Enerji Topluluğunu Kuran Antlaşma (TEEnC) ve Taraflar

89

kalmayıp aynı zamanda kendisine enerji arzını güvenli ve sürdürülebilir şekilde sağlayacak yeni piyasaları da iç enerji piyasası ile bütünleştirme arzusundadır.

Güneydoğu Avrupa’da oluşturulan Enerji Topluluğu ise bu bağlamda Avrupa’ya enerji aktarımında ve etkin rekabetin sağlanmasında eksik halkayı tamamlamak üzere inşa edilmiştir.

90

Antlaşma’nın imzalandığı tarihteki Taraflar, antlaşmadaki ifadesiyle “bir yanda Avrupa Komisyonu’nun temsil ettiği Avrupa Topluluğu diğer yanda ‘Bağlı Taraflar’ olarak zikredilecekleri belirtilen aşağıdaki devletlerdir:

 Arnavutluk Cumhuriyeti

 Bulgaristan Cumhuriyeti

 Bosna ve Hersek

 Hırvatistan Cumhuriyeti

 Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti

 Karadağ Cumhuriyeti

 Romanya

 Sırbistan Cumhuriyeti

 Birleşmiş Milletler Kosova Geçici Yönetimi

Bugün itibarıyla (2016) Bağlı Taraflar Arnavutluk, Bosna-Hersek, Kosova, Makedonya, Moldova, Karadağ, Sırbistan ve Ukrayna’dır. Bulgaristan, Romanya ve Hırvatistan’ın statüsü Antlaşma’nın 99. Maddesi uyarınca Birliğe üye olmalarının ardından “Bağlı Taraf”tan “Katılımcı”ya evrilmiştir. “Katılımcı” statüsü, Birlik Üye Devletleri’ne başvurularının ve Enerji Topluluğu Bakanlar Konseyi’nin onayının ardından tanınan özel bir statüdür.²⁹² Bu statüdeki devletler, Topluluk kurumlarının toplantılarına Birliği temsil eden Komisyon’dan ayrı olarak bireysel temsilci gönderebilmektedirler. İlk olarak 17 Kasım 2006 tarihinde Sofya’da toplanan 1.

292 Bkz. ETKA md. 95.

91

Bakanlar Konseyi Toplantısı’nda 10 Birlik üyesine “Katılımcı” statüsü verilmiş²⁹³ daha sonra ise bu sayı 20’ye yükselmiştir.

Tablo 1: Enerji Topluluğu Katılımcı Üyeleri ve Katılım Tarihleri

Katılımcı Ülke Adı Katılım Tarihi

Birleşik Krallık 17.10.2006

Avusturya 17.11.2006

Çek Cumhuriyeti 17.11.2006

Almanya 17.11.2006

Yunanistan 17.11.2006

İtalya 17.11.2006

Slovakya 17.11.2006

Slovenya 17.11.2006

Bulgaristan 01.06.2007

Romanya 01.06.2007

Hollanda 29.06.2007

Hırvatistan 01.07.2007

Kıbrıs 17.11.2007

Macaristan 17.11.2007

Fransa 18.12.2007

Polonya 06.10.2011

Finlandiya 24.10.2013

293 17 Kasım 2006 Enerji Topluluğu Bakanlar Konseyi Kararları, https://www.energy-community.org/pls/portal/docs/296184.PDF (Erişim Tarihi: 05.12.2015).

92

Letonya 23.09.2014

İsveç 23.09.2014

Litvanya 16.10.2015

Antlaşma’nın 96. Maddesi Bakanlar Konseyi’nin oybirliği yöntemiyle Topluluğa komşu üçüncü bir ülkenin gerekçeli talebini kabul etmesi koşuluyla üçüncü tarafları “gözlemci” statüsüyle Antlaşma’ya eklemleyebileceğini belirtmektedir. Yine aynı maddenin 2. paragrafında “gözlemci” bir devletin ilgili müzakerelerde yer almaksızın Topluluğun Bakanlar Konseyi’ne, Daimi Yüksek Düzey Grubu’na, Düzenleme Kurulu’na ve Forumlar’a katılabileceği belirtilmektedir. 2015 yılı itibarıyla Topluluğun 3 gözlemci üyesi vardır: Norveç (16 Kasım 2006), Türkiye (17 Kasım 2006), Ermenistan (6 Ekim 2011). Gözlemci devletler isterlerse tam üyelik için de başvurabilmektedirler. Bu başvuru ile birlikte gözlemci statüsü “aday statüsü” ile birlikte yürümektedir. Şu an tek aday ülke Gürcistan’dır. Gürcistan, Topluluğa üye olabilmek için Komisyon ile 20 Şubat 2014

tarihinde tam üyelik müzakerelerine başlamıştır.

Bağlı Taraf iken üyelik müzakerelerini tamamlayıp Birliğe tam üye olan devletlerde ise (örneğin Bulgaristan, Romanya ve Hırvatistan) Antlaşma’nın uygulanması için herhangi bir formalite gerekmemektedir.²⁹⁴ Sonuçta Topluluğun kurumsal yapısının mümkün kıldığı tam üyelik (Taraf), gözlemci ve katılımcı statüleri farklı hak ve yükümlülükler doğurmaktadır.

Enerji Topluluğunu Kuran Antlaşma yürürlük tarihinden itibaren 10 yıllığına imzalanmıştı.Antlaşma Taraflarının Sekreterliğe 6 ay öncesinden haber vermek

294 Bkz. ETKA md. 27.

93

kaydıyla Antlaşma’dan çekilebilecekleri hüküm altına alınmıştır.²⁹⁵ Bununla birlikte, 97. Madde’de belirtildiği üzere Bakanlar Konseyi bu süreyi oybirliği kararıyla uzatabilmektedir. Eğer böyle bir karar alınamaz ve lehte oy kullanan Tarafların sayısı 2/3 çoğunluğu oluşturur ise Antlaşma söz konusu Taraflar arasında uygulanmaya devam eder. 2013 yılında alınan D/2013/03/MC-EnC sayılı Karar²⁹⁶ ile 2016 yılında süresi dolacak olan Antlaşma’nın süresi 10 yıl daha uzatılmıştır.

Antlaşma’nın yorumlanması konusunda Topluluk, Birlik ile yakın işbirliği içerisindedir. Topluluk kurumları, Avrupa Birliği Hukuku’ndan alınıp Antlaşmada kullanılan şartları veya kavramları ABAD mahkemelerinden Adalet Divanı ve Genel Mahkeme’nin içtihadı doğrultusunda yorumlayabilir.²⁹⁷

Enerji Topluluğu’nun rolüne değinilecek olursa, öncelikle Topluluk şüphesiz klasik ilgili AB inisiyatiflerinden daha fazlasını sunmaktadır.²⁹⁸ Topluluk, üye olmayan ülkeleri AB hukukuna tabi kılmak için ustalıkla inşa edilmiş bir oluşumdur.²⁹⁹ Antlaşma, Tarafları AB enerji müktesebatını uygulamakla yükümlü kılmaktadır.³⁰⁰ Antlaşma’nın 24 ve 25. Maddeleri ise AB enerji mevzuatının genişlemesi veya değişmesi durumunda ilgili düzenlemelerin Topluluk mevzuatında da yapılmasını Bakanlar Konseyi kararlarıyla mümkün kılmaktadır.³⁰¹

295 Bkz. ETKA md. 98.

296 Decision of the Ministerial Council of the Energy Community, D/2013/03/MC-EnC: On Extending the Duration of the Energy Community Treaty, https://www.energy-community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/DOCS/2386188/0633975AD23A7B9CE053C92FA8 C06338.PDF (Erişim Tarihi: 20.04.2016).

297 Bkz. ETKA md. 94.

298 Josefine Kuhlmann, “The Energy Community of South East Europe Has Another EEA Been Born?”, Analytical, 2009, C.2, S.1, s.1-10.

299 Padgett, 2012, op. cit., s.272.

300 Ibid, s.272.

301 Energy Community Acquis,

https://www.energy-community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/ENERGY_COMMUNITY/Legal/EU_Legislation (Erişim Tarihi: 20.04.2016).

94

Enerji Topluluğunu Kuran Antlaşma, üyeleri enerji müktesebatının temel Direktiflerini Antlaşma’nın yürürlüğe girmesinden sonraki 1 yıl içerisinde uygulamakla, 2012 yılına kadar kısmi piyasa serbestleştirmesini; 2015 yılına kadar ise kapsamlı piyasa serbestleştirmesini uygulamakla yükümlü kılmıştır. Böylelikle, enerji müktesebatının benimsenmesi çoğu üye için AB’ye katılım sürecinin önüne geçmiştir.³⁰²

Atina Memorandumları temel alınarak oluşturulan Enerji Topluluğunu Kuran Antlaşma ile Topluluğun görevleri³⁰³ şu şekilde belirlenmiştir:

- İstikrarlı hukuki temeli olan, yatırımları çekecek ve kesintisiz enerji arzını mümkün kılacak liberal bir enerji pazarı oluşturulması

- Enerji ağlarındaki ticaret için tek düzenleyici bir alan oluşturulması

- Bu alandaki enerji arz güvenliğinin sağlanması ve sınır ötesi ilişkilerin geliştirilmesi

- Enerji verimliliğinin ve enerji ağlarına ilişkin çevresel durumun geliştirilmesi ve enerji kaynaklarının geliştirilmesi

- Enerji ağları piyasasında rekabetin geliştirilmesi

Sonuç olarak kurumsal yaklaşımı ile alanında tek örnek olan Topluluk³⁰⁴ bir yandan Birliğin enerji hedefleri için diğer yandan bölge ülkelerinin toplamda Avrupalılaşmalarında -diğer bir deyişle AB’nin ilgili mevzuatını, kural ve normlarını benimsemelerinde- önemli bir araç vazifesi görmektedir. Topluluk bu çerçevede AB’nin kurumlar yoluyla dışa kural aktarmasına uygun bir örnek teşkil etmektedir.

302 Padgett, op. cit., s.272.

303 The Energy Community Treaty, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=URISERV:l27074 (Erişim Tarihi: 06.12.2015).

304 Andoura et al., s.93.

95

Bununla birlikte AB, Güneydoğu Avrupa’da –Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri’ne uyguladığı iki taraflılık modelini uygulamayıp diğer bir deyişle ondan vazgeçip- iki taraflı koşulluluğu hem muhafaza edip hem asıl vurguyu bölgesel işbirliğine yönlendirmiştir.³⁰⁵AB bu şekilde bölge ülkelerine kural ve norm ihracı gerçekleştirerek düzenleyici kurum olarak görev icra etmekte ve bölgeselleşme ile Güneydoğu Avrupa’da kendi yönetişim alanını genişletmektedir.