Evde Bakım Hizmeti Kapsamında Verilen Hizmetler

Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde evde bakım hizmetleri kapsamında sağlık hizmetleri, sosyal hizmetler, psikolojik destek hizmetleri, rehberlik, refakat, danışmalık hizmetleri, sosyal ve kültürel etkinlikler, temizlik ve bakım hizmetleri, her türlü ev içi tamiratı, ekonomik destek hizmetleri, öncelikli hizmet kartı ve yaşlı serbest kartı hizmetleri verilmektedir. Bu hizmet türlerini ayrı alt başlıklar şeklinde incelemek mümkündür. Fakat önce hizmet türlerinin sayılara göre dağılımını içeren bir tabloyla Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin evde bakım hizmetleri kapsamında hangi tür hizmetlere ağırlık verdiğini tespit etmek, İstanbul ve Ankara Kocaeli Büyükşehir Belediyeleri ile mukayese yapabilmek açısından önem arz etmektedir.

Tablo 11. Ankara Büyükşehir Belediyesi Yaşlılara Hizmet Merkezi’nde Verilen Hizmet Türleri Sayısı

VERİLEN HİZMETLER ^SAYI (1994-2008) SAYI (2009) ^TOPLAM Temizlik 147.264 20.776 168.040 Sağlık 61.350 6796 68.146 Bakım-Onarım-Tamirat 23.328 1826 25.154 Psiko-Sosyal Destek 12.698 3042 15.740 Üye Kaydı 16.371 5131 21.502

Tablo incelendiğinde sunulan hizmet türleri içerisinde ağırlığın temizlik hizmetlerine ait olduğu dikkat çekmekte, bunu ikinci sırada evde sağlık hizmetleri izlemektedir. Ev içi bakım, onarım, tamirat hizmetleri ile psiko-sosyal destek hizmetlerinin de İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin aksine Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından sıkça verilen hizmetlerden biri olduğu görülmektedir.

Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde evde bakım hizmetlerinin sosyal boyutunun güçlü olmasının nedeni olarak belediye başkanının eski görev yerinin Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu olmasına bağlanmaktadır. Dolayısıyla sosyal hizmetler alanında Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin iddialı olduğu belirtilmekte, bu iddia özürlülere, yaşlılara, sokak çocuklarına ve hasta yakınlarına yönelik gerçekleştirilen çeşitli uygulamalar anlatılarak desteklenmekte, alınan ödüllerden bahsedilmektedir (Kişisel görüşme, 2010).

Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde, evde bakım hizmetleri kapsamında hastaneden taburcu sonrası evde bakım hizmetleri uygulanmamaktadır. Hastane maliyetlerini önemli ölçüde azalttığı ve gereksiz yere uzun süre hastane yatağı işgal edilip, hastaneye yatmak için sıra bekleyenlerin çoğalmasıyla sonuçlanan süreci en az indirgediği için Batı’da evde bakım hizmetlerinin yaygınlaşmasında önemli bir etkisi olan taburcu sonrası evde bakım hizmetlerinin uygulanmama nedeni olarak, taburcu sonrası hastanın sağlık durumunda meydana gelebilecek herhangi bir komplikasyon riskini üstlenmeyi göze alamamak gösterilmektedir (Kişisel görüşme, 2010).

3.2.2.8.1. Sağlık Hizmetleri

Ankara Büyükşehir Belediyesi Yaşlılara Hizmet Merkezi evde sağlık hizmetleri kapsamında aşağıdaki hizmetleri vermektedir.

• Genel sağlık kontrolü: Doktor ve hemşire üyeyi evinde ziyaret ederek, üyenin

genel sağlık kontrollerini yapmaktadır. Ayrıca şikâyetleri dinlenen yaşlı, gerekli görüldüğünde hastanelerin ilgili bölümlerine yönlendirilmekte, yaşlı ve yakınlarına danışman hekimlik hizmeti verilmektedir. İhtiyacı olan üyeye enjeksiyon yapılmakta, serum ve sonda takılmakta, pansuman yapılmakta, tansiyon, şeker ve kolesterol düzeyi ölçülmektedir.

• Ücretsiz Check-Up: Sosyal güvencesi olmayan üyelere yılda bir kez belediye

hastanesinde check-up yaptırılmaktadır.

• Acil Sağlık Hizmetleri: Yardıma muhtaç durumda olan yaşlıların kendilerinin

veya yakınlarının talepleri halinde mesai saatleri içinde kurum ambulansı ile en yakın sağlık kurumuna sevkleri yapılmaktadır. Kimsesiz ve muhtaç üyenin vefatı halinde adli tıp, morg ve gasil işlemlerinin yürütülmesine yardımcı olunmakta, cenaze aracı temini ve defin işlemleri yapılmaktadır.

• Sağlık Taraması: Haftada bir gün belirlenen bir bölgede veya Merkez’de sağlık

taraması yapılmaktadır. Bu esnada yaşlıların şeker, tansiyon ve kolstrol düzeyleri ölçülmektedir. Yaşlı gerekli görüldüğünde hastanelerin ilgili servislerine yönlendirilmektedir. Üyeler için ayda bir kere Merkez’de EKG ölçümü yapılmaktadır.

3.2.2.8.2. Sosyal Hizmetler

Bakıma muhtaç ve kimsesi olmayan üyelere talep etmeleri halinde malzemeleri yaşlıya ait olmak üzere haftada bir gün (en az üç çeşit) yemek yapılmakta ve bulaşıkları yıkanmaktadır. Ciddi sağlık sorunları olan, yalnız yaşayan ve bakıma muhtaç üyelerin beden temizliği, sakal-tırnak kesimi ve bakımları yapılmaktadır.

Üyelere kitap, dergi, gazete okunması, sohbet edilmesi, birlikte gezintiye çıkılması, günlük alışverişlerinde yardımcı olunması, sanatsal etkinliklerde ve akraba-dost ziyaretlerinde eşlik edilmesi gibi hizmetler de verilmektedir.

Üyenin talebi halinde telefon, elektrik, doğalgaz, su ve bunun gibi faturaların bedeli yaşlıdan alınarak gerekli merkezlere yatırılmasına yardımcı olunmaktadır.

Üyeye gerekli hallerde hukuki danışmalık hizmetleri de verilmektedir.

3.2.2.8.3. Psikolojik Destek Hizmetleri

Yalnız yaşayan üyeler öncelikli olmak üzere yaşlılar, klinik psikolog tarafından periyodik olarak evlerinde ziyaret edilmektedir. Genelde rutin olarak ayda bir defa 45 dakikalık görüşmeler yapılmaktadır. Ancak daha ciddi bir problem mevcut ise görüşmeler daha sık ve daha uzun yapılmaktadır.

Psikolog yalnızlık, stres, temel yaşam olayları (emeklilik, iş kaybı, yakın kaybı, doğal afetler vb.) sonrası uyum problemleri, iletişim çatışmaları, aile problemleri, uyku problemleri vb. gibi konularda yaşlılara psikolojik destek sağlamaktadır. Psikolojik destek hizmetleri sadece bakıma muhtaç bireye değil ailesine de verilmektedir.

Psikolog, yaşlıları ruhsal bozukluklar hakkında bilgilendirmekte, eğer gerekliyse psikiyatrik tetkik, tedavi ve terapötik müdahale amacıyla yönlendirmektedir.

3.2.2.8.4. Rehberlik, Refakat ve Danışmanlık Hizmetleri

Merkez’e bizzat ya da telefonla müracaat eden yaşlılara sosyal hizmet uzmanları tarafından hizmetler hakkında gerekli bilgiler verilmektedir.

Sosyal hizmet uzmanı yaşlıyı hizmet alacağı birime yönlendirmekte ve verilecek hizmetin takibini yapmaktadır. Üyeye hizmetin ulaşıp ulaşmadığı denetlenmekte; verilen hizmetten üyenin memnun kalıp kalmadığı öğrenilerek, memnun kalmadığı durumlarda gerekli önlemler alınmaktadır.

Merkezde çalışan sosyal hizmet uzmanları ve psikolog tarafından yaşlıların psikolojik, sosyal ve ekonomik sorunları saptanmakta ve ilgili konularda yaşlı bilgilendirilmektedir. Belirlenen sorunların çözümüne yönelik çalışmalara yapılmaktadır.

3.2.2.8.5. Sosyal ve Kültürel Etkinlikler

Yaşlıların günlük hayatını kolaylaştırırken yalnız olmadıklarını onlara hissettirmek, yaşamın güzelliklerini onlarla paylaşmak amacıyla konser, sinema, tiyatro, gezi, eğlence, kamp, yemek, piknik vb. gibi etkinlikler düzenlenmektedir.

Özel günler (Yaşlılar Haftası, resmi bayramlar, Anneler Günü, Babalar Günü, 24 Kasım Öğretmenler Günü vb.) kutlanmakta ve ev ziyaretleri yapılmaktadır. Ayrıca yaşlıların ilgi alanları ve beklentileri göz önüne alınarak çeşitli konularda Merkez’de veya belirlenen başka yerlerde konferanslar ve söyleşiler düzenlenmektedir. Yeni ve eski üyeleri kaynaştırıcı toplantılar yapılmaktadır.

3.2.2.8.6. Temizlik Hizmetleri

Merkez tarafından günlük 60 üyenin evine gidilerek temizlik hizmeti verilmektedir. Temizlik için eve dört veya beş kişiden oluşan bir ekip gitmekte, evin genel temizliği yapılmaktadır. Tozlar alınmakta, yerler silinip süpürülmekte, cam ve kapılar silinmekte, halılar temizlenmekte, mutfağın genel temizliği yapılmakta, tuvalet ve banyo temizlenmekte, varsa balkonlar yıkanmaktadır.

Üyeler iki aylık periyotlarla temizlik hizmetinden randevu alarak yararlanabilmektedirler. Üyenin talebi halinde çamaşırları, perdeleri ve nevresimleri çamaşır makinesi varsa üyenin evinde, çamaşır makinesi yoksa dışarıda yıkanmaktadır. Yıkanan perde, çamaşır ve nevresimler ütülenerek yerlerine yerleştirilmektedir.

3.2.2.8.7. Her Türlü Ev İçi Tamirat

Üyelerin yaşamlarını kolaylaştırmak amacıyla ev içi tamirat hizmetleri verilmektedir. Bu çerçevede marangozluk, elektrik ve su tesisatı tamiratları ve boya-badana işlerine yönelik hizmetler merkez tarafından verilmektedir. Yaşlıların evinde onarımı mümkün olmayan ve dışarıda tamir ettirilmesi gereken cihaz ve eşyaların tamiratı ücretleri yaşlı tarafından ödenmek kaydıyla Merkez tarafından yaptırılmaktadır.

3.2.2.8.8. Ekonomik Destek Hizmetleri

Sosyal hizmet uzmanı ilk olarak müracaat eden yaşlının sosyal güvencesi ve gelir durumunu incelemektedir. Durumu uygun görülen yaşlıya gıda ve yakacak yardımlarını

alması için gerekli yazışmalar ve işlemler yapılarak muhtaç durumdaki yaşlının ücretsiz olarak merkezin tüm hizmetlerinden yararlanması sağlanmaktadır. Ayrıca giyecek ve ilaç yardımı da yapılmaktadır.

3.2.2.8.9. Yaşlı Öncelikli Hizmet Kartı ve Yaşlı Serbest Kartı

Ankara Büyükşehir Belediye’sinin tüm hizmetlerinden (EGO, ASKİ, Belediye Hastanesi) yararlanmaları amacıyla üyelere “öncelikli hizmet kartı” verilmektedir. Öncelikli hizmet kartını alan yaşlılar, işlerini daha kolay ve çabuk tamamlayabilmektedirler.

Toplumun bir bireyi olarak yaşlıların sosyal yaşama aktif katılımını sağlamak amacıyla “yaşlı serbest kartı” verilmektedir. Bu kart, belediye otobüslerinden ücretsiz olarak yararlanmakta kullanılmaktadır.

3.2.2.9. Evde Bakım Hizmetlerinin Maliyeti

Ankara Büyükşehir Belediyesi evde bakım hizmetlerinin maliyeti hakkında bilgi vermemiştir. Sadece bu konuda şunları söylemişlerdir:

Maliyet önemli değil. Kamu harcamalarında genel prensip minimum maliyetle kaliteli hizmet sunmaktır. Ama maliyetleri kısalım derken hizmetten ödün vermek olmaz. Aslında belediyelerin bütçeleri yanında sosyal hizmetler için ayrılan bütçe çok da fazla değil. Daha da fazla olması geliyor. Talep arttıkça belediye meclisi kararı ile bütçeyi arttırıyoruz. Daha da arttırmaya devam edeceğiz. Kısıtlama gibi bir düşüncemiz yok (Kişisel görüşme, 2010).

3.2.2.10. Evde Bakım Hizmetlerinin Denetimi

Üyelerin evlerine gidilerek hizmetleri düzenli olarak alıp almadıkları sorulmakta, memnuniyet anketleri doldurulmaktadır.

3.2.2.11. Evde Bakım Hizmetlerinin Yürütülmesinde İşbirliği İçinde Olunan Kurumlar

Yapılan mülakatta, kurum temsilcileri, çeşitli kurumların sık sık Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin sosyal hizmet uygulamalarını incelediklerini ifade etmiş, STK’lar, üniversiteler ve diğer kurumların Ankara Büyükşehir Belediyesi ile işbirliği yaptıklarına

dikkat çekmişlerdir. Bu anlamda Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin diğer kurumlarla işbirliği yapma konusundaki eksikliği tespit edilmiştir.

3.2.2.12. Evde Bakım Hizmetleri Uygulamasındaki Sorunlar

Ankara Büyükşehir Belediyesi yetkilileri, evde bakım hizmetleri uygulamasında herhangi bir sorun yaşamadıklarını belirtmişlerdir.

3.2.2.13. Evde Bakım Hizmetlerinin Geleceği ile İlgili Düşünceler

Ankara Büyükşehir Belediyesi temsilcileri, evde bakım hizmetleri dahil tüm sosyal hizmetler uygulamalarının belediyeler tarafından uygulaması gerektiğini savunmaktadırlar. Bunun nedenini ise aşağıdaki şekilde açıklamaktadırlar:

Sosyal hizmetlerin tamamını belediyeler uygulamalı. İlçe belediyeleri bile uygulamalı, ama koordinasyon büyükşehir belediyesinde olmalı. Ankara Büyükşehir Belediyesi meclisinde Ankara’nın 24 ilçesinden gelen 130 tane meclis üyemiz var. İlçelerde de büyüklüğüne göre değişmekle birlikte 40, 50, 100 tane meclis üyesi var. İlçe meclis üyelerinin altında da mahalle temsilcileri var, mahalle muhtarları var. Mahalle muhtarları kendi mahallesindeki yoksulu, engelliyi, yaşlıyı, ihtiyaç sahibini ilçedeki meclis üyesine bildiriyor. Ayın ilk haftası ilçelerde, ikinci haftası büyükşehir belediyesinde toplantı yapıldığı için mahalledeki sorunlar ilçeye, ilçedeki sorunlar büyükşehir belediyesine, büyükşehirdeki sorunlar da direkt belediye başkanına ulaşıyor. Bu da mahalledeki bir sorunun büyükşehir başkanına bir ay içerisinde mutlaka ulaşacağı anlamına geliyor (Kişisel görüşme, 2010).

Dünya ülkelerinde evde bakım hizmetlerini çoğunlukla yerel yönetimler, özellikle de belediyeler yürütmektedir. Merkezi Hükümet (Sağlık Bakanlığı) planlama, kaynak aktarma ve denetlemekle yükümlü kılınmıştır. Bu tür bir model konusundaki görüşleri sorulduğunda ise evde bakım hizmetlerini en iyi belediyelerin yapacağını belirterek

şöyle devam etmektedirler:

Evde bakım hizmetlerini belediyeler uygulamalı. Halkın ihtiyaçlarını en iyi belediyeler tespit eder, en iyi belediyeler karşılar. Bizim kapasitemiz fazlasıyla yeterli. Ama kapasitesi yetersiz olan belediyeler için Sağlık Bakanlığı formatını belirlesin ve fon aktarsın. Evde bakım sadece sağlıkla ilgili değildir ki? Kişinin sosyal ihtiyaçları ne olacak? Sağlık Bakanlığı bu insanların sosyal ihtiyaçlarını nasıl karşılayacak? (Kişisel görüşme, 2010).