3.2. Enerji Topluluğu
3.2.2. Enerji Topluluğu’nun Kurumsal Yapısı ve İşleyişi
95
Bununla birlikte AB, Güneydoğu Avrupa’da –Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri’ne uyguladığı iki taraflılık modelini uygulamayıp diğer bir deyişle ondan vazgeçip- iki taraflı koşulluluğu hem muhafaza edip hem asıl vurguyu bölgesel işbirliğine yönlendirmiştir.305AB bu şekilde bölge ülkelerine kural ve norm ihracı gerçekleştirerek düzenleyici kurum olarak görev icra etmekte ve bölgeselleşme ile Güneydoğu Avrupa’da kendi yönetişim alanını genişletmektedir.
96
Topluluğun faaliyetlerine dair Avrupa Parlamentosu’na ve Taraflar ile birlikte Katılımcı devletlerin ulusal parlamentolarına yıllık rapor sunmakla görevlidir.308309
Antlaşma’da düzenlendiği üzere310 Konsey, Taraflardan 1’er ve AB’den (Komisyon’dan) 2 bakan veya bakan düzeyinde temsilciden oluşur. Taraflara ek olarak her Katılımcı ülke oy hakkı olmaksızın toplantılarda birer temsilci bulundurabilmektedirler. Antlaşmanın 96. Maddesine göre Gözlemci Üyeler de Konsey toplantılarına katılabilmektedirler. Eğer Başkan ve Başkan Yardımcısı aynı fikirde olurlarsa özel sektör kurumlarını da toplantılara ad hoc temelli davet edebilmektedirler.311
Bakanlar Konseyi’nin başkanlığı AB kurumlarında olduğu gibi rotasyon usulüne göre uygulanmaktadır. Antlaşmanın 50. Maddesi ile belirlendiği üzere Konsey bir yıllık Başkanlık sırasının belirlenmesi için bir Usul Kanunu çıkarır. Bu Usul Kanunu’na göre de dönüşümlü başkanlık sistemi “ilk sırada Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti olmak kaydıyla -AB hariç-Antlaşma’daki Tarafların alfabetik isim sıralamasına göre uygulanmaktadır.”312 Başkanlığa AB Komisyonu daimi olarak, bir sonraki başkanlık ülke temsilcisi ise geçici olarak yardımcılık etmektedir.
Burada AB’de uygulanan “troyka” modelinin aynen yansıtıldığı göze çarpmaktadır.
Başkanlık toplantıları genelde o ülkenin başkentinde yapılır.313 1 Ocak – 31 Aralık
308 Bkz. ETKA md. 47 ve 52.
309 Energy Community Ministerial Council,
https://www.energy-community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/ENERGY_COMMUNITY/Institutions/Ministerial_C ouncil (Erişim Tarihi: 10.10.2015).
310 Bkz. ETKA md. 48.
311Consolidated Internal Rules of Procedure of the Ministerial Council of the Energy Community, https://www.energycommunity.org/portal/page/portal/ENC_HOME/DOCS/3862269/MINISTERIAL_
COUNCIL_INTERNAL_RULES_OF_PROCEDURE-16-10-15.pdf (Erişim Tarihi: 10.10.2015).
312 Ibid.
313 Energy Community Ministerial Council,
https://www.energy-community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/ENERGY_COMMUNITY/Institutions/Ministerial_C ouncil (Erişim Tarihi: 10.10.2015).
97
2015 tarihleri arasında başkanlık Arnavutluk’tadır. 1 Ocak – 31 Aralık 2016 dönemi başkanlık sırası Bulgaristan’dadır.
Bakanlar Konseyi anlaşmazlıkların çözümü konusunda tek yetkili kurumdur.
Konsey, ilgili Antlaşma maddesinin veya Kararın ihlaline karar vermeden önce herhangi bir Taraf veya Düzenleme Kurulu Sekreterliğe başvurur. Sonrasında Konsey ilgili kararını verir. Ancak bu prosedür ilgili Tarafların ciddi ve sürekli (seriousandpersistent) ihlallerini engellemekte zayıf kalmaktadır. Örneğin AB Üye Devletleri için farklı prosedür uygulanmaktadır. Nitekim Üye Devletlere karşı bir şikayet veya ihtar söz konusu ise Komisyon’a devredilmekte ve ABİHA 258. Madde doğrultusunda ihlal prosedürü işletilmektedir.314 Bu durum Topluluk anlamında tek bir prosedürün uygulanması önünde ciddi engel teşkil etmektedir.
Daimi Yüksek Düzey Grubu (PHLG) da Bakanlar Konseyi gibi İmzacı Taraflardan 1’er, AB’den 2 ve Katılımcı devletlerden de oy hakkı olmaksızın 1’er temsilciden oluşur. Antlaşmanın 96. Maddesi uyarınca Gözlemciler de birer temsilci ile toplantılara katılabilmektedirler. İç Tüzüğe göre Konsey gibi Başkan ve Başkan Yardımcısı’nın uzlaşması durumunda özel sektör kurumlarını da toplantılarına ad hoc temelli davet edebilmektedirler.
Genellikle yılda dört kez toplanan Daimi Yüksek Düzey Grubu’nun (PHLG) görev ve yetkileri Antlaşma’nın 53. Maddesi’nde belirlendiği üzere şunlardır:
- Bakanlar Konseyi’nin çalışma programını belirlemek,
314 Kuhlmann, op. cit., s.5.
98
- Uluslararası hibep rogramları315, finansal kurumlar ve ikili hibeler tarafından talep edilen teknik yardımlara muvafakat vermek,
- Antlaşma hedeflerinin uygulanmasına dair Bakanlar Konseyi’ne rapor sunmak,
- Topluluğun diğer kurumlarına görev, yetki veya sorumluluk devri içermeyen Usul Kanunları çıkarmak,
- Antlaşmanın II. Başlığı kısmında tanımlanan Topluluk müktesebatının gelişimini Avrupa Komisyonu’nun düzenli aralıklarla sunacağı bir rapor temelinde değerlendirmek.
Bunlara ek olarak kendi çalışmalarında yardımcısı olması için ‘çalışma grupları’
da oluşturabilmektedir.
İç Tüzüğe göre Bakanlar Konseyi’ne başkanlık eden Taraf aynı zamanda Daimi Yüksek Düzey Grubu’na da başkanlık eder.316 Antlaşmanın 4. Maddesi’nde belirtildiği üzere Komisyon koordinatörlük görevi doğrultusunda toplantılar için PHLG Başkanlığına fonksiyonel yardımda bulunur. Düzenleme Kurulu Başkanlığı için Konsey’deki gibi troyka usulü uygulanmaktadır.
Bir diğer Topluluk kurumu olan Düzenleme Kurulu (ECRB) 59. Madde’de belirlendiği üzere, müktesebatın ilgili kısmı ile alakalı her İmzacı Taraf’tan 1’er
315 Komisyon’un verilerine göre (Avrupa Komisyonu Enerji ve Ulaşım Genel Müdürlüğü, “34 Avrupa Ülkesinde Bütünleşmiş Bir Elektrik ve Doğal Gaz Pazarı” başlıklı Basın Açıklaması/Bilgi Notu”, 31 Ocak 2006) bölgenin kalkınmasında rol alan hibe kuruluşları ve ülkeler şunlardır: Avrupa Komisyonu, Dünya Bankası Grubu, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Avrupa Yatırım Bankası (EIB), ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID), Kanada Uluslararası Kalkınma Ajansı (CIDA), Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), İtalya, Fransa, Almanya, İsviçre, Yunanistan ve Birleşik Krallık (EBRD Aracılığıyla).
316 Consolidated Internal Rules of Procedure of the Permanent High Level Group of the Energy
Community,
https://www.energy-
community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/DOCS/3862264/PHLG-INTERNAL_RULES_OF_PROCEDURE-CONSOLIDATED-2015.pdf (Erişim Tarihi: 10.10.2015).
99
enerji düzenleyicisi temsilcisi ve Komisyon temsilcilerinden oluşur. Aynı maddede Komisyon’a Katılımcı statüsündeki devletlerden birer düzenleyici ve Enerji Düzenleyicileri İşbirliği Ajansı’ndan da bir temsilcinin eşlik edeceği kayıt altına alınmıştır.
Antlaşmanın II. Başlığı altındaki III. Bölüm Düzenleme Kurulu’na ayrılmıştır.
Kurul, Topluluk Topluluğun faaliyet alanındaki iyi uygulama ve bilgi alışverişi platformudur.317 Madde 58’e göre görev ve yetkileri şunlardır:
- Hukuki ve teknik kurallar ile birlikte düzenleme kurallarının ayrıntıları hakkında Bakanlar Konseyi’ne ve Daimi Yüksek Düzey Grubu’na tavsiyelerde bulunmak,
- İki veya daha fazla Enerji Düzenleyicisi arasında sınıraşan bir anlaşmazlık meydana geldiğinde bu taraflardan herhangi birinin talebi üzerine Tavsiye Kararlar oluşturmak,
- Bakanlar Konseyi’nin yetkilendirmesi halinde Kararlar ve Tavsiye Kararlar oluşturmak,
- Usul Kanunları oluşturmak.
Düzenleme Kurulu’nun Başkanlığı Bakanlar Konseyi ve Daimi Yüksek Düzey Grubu’nunkinden farklıdır. Kurul Başkanı, Kurul tarafından seçilir.318 Kurul’un İç Tüzüğü’ne göre bu seçme işlemi esnasında Topluluk üye sayısının en az 2/3’ü hazır bulunmalı ve Başkan seçilebilmek için 2/3 mutlak çoğunluk elde edilmelidir. Komisyon, diğer ilk iki organda olduğu gibi Kurul Başkanı’nın
317 Energy Community Regulatory Board,
https://www.energy-community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/ENERGY_COMMUNITY/Institutions/ECRB (Erişim Tarihi: 10.10.2015).
318 Bkz. ETKA md. 62.
100
yardımcısıdır. Düzenleme Kurulu yine diğer ilk iki organdan farklı olarak daimi bir merkeze (Atina) sahiptir.319
2004 yılın sonunda Atina Süreci Sekreterliği’nin yerini alan Enerji Topluluğu Sekreterliği kurumu ise resmi olarak ancak 26 Haziran 2006 tarihinde açılmıştır.320 En genel ifadeyle Topluluğun günlük idari işlerinin yürütülmesinden sorumlu ana idari organdır. Sekreterliğin de Düzenleme Kurulu gibi daimi bir merkezi bulunmaktadır: Viyana.321 Sekreterliğe Yönetici (Director) atama işlemi Bakanlar Konseyi Usul Kanunu ile gerçekleştirilir. Çalışanları ise Yönetici atamaktadır.322 İzleme yetkisi “Enerji Topluluğu Antlaşması’nın bekçisi” rolü kapsamında Sekreterliğe aittir.323 Sekreterliğin yıllık Uygulama Raporları (Implementation Reports), ilgili AB Direktiflerinin ulusal mevzuatlara aktarımının ayrıntılı bir değerlendirmesini sunmaktadır.324
“[Elektrik, Doğal Gaz ve Petrol Forumları]Topluluk içerisinde görüşülmekte ve görüşülecek olan hukuki, düzenleme ve uygulama ile ilgili gelişmelerin en geniş çerçevede tartışıldığı platformlardır.”325 Antlaşma’nın 63. Maddesince belirlendiği üzere Forumlar sanayi grupları, düzenleyiciler, akademi temsilcileri, tüketici çıkar grupları gibi ilgili tüm paydaşlardan oluşmaktadır.
319 Bkz. ETKA md. 62.
320 European Commission Archive, Energy in South East Europe,
http://ec.europa.eu/enlargement/archives/seerecon/infrastructure/sectors/energy/secretariat.htm (Erişim Tarihi: 10.10.2015).
321 Bkz. ETKA md. 72.
322Bkz. ETKA md. 69.
323Komisyon’un 2006/500/EC sayılı Kararın (Energy Community Treaty) 7. Maddesi’nin Uygulanmasına Dair Raporu COM(2011) 105, Brussels, https://www.energy-community.org/pls/portal/docs/888181.PDF (Erişim Tarihi: 29.11.2015).
324Padgett, 2012, op. cit., s.273.
325 Energy Community, Fora,
https://www.energy-community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/ENERGY_COMMUNITY/Institutions/Fora (Erişim Tarihi: 26.04.2016).
101
Forumların Başkanlıklarını ise Avrupa Birliği yürütmektedir.326 Elektrik Forumu Atina’da; Gaz Forumu Slovenya’da; 2008 yılında Bakanlar Konseyi Kararı327 ile kurulan Petrol Forumu ise 2009 yılından bu yana Belgrad’da toplanmaktadır.328
Topluluğun yasama tasarrufları Kararlar, Tavsiye Kararlar ve Usul Kanunları olmak üzere 3 türlüdür. Kararlar, hangi taraf için yazıldıysa o taraf için
tümüyle bağlayıcı olan tasarruflarken; Tavsiye Kararların bağlayıcılığı bulunmamaktadır.Topluluğun örgütsel, bütçe ve şeffaflık meselelerine dair hazırlanan Usul Kanunları Topluluk kurumları üzerinde bağlayıcı etki doğurmaktadır. Eğer kanun izin veriyorsa Taraflar üzerinde de bağlayıcılık etkisi doğurmaktadır. Usul Kanunları Bakanlar Konseyi, Daimi Yüksek Düzey Grubu veya Düzenleme Kurulunca bir Tarafın veya Sekreterliğin teklifi üzerine oluşturulabilmektedir.
Usul Kanunları, gerekli şartlar sağlandığında Daimi Yüksek Düzey Grubuna, Düzenleme Kuruluna veya Sekreterliğe Topluluğun politikasının gerçekleştirilebilmesi için görev, yetki ve sorumluluk devredebilmektedir.329 Antlaşma’nın 47 (c) Maddesi uyarınca Düzenleme Kurulu’na yetki devreden Usul Kanunları ise bir Tarafın veya Sekreterliğin teklifi üzerine oybirliği ile çıkarılır.
Bu üç tür Topluluk yasama tasarrufuna ek olarak bir de Sekreterliğin görüş bildirme yetkisinden söz etmek gerekmektedir.Temelde AB çapındaki elektrik ve gaz
326 Bkz. ETKA md. 64.
327 11 Aralık 2008 tarihli Enerji Topluluğu Petrol Forumu Kurulmasına Dair Bakanlar Konseyi Kararı,
https://www.energy-community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/DOCS/296196/0633975AA55E7B9CE053C92FA8C 06338.PDF (Erişim Tarihi: 06.02.2016).
328 Bkz. ETKA md. 66.
329 Bkz. ETKA md. 86.
102
alanında hâkim konumdaki hizmet sağlayıcılarının etkisini kırmak için yürürlüğe girmiş olan Üçüncü Enerji Paketi’nin kabulü Avrupa Komisyonu gibi Enerji Topluluğu Sekreterliği’nin de görev alanını genişletmiştir. D/2011/02/MC-En sayılı Bakanlar Konseyi Kararı doğrultusunda Sekreterlik ruhsatlandırma ve muafiyet verme konularında ulusal düzenleme makamlarının kararları için görüş bildirme yetkisine erişmiştir. Bugüne kadar ise Sekreterlik toplamda 2 tane görüş bildirmiştir.
2013 yılındaki görüş330 Arnavutluk’un TAP Projesi kapsamında üçüncü taraf erişimi, tarife düzenlemeleri ve mülkiyet ayrıştırmasından muaf olmasına dair iken 2015 yılındaki331 bu görüş ile sağlanan muafiyetin süresinin uzatılmasına dairdir.
Çalışmanın bu kısmında son olarak kısaca Topluluk bütçesinden bahsedilecektir. Bütçe, Antlaşmanın 73-75. Maddelerince düzenlenmiştir. Bütçe, Avrupa Komisyonu’nun teklifi üzerine Enerji Topluluğu Bakanlar Konseyi’nde 2 yıllığına Usul Kanunu ile onaylanır.332 Bütçeye hangi tarafın ne kadar katkı yapacağı Antlaşma’nın 4 NoluEkiyle belirlenmiştir. Oranlar, herhangi bir tarafın talebi üzerine 5 yılda bir olmak üzere Bakanlar Konseyi Usul Kanunu ile düzenlenebilmektedir.
Kimi üyelerin AB katılım sürecindeki durumlarına istinaden zamanla değişen statüleri sebebiyle söz konusu Ek iki defa onaylanmıştır. 24 Ekim 2013 tarihindeki Usul Kanunu333 ile kabul edilen Ek 4’e göre bütçe katkı oranları ve miktarları334 aşağıdaki gibidir.
330 Energy Community Secretariat, Opinion 1/2013,
https://www.energy-community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/DOCS/2062180/0633975ACFE57B9CE053C92FA8 C06338.PDF (Erişim Tarihi: 06.03.2016).
331 Energy Community Secretariat, Opinion 1/2015,
https://www.energy-community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/DOCS/3648146/ECS_prolongation_opionion_final.p df (Erişim Tarihi: 06.03.2016).
332Bütçeye dair Usul Kanunları yine Komisyon’un teklifi üzerine oybirliği ile çıkarılabilmektedir.
333 Procedural Act of the Ministerial Council, PA/2013/03/MG-EnG, https://www.energy-community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/DOCS/2386183/0633975AD3D27B9CE053C92FA8 C06338.PDF (Erişim Tarihi: 06.03.2016).
103
Tablo 2: Enerji Topluluğu Tarafları’nın Bütçe Katkı Oranları
Taraf Katkı
Oranı
2014 Bütçe Katkısı (milyon EUR)
2015 Bütçe Katkısı (milyon EUR)
2016 Bütçe Katkısı (milyon EUR)
2017 Bütçe Katkısı (milyon EUR)
Avrupa Birliği %94.94 3,274,300.
21
3,339,786 .03
4,343,0 30
4,354,8 32 Arnavutluk Cumhuriyeti %0.09 3,103.93 3,166.01 4,117 4,128 Bosna ve Hersek %0.20 6,897.62 7,035.57 9,149 9,174 Makedonya Eski Yugoslav
Cumhuriyeti %0.10 3,448.81 3,517.79 4,575 4,587
Moldova %0.10 3,448.81 3,517.79 4,575 4,587
Karadağ %0.04 1,379.52 1,407.11 1,83 1,835
Sırbistan %0.54 18,623.57 18,996.04 24,702 24,769
Ukrayna %3.92 135,193.35 137,897.2
1 179,32 179,80
8 BM Kosova Geçici Yönetimi %0.07 2,414.17 2,462.45 3,202 3,211
TOPLAM %100.00 3,448,810.
00
3,517,786 .00
4,574,5 00
4,586,9 31