır, Kaplan, Ünal ve Akbunar, 2015). Erdoğan ve diğerleri

(2015)’in çalışmalarında problem olarak ortaya çıkan öğretmen niteliğinin yetersizliği ve hizmet içi eğitim uygulamalarındaki aksamalar öğretim programının başarısını doğrudan etkileyen başat faktörler olarak ön plana çıkmaktadır. Bu durum eğitim sisteminin başarısının temelde eğitim personelinin niteliğine bağlı olduğu (Abazaoğlu, 2014) anlayışıyla

örtüşmektedir. Bu bakımdan ilk aşamadaki durum çalışmasında öğretmenlerin mesleki

gelişim açısından ne tür ihtiyaçlarının olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın üçüncü aşamasında ise durum çalışmasıyla uygulanan mesleki gelişim programının öğretmenlerin

Araştırma problemini belirleme Durum çalışması problemlerini oluşturma Analiz birimini belirleme Çalışılacak durumu belirleme Çalışma grubunu belirleme Veri toplama ve ilişkilendirme Veri analizi ve yorumlama Sonuçları paylaşma

mesleki gelişimine ne tür etkileri olduğunu ortaya koymak amacıyla kullanılmıştır. Bu bağlamda durum çalışmasında ele alınan araştırma problemleri şöyledir:

1. Sosyal bilgiler öğretmenlerinin mesleki gelişime ihtiyaç duyduğu alanlar, öğretmenlerin yeterlik düzey ve görüşlerine göre nasıl sınıflanmaktadır? a. Öğretmenlerin yeterliği ne düzeydedir?

b. Öğretmenlerin yeterlik düzeyleri ile cinsiyet, mesleki kıdem, okul türü, branş ve eğitim düzeyi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark var mıdır? c. Öğretmenlerin mevcut mesleki gelişim uygulamalarına yönelik görüş ve

önerileri nasıldır?

2. Tasarlanan mesleki öğrenme topluluğunun öğretmenlerin mesleki gelişimine etkisi nasıldır?

a. Tasarlanan mesleki öğrenme topluluğunun öğretmenlerin dersi planlama ve uygulama sürecine yönelik etkisi nasıldır?

b. Tasarlanan mesleki öğrenme topluluğu sürecinin öğretmenlerin mesleki gelişimi üzerindeki etkisi zamana bağlı olarak nasıl değişmektedir? 3. Mesleki öğrenme topluluğunun öğrenci başarısı üzerinde etkisi nedir?

4. Sosyal bilgiler öğretmenlerinin mesleki öğrenme topluluğu sürecine yönelik görüş ve önerileri nasıldır?

Analiz birimini belirleme. Bu aşama durumun ne olduğunun tanımlandığı aşamadır (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Araştırmada durum, mesleki öğrenme topluluğuna katılan öğretmenler, analiz birimi olarak da öğretmenlerin mesleki gelişimleri ve öğrencilerin akademik başarıları olarak belirlenmiştir.

Çalışılacak durumu belirleme. Durum çalışmalarını tanımlarken ortak olarak

vurgulanan noktalardan biri sınırları belirli tanımlanabilen bir sistemin belirlenmiş olmasıdır (Creswell, 2007; Christensen, Johnson ve Turner, 2014; Merriam, 2015). Sınırları çizilmiş bu

durum tek bir kişi, bir grup veya bir program olabilir (Merriam, 2015). Araştırma kapsamında durum, mesleki öğrenme toğluluğuna katılan öğretmenler olarak belirlenmiştir.

Veri toplama ve araştırma problemleriyle ilişkilendirme. Araştırmacının birincil veri toplama ve analiz aracı olduğu durum çalışması veri toplama kaynaklarının tümünün

(mülakat, katılımcı gözlem, odak grup görüşmeleri vb.) kullanılmasına izin veren bir yöntemdir (Merriam, 2015). Bu bakımdan araştırmacı mümkün oldukça birden fazla veri kaynağı kullanmalıdır (Hartley, 1995; Yin, 2014). Araştırma kapsamında veriler katılımcı gözlem, mülakatlar, odak grup görüşmeleri, yeterlik ölçeği ve öğrenci dokümanları (nicel-ön- son test) aracılığıyla toplanmıştır.

Verilerin analizi ve yorumlama. Durum çalışmalarında her bir durumun ayrı ayrı ve yoğun olarak analiz edilmesi esas olmasına karşın kollektif çoklu durum çalışmalarında çapraz durum karşılaştırmaları yapılır (Christensen, Johnson & Turner, 2014). Analizlerden elde edilen sonuçlarla her bir durum için yapılan bütüncül tanımlamalar ile durumun gömülü olduğu bağlam ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın durum çalışması ile yürütülen aşamalarından elde edilen veriler genel olarak betimsel analiz veya içerik analizi ile incelenmiştir.

Sonuçların paylaşılması. Elde edilen verilerden çıkarılan sonuçlar çalışmanın Bulgular, Sonuç ve Tartışma başlıkları altında paylaşılmıştır.