Belge eri imi, bir kurum veya kurulu taraf ndan retilen veya üretimine neden olunan, gerek güncel gerekse güncel olmayan resmi kay tl bilgileri i eren belgelerin, retimlerinden itibaren belgenin ya am evresinin her a amas nda gereksinim duyuldu unda m mk n olan en k sa zamanda, en ekonomik ve en do ru ekilde elde edilmesinin sa lanmas d r.
Eri im temelde iki a amada ele al nabilir: Birincisi, belgelerin g ncel olduklar evredeki kullan mlar yla ilgilidir. Bu da daha ok, g ncel koruma ve kullan m olarak ele al nmaktad r. Bu durum belgelerin kay t sistemleri ve dosyalanmalar yla ilgilidir. Belgelerin g ncel olduklar bu evrede idari ama l eri im s zkonusudur.
Kurum ve kurulu larda belgeler, i lerin ba ar labilmesi i in retilir ve kullan l r. Belge, reten kurum taraf ndan yine kendi i leriyle ilgili olarak ya da benzer i lerin ba ar labilmesi i in tekrar tekrar kullan l r. Kullan m n ger ekle ebilmesi i in belgeye eri im s zkonusudur. Bu a dan belge eri iminin ilk a amas , idari i lerin ba ar lmas yla ilgilidir. Bu noktada belge eri imin amac , belge retim amac yla ayn d r.
kincisi ise, belgelerin g ncel olmad klar evrede onlardan
yararlanmay i eren k lt rel ama l eri imdir. Buradaki eri imin amac , daha ok ara t r c n n bir i i ba armak veya bir konuyu a kl a kavu turmak i in bilgi ve belgeye eri imini sa lamakt r. Bu durum yaln zca bu ama lar ger ekle tirmek i in eri im ara lar n n haz rlanmas n gerektirir. Eri im ara lar ; fonksiyonlar , yap lar , zellikleri, i erikleri bak m ndan e itlidir. Bunlar daha ok milli ar ivlerde haz rlan rlar. En yayg n eri im ara lar envanterler, rehberler, listeler, kataloglar ve indekslerdir.
Eri im arac , "bir belge merkezi ya da ar iv kurumu taraf ndan belgeler zerinde idari ve entellekt el kontrol n sa lanmas ve belgeleri kullan c lar n kolayca bulabilmeleri ve anlayabilmeleri i in; bir belge ya da ar iv belgesini tan mlayan veya listeleyen, yay nlanm ya d a yay nlanmam bir dok man"16 olarak tan mlanmaktad r.
BELGE RET M N N DENETLENMES VE BELGE YÖNET M 51
Tan mdan da anla laca zere eri im arac , belgeye eri im i in her a amada kullan lan ya da bu amaca hizmet eden ara lar ifade eder.
Belge retimi belge eri im ara lar n n haz rlanmas na olumlu y nde etki edecek, her a amada belgeye eri imi kolayla t racakt r. Bu nedenle genel olarak eri imin belge retimiyle ili kisi zerinde durulacakt r.
Bir nceki k s mda ele al nan belge retimi ile d zenlemenin ili kisi sonu ta birle ip belge eri imini etkileyecektir. Belgeler retildikleri a amada, dosyalama sistemleri esas al nmazsa ve retilen belgeler bu dosyalama sistemlerine göre düzenlenmezse, üretilen belgelere gereksinim duyuldu unda eri mek m mk n olamayacakt r. Üretilen belgelerin bir anlam ifade edebilmesi, onun gereksinim duyuldu unda tekrar kullan m n zorunlu k lmaktad r. Aksi takdirde retim i leminin hi bir anlam kalmayacakt r. retilen belgelerin kurumun idari ama lar n ger ekle tirerek, ya am n s rd rebilmesi, ona eri imin sa lanmas yla m mk n olacakt r. retimle ili ki bu noktada nem kazanmaktad r.
Belge retimi, her iki a amada da belge eri iminin n art olmakla beraber, eri im de belgenin ya am n sa layan bir fonksiyon olarak kar m za kmaktad r.
Üretimleri düzensiz olan belgeler gere i gibi korunamazlar; gereksiz belgelerin retildi i ve belgeler aras nda yer almaya devam etti i, d zensiz ve gereksiz retimden dolay dosyalamada uygun y ntem ve tekniklerin uygulanamad yerde eri imin sa lanamayaca durum söz konusudur. Belge eri imin sa l kl olabilmesi, belgelerin
retimleri a amas nda denetim alt na almay gerektirmektedir.
Belgeler, kurum ve kurulu lar n faaliyetlerinin birer r n olup, yine bu kurulu lar n faaliyetlerinin y r t lmesine esas olan bilgi kaynaklar d r. Bu nedenle, gereksinim duyulan her t rl belgeye eri im sa lanmas zorunludur.
Her kurum ya da birim istedi i zaman kendi retti i belgelere eri mek ve zerinde ara t rma- inceleme yapmak hakk na sahiptir. ster birim, ister kurum, isterse milli ar ivde olsun bu sa lanmak zorundad r. Bu da retilen belgelere eri imin sa lanmas i in gerekli al malar n yap lmas n zorunlu k lar. Bu durumda retim de, eri im de bir ama de il, ama lar n ger ekle tirilmesi i in birbirlerini tamamlayan birer ara t r.
Eri imdeki yetersizli in as l nedeni, belge retimindeki ve d zenlenmesindeki yetersizliktir. "G ncel belgelerin depolanmas ndaki ve eri imlerindeki etkinlik, g ncel muhafazan n g stergesidir." "G ncel muhafazan n anlam esas itibariyle belgelerin us l ne uygun
depolanmas ve eri imidir. Belgelere eri ildi i i in onlar g ncel olarak adland r lmaktad r."17
Bir kurum faaliyetleri s ras nda yine kendi retti i belgelere gereksinim duyacakt r. Bu gereksinimi kar layabilmesi, daha nce retti i belgelere eri imini gerektirmektedir. Belgelerin güncel kullan mdaki eri imleri dosyalamayla ilgilidir. yi bir dosyalama sistemi kurulursa gereksinim duyuldu unda belgelere eri mek mümkündür.
Belge retiminin eri imle olan ili kisi, g ncel kullan m i in dosyalama sisteminden ge mektedir. Yani g ncel kullan mda eri im, dosyalama sistemiyle ilgilidir. Kötü bir dosyalama sistemi kimi zaman yanl belgelere eri imi sa layacak, kimi zaman hi bir belgeye eri imi sa layamayacakt r.
Eri imin sa lanamamas nedeniyle daha nce bir kon uda retilmi belgelerin ve i erdikleri bilgilerin derlenememesi, ayn konuda retilecek olan belgelerin eksik olmas na neden olurken, nceden retilmi belgelerin de bir faaliyetin r n olmalar na ra men hi bir anlam olmayacakt r.
Belgeler üretilmeye ba larken ar iv i lemleri ba lar. Her belge kullan lan dosya sistemine g re retimleri a amas nda tasnife t b tutulur. Dosyalama sistemleri de zamanla gereksinimler do rultusunda de i tirilir ve geli tirilir. Belgelerin retimi a amas nda iyi bir dosyalama sistemi kurulmu sa, ar iv al malar ba ar l olur.
B , a b b
a a a a a a :
1. Bir belgede, belgenin retildi i kurulu u belirten kesim ba l kt r. retilen belgede mutlaka bulunmas gereken bir bilgidir. Çünkü belgenin retildi i kurumu g sterir. Bu bilgi, belgeye tekrar eri im gerekti inde nemli bir unsur, eri im ara lar nda yer alan nemli bir bilgi olmaktad r.
2. Belge retilirken tarih kullan l r. Belgenin retildi i zaman g n, ay, y l olarak belirler. Tarih, belgenin retiminin tamamlanabilmesi i in gerekli, ok nemli bir unsurdur. Tarih ayn zamanda belgeye tekrar eri im i in de en nemli bilgilerden birini olu turmaktad r. Belge retiminin eri imle olan ili kisi bu noktada ortaya kmaktad r. Ç nk tarih belgeyi tan tan nemli bir bilgidir.
Tek belgenin bulunmas nda ve tan mlanmas nda say ile birlikte tarih en nemli bilgi unsuru olmaya devam eder. Eri imde de bunlar bir b t n olu tururlar.
BELGE RET M N N DENETLENMES VE BELGE YÖNET M 53
3. Say ; belgenin retildi i birimin ve alt birimin kod veya rumuzu, dosya numaras ve kay t numaras ndan olu ur. Say , "depolama ve eri imi kolayla t rmak i in her bir par aya tahsis edilen bir numara"18d r ki, bu numara belgenin g ncel oldu u d nemlerde say y , g ncel olmad s relerde d zenleme i lemlerinde kullan lan, dosya planlar n n kodlanmas s ras nda verilen her bir belgeye eri imi sa layan numaray ifade eder. Ayn zamanda dosyalaman n retimle ili kisini de ortaya koyar.
Her belgenin kimli i, tarih ve say ile belirlenir. Bu bilgiler, belgenin retimi s ras nda belgeye kaydedilir. Aksi takdirde belgenin retim i lemi tamamlanm say lmaz. Ve bu bilgiler retilen belgeye tekrar eri im i in zorunlu olan unsurlard r. Eri imin, retimle olan s k ili kisi bu noktada kendini g sterir. retilen belgede yer alan bu bilgiler, ar iv i lemleri i in son derece nemlidir. Belgenin aidiyeti ve hangi dosyada yer alaca buradaki bilgilerden anla l r. G revli buradaki dosya numaras na uygun olarak belgeyi dosya ve klas re kald r r. Eri im s z konusu oldu unda da, bu numaray tesbit edip, dosyaya ve oradan da belgeye ula r. Belgenin retimi a amas nda bu bilgiler yaz lmazsa, retilen belgenin hangi dosyaya girece inin belirlenmesinin g olaca gibi, tekrar gerek duyuldu unda da eri imleri m mk n olamayacakt r.
retilen belgelerde dosya numaras , belgenin hangi dosyaya girece ini belirlerken, kay t numaras ve tarih de belgenin dosya i erisindeki s ras n belirleyecektir. Yani di er belgelerden ayr lmas n sa layacakt r.
Dosya numaras ayn zamanda belgenin ar ivdeki yerini de belirlemektedir. Belgenin retimi s ras nda kullan lan kurum, birim kod veya rumuzundan olu an say i inde dosya numaras n n yer almas , ar ivlerdeki d zenlemelerde de temel unsurdur. Bu a dan belgelerin ar ivlerdeki d zenlenmeleri i in de nem ta maktad r. Bu unsur, ayn zamanda ar ivlerde eri im i in de nemli ve temel bir bilgidir. Belgelerin g ncel olmad evrelerde eri imleriyle de belge retiminin s k bir ili kinin oldu u g r lmektedir.
4. Konu; belgeye ait k sa bilgi verir. Belgenin retimi a amas nda yaz lmas gereklidir. Belgeye eri im i in ve eri im ara lar n n haz rlanmas nda kullan l r.
5. Adres; yaz n n yaz ld makam belirtir. Yaz n n geldi i ya da gitti i kurulu , kay t defterinde en nemli eri im unsurudur. Bu
bilgilerin de, belgenin retimi a amas nda belge zerine kaydedilmesi gereklidir.
6. lgi; yaz lan yaz n n nceki yaz ya ek veya kar l k oldu unu ya da di er baz belgelere ba vurulmas gerekti ini belirten at f unsurudur. Üretilen belgenin, öncesi olan bir konuyla ilgisi varsa, bunun üretilen belgede mutlaka belirtilmesi gerekir. Bu bilgi, be lgenin evveliyat na eri mede nemli ve tek unsurdur. Hangi belgelerle birle tirilmesi gerekti ini g sterir. Bir konudaki belgelere, bir b t n olarak eri ebilmek i in ya da ayn dosyada toplayabilmek i in gereklidir. Ve er im i in nemli bir bilgidir.
7. Ek; yaz lar tamamlayan belgelerin, gerekti inde say lar n veya niteliklerini g steren b l md r. Ar ivcilikte belgenin tamam na eri mek nemlidir. retilen belgede eke ait bilgi varsa bunlar n varl ndan haberdar olunabilir. Onun i in belgenin retimi s r as nda varsa eklere ili kin bilgiler verilmelidir. Belgenin t m ne eri mek i in önemli bir unsurdur.
8. Eri imi etkileyen di er bir unsur da, retilen belgelerin gizli olup olmad ya da gizlilik derecesidir. retilen belge gizli ise, gizlilik derecesine g re gerekti inde ayr dosyalarda tutulacakt r. Bu belgeye tekrar eri im s z konusu oldu unda, belge retilirken yer alan bu bilgi, belgeye tekrar eri im i in nemli bir ipucu olmaktad r. Bunun yan nda, eri imine s n rlama da getirebilmektedir.
9. retilen belge birden fazla sayfa tutuyorsa, sayfa numaras vermek nemlidir. Bu husus bir belgeye b t n olarak eri mek a s ndan önemli bir unsurdur.
10. Aran nca eri imi kolayla t r r d ncesiyle her belgeden birer kopya fazla retmek, eri imi zorla t ran bir unsur olarak kar m za kmaktad r. Bunun yerine iyi bir dosyalama sisteminin kurulmas , hem eri imi kolayla t racak, hem de para ve zaman israf n nleyecektir.
Kurum ve kurulu larda belgenin kayb n nleyen ve g ncel belgelere eri imi sa layan gelen ve giden kay t defterleri tutulur. Bu kay t defterleri belgelere eri imi sa lamak i in nemli bir ara t r.
Kay t sistemi, "g ncel ya da yar g ncel belgelerin/dosyalar n retimini ve muhafazas n kontrol eden bir sistem;"19 kay t birimi ise, "güncel ya da yar g ncel belgelerin/dosyalar n retimi, kontrol ve muhafazas ndan sorumlu bir organizasyon veya kurumda faaliyet gösteren bir birim"20 olarak tan mlanmaktad r.
19Walne, a.g.e., 134.
BELGE RET M N N DENETLENMES VE BELGE YÖNET M 55
Bu kay tlarda yer alan bilgiler nemli arama unsurlar n içermektedir. Bu bilgiler belgeye retimleri s ras nda yaz l r. Belgenin nerede retildi i ve nereye havale edildi i, belge s ra numaras , gitti i veya geldi i kurum, belgenin tarihi, say s , zeti ve belgenin g rm oldu u i leme ait bilgiler bulunmaktad r. Bu unsurlara ili kin üretimle eri im ili kisi yukar da a klanm t r.
Kurumlarda tutulan bu kay tlarda, i ak na ait bilgiler ile belgenin girece i dosya, belgenin ncesi ile sonras na ve varsa, ilginin sa lanmas na dair bilgiler bulunmaktad r. Bu noktada belge eri imi, üretimle do rudan ili ki i inde bulunmaktad r.
Yine nemli bir nokta, bu kay tlar ne kadar do ru tutulursa tutulsun, nemli olan do ru dosyalara kald r lmas d r. Aksi takdirde kay t i lemlerinin hi bir nemi olmayacakt r.
Yukar da s z edilen kay tlar n tutulmas halinde her belgeye kolayl kla eri ilebilece i muhakkakt r. Belgelere eri ilememesinin nedenleri;
-Belge hen z kay tlara girmemi tir. -Yanl yere havale edilmi tir.
-Belgenin nerede ve ne i leme tabi tutuldu u bilinmemektedir. -Yanl tarih ve say verilmi tir.
-Kay t yanl yap lm t r.
-Belge, ba ka bir belgeye yanl l kla ili tirilmi tir. -Belge dosyas na kald r lmam t r.
-Belge yanl dosyaya kald r lm t r.
G ncel kullan mda belgelere eri ilememe nedenlerinin bir k sm n n, retimleri a amas nda yanl i lem yap lmas ndan kaynakland g r lmektedir. Bu yanl l klar n, belgelerin g ncel olmad klar s redeki eri imlerini de etkileyece i muhakkakt r. K saca, belgeye eri im, ister g ncel ister g ncel olmad d nemlerde olsun, üretimleri ile s k ili ki i indedir.
G ncel belgelerin eri iminde nemli bir unsur dosya planlar d r. Dosyalaman n retimle olan ili kisi, bir nceki k s mda ele al nm t . Dosyalaman n eri imle ayn zamanda da retimle ilgili olan unsurlar da yukar da ele al nd . Burada ayr ca, dosyalaman n eri imle olan ili kisi zerinde durulmayacak, yaln zca dosyalaman n unsurlar ndan "s n fland rman n birinci fonksiyonunun etkin eri im"21 oldu unun vurgulanmas yla yetinilecektir.
Belge kay t defterleri, kurumlara gelen veya kurumlardan kan belgelerin denetiminde ve belgelerin g ncel oldu u s relerde eri imleri i in kullan l r. Yani belge tek olarak aran r. Halbuki dosyalama sistemine göre her dosyaya bir numara verilir, bu numarada ilgili yaz lar biraraya getirilir. Dosya envanterleri ise, dosyalara eri mek i in haz rlan r. Dosya envanterleri daha ok ar ivlerde eri im arac olarak haz rlan r ve kullan l r ve bu i lem d zenlemeye y neliktir.
Ar ivlere intikal eden belgeler i in ilk yap lacak i , bunlar n düzenlenmesidir. K saca, belgeler tasnif edilip, kolayca eri ilebilir hale getirilir. Bu i lemin sa l kl yap labilmesi, belgelerin retimleri a amas nda ar ivcilik teknik ve y ntemlerinin uygulanmas na ba l d r. Bu yakla m bile, belgeye eri imin hangi s re te ve ne ama la olursa olsun, retimle ili kisini g stermesi bak m ndan yeterlidir. Yani belgenin denetimine retimi a amas nda ba lanmal d r.
"Belge, y netimsel faaliyetlerin yaln zca bir yan r n d r ve belge retimi kendi ba na bir ama de ildir."22 Belge tekrar tekrar yönetimsel ama lar i in kullan ld takdirde anlam kazanacakt r. Bu da, retilen belgeye gerekti inde tekrar eri imi zorunlu k lmaktad r. Belge eri im bu noktada belge retimiyle ka n lmaz bir ili ki i indedir.
Kurumlarda kararlar n zaman nda ve isabetli olarak verilebilmesi i in bilgi ve belgeye ihtiya duyulmaktad r. Kurumlar gereksinim duyduklar bilgiyi daha ok kendi rettikleri belgelerden sa larlar. Ürettikleri belgeleri idari amaçlar için tekrar tekrar kullan rlar. Bunu sa lamak i in kurumlar belge retim ve dosyalama i lemlerini sistemle tirmeli ve buna ba l olarak belge ak n iyi d zenlemelidir. stenilen belgenin h zl ve kolayca bulunmas , g ncel oldu u evrede nas l dosyaland klar na, g ncel olmad d nemde nas l d zenlendiklerine ve eri im ara lar na ba l d r. Belge i lemleri nemsenmez ve basit bir i olarak g r l rse, istenen belgenin zaman nda bulunmas m mk n olmayabilir. Onun i in belgelere eri imin zaman nda ve do ru olarak sa lanabilmesi; belgelerin nas l retildikleri, nas l dosyaland klar ve d zenlendiklerine ba l d r.
Yani belge eri im bir ama de il, retilen belgenin ya am n s rd rmesi ve bir anlam ifade edebilmesi i in bir ara t r. Belge eri iminin amac , belgenin retim amac ndan kaynaklanmaktad r.
Unesco taraf ndan yapt r lan bir ara t rmada,23 e itli lkelerin karar vericilerine belgeleri ve ar iv belgelerini hangi i lerde kulland klar soruldu unda u yan tlar al nm t r:
22Schellenberg, a.g.e. 46.
23 Peter C. Mazikana, Archives and Records Management for Decision Markers: A
BELGE RET M N N DENETLENMES VE BELGE YÖNET M 57
-Olgular n do rulanmas ,
-Rapor ve incelemelerin haz rlanmas , -Ara t rma,
-Önceki al malara eri im, - statistiki veri toplanmas ,
-Politika belirleme, planlama ve yürütme, vb.
retilen belgelerin karar vermedeki kullan m n n ok e itli olmas dikkati ekmektedir. Bunlar n kullan m ise, ancak do ru ve zaman nda eri imi gerektirmektedir. Önceden retilmi olan belgelere h zl eri im, yeni belge retimi i in son derece nem ta maktad r ve ayn zamanda eri im, retilen belgenin bir anlam ifade edebilmesinin nemli bir arac olmaktad r.
yi bir y netim, dosyalar n d zenlenmesindeki yeterlili e gereksinim duyar; bir dok man var oldu u s rece, kullan ma haz r olabilmelidir. Dosyalama sistemi bu gereksinimi kar lar. Belgelerin k t dosyalanmas bir belgeyi yok edebilir. Belgeler her nerede olursa olsun, bir belgeye gereksinim duyuldu unda g venilir ve kolay bulunabilir olmal d r.24
Schellenberg,25 belge yönetiminin en önemli yönünün yönetimsel i lemlerin yerine getirilmesi i in belge kullan m oldu unu s yleyerek, belge eri iminin nemine i aret etmi tir. Ç nk belge retimi tek ba na hiç bir anlam ifade etmeyecektir.
Belge eri imin retimle olan ili kisi daha nce retilmi belgelerden yararlanarak tekrar belge retmek noktas nda da ortaya kmaktad r. Eri im ayr ca evveliyat olan konuda yanl belge üretimini de engelleyen bir yakla md r.
Belge, herhangi bir formda olabilir; metin halinde, kartografik g r nt ve ses band vs. eklinde bulunabilir. Eri im i in bunun nemi yoktur. Ancak, gerek duyuldu unda nemli olan belgeye eri imin sa lanmas d r. Belgenin formunun bilinmesi ya da retimi a amas nda hangi formda retilece ine karar verilmesi gereklidir. Ç nk eri im ara lar ve y ntemleri bu do rultuda ger ekle tirilecektir. Belgeler hangi formda olursa olsun tekrar gereksinim duyuldu unda eri imin en iyi ekilde sa lanmas s z konusu olacakt r. Buna retimi a amas nda karar verilmelidir. Yasal bir olay spatlamak i in elektronik ortamdaki bir kay t felaket olabilir. Bu a lardan eri imin retimle ili kisi vard r.
24Jeanette White Ford, Archival Prenciples and Practice: A Guide for Archives
Management. (London: McCarland, 1990), 34-37. 25Schellenberg, a.g.e., 38.
T a a a a a , a a a a . a a a a b a a evresinin yönetilmesindeki verimlilik tamamen yok edilebilir. Bir davada delil a b a a a et olabilir. Bir b , b a c a a a a a maliyeti daha çok olabilir.26
Modern yönetime sahip kurumlarda, faaliyetlerde etkin olabilmenin ihtiya duyulan bilgi ve belgelere etkin bir ekilde eri ebilmekle il gisi vard r. Kurumlarda faaliyetlerinin do al sonucu olarak belgeler retilmektedir. Kurulu lar n y netiminde belge konusu olmayan i yok gibidir. Bu noktada belge eri imi, nitelikli belge retimini sa lamakta etkin olmaktad r. Yani belge eri imi ile belge üretimi sürekli bir etkile me mekanizmas i inde yer almaktad r.
Kimi belgelerin üretildikten sonra, özellikle bir kurumun; olu umuna, kurumsal ve fonksiyonel yap s na, temel al ma programlar na, yeni olu turulacak politika ve y r t len i lemlerine ola n etkisi o unlukla devam eder. Bu t r belgelere s rekli eri im sa lanmas gerekir. Bu belgeler kullan larak, kurumun faaliyetlerinin y r t lmesi s ras nda yeni belgeler retilir. Önceden retilmi belgeler, yeni belgeler üretilmesinde yol gösterici olur. Bunun sa lanmas ancak iyi bir eri im sisteminin sa lanmas ile m mk nd r. B ylece belge eri im belge retimini olumlu y nde etkileyen bir fonksiyon olarak,
retimle ili kisini s rd r r.
Belge retim i lemlerinin, belge eri imle ilgili en nemli y n ; gereksiz bilgi ve belge retilmesine engel olunarak, eri im sisteminde daha az say da ve daha nitelikli bilgi ve belgelerin yer almas na imkan sa lamas d r. Ç nk belge ve ar iv y netiminin t m i lemlerinde sisteme dahil bütün bilgi ve belgeler tek tek ele al narak tan mlanmaktad r. Belgelerin retimlerindeki denetim, eri im i in gerekli y ntem ve tekniklerin uygulanmas nda kolayl k ve ekonomi sa layacakt r.
Belge eri iminin nemi ve amac , belgelerin retimlerindeki ama la ilgilidir. Bu nedenle belge eri iminin nemi ve amac , onlar n retimlerindeki esas ama la beraber ele al nmal d r. K saca, belge eri iminin nemi ve amac , onun retimindeki amac ndan kaynaklanmaktad r.
Y netim taraf ndan istenilen bilgi ve belgeye h zl ve ekonomik eri imin sa lanmas yla, kurum faaliyetleri sonucu üretilecek olan belgelerde niteli in artaca kesindir.
BELGE RET M N N DENETLENMES VE BELGE YÖNET M 59
Belge eri imin sa lanmas nda kar la lan yetersizliklerin temel