Enerji Çerçeve Programı

Enerji çerçeve programı içerisinde birden fazla enerji alt programını kapsayan çok boyutlu çerçeve bir programdır. Çerçeve programı kapsamında Topluluk tarafından uygulamaya konulan programlar, Altener, Save, Synergy, Carnot, Etap, Sure programlarıdır:

3.2.2.4.2.1. Altener Programı

Topluluk yenilenebilir enerjinin kullanılmasını teşvik etmek ve yenilenebilir enerji biçimleri üzerinde araştırma yapılması için Enerji Çerçeve Programı kapsamında, Altener programını∗∗uygulamaya koymuştur.210 Altener programının amaçları; yenilenebilir kaynakların geliştirilmesi için gerekli olan yasal ve idari kararları geliştirmek, AR-GE ve uygulama çabalarına devam etmek, yenilenebilir kaynaklar konusunda yerel ve bölgesel düzeyde destek sağlamak, küçük ve orta ölçekli firmalar arasında teknoloji transferinin ve işbirliğinin sağlanmasını teşvik etmek, yenilenebilir enerji oluşturmak için kullanılan araç ve gereçlerde mümkün olduğu oranda standartlar geliştirmek, küçük ölçekli ve özel mülkiyetli şirketlerin ürettiği elektrik üretimini desteklemek ve teşvik etmek, yenilenebilir enerji ve enerji tasarrufu sağlayacak projeleri kamu yatırımı ile desteklemek, yenilenebilir enerji konusunda otoriteleri halkı bilgilendirmek için gerekli kurumları oluşturmak,

207 _{Çaha, s.1547.}

208 _{Main Sources of Finance for Community Energy Actions, Com/97/167}

∗ _{Joule 2 kapsamında DS3D Dynamic Stall and 3-D Effect; Joule 3 kapsamında VISCEL Viscous and Aerolastic}

Effects on Wind Turbine Blades; NewGust; Modelling of Extreme Gusts for Design Calculations; Verification of European Wind Turbine Design Codes; VISCWIND (EU) Viscous Effects on Wind Turbine Blades programları halen sürüdürülen programlardır.1993-1997 yılları arasında Altener programı için, 40 milyon Ecu tahsis edilmiştir.

209 _{Wind Energy http://www.afm.dtu.dk/Windenergy/index.html (20 Ocak 2006).} ∗∗ _{1993-1997 yılları arasında Altener programı için, 40 milyon Ecu tahsis edilmiştir.} 210 _{Main Sources of Finance for Community Energy Actions, Com/97/167.}

Topluluk bünyesinde ve üye ülkeler arasında yenilenebilir enerji hakkındaki son yenilikleri ve gelişmeler hakkında koordinasyon sağlamaktır.211

Çevreye olumlu etkileri, enerji çeşitliliğini dengelemeleri ve enerji arz sorunlarını azaltmaları nedeni ile Komisyonun, Altener programının ardından uygulamaya koyduğu Altener II programının amacı özellikle rüzgar, su, güneş ve biyomas enerji biçimlerini Topluluk enerji politikasının temel hedeflerinden birisi hale getirmektedir. Altener II programı Topluluğun enerji stratejisi ve eylem planını (Community Strategy and Actions Plan) belirleyen beyaz kitapta212 _{vurgulanmış ve}

geleceğin enerjisi olarak yenilenebilir enerjiler gösterilmiştir.213

3.2.2.4.2.2. Save Programı

Save Programı Topluluğun enerji etkinliği konusunda (teknolojiye dayalı olmayan) eylemlerine odaklanmak üzere oluşturulmuş bir programdır. Save Programı endüstride enerji etkinliğini teşvik eden enerji tasarrufunu cesaretlendiren, enerji politikası tedbirleri yolu ile ulaştırma sektöründe iç pazarda pilot uygulamalar ve yerel veya bölgesel ajanslar kurmayı amaçlayan AB seviyesinde uygulanan tek programdır. İlk Save programı Konsey tarafından Kasım 1991’de kabul edilmiş ve 1995’e kadar sürmüştür. Ardından 1996’da, 1996-2000 yılları arasında uygulanmak üzere, Konsey Save II programını214 kabul etti. 1996-2000 yılları arasında Save II programı için, 45 milyon Ecu tahsis edilmişti.215 Şubat 2000’de, Save, Topluluğun 1998- 2002 yılları arasında stratejisini belirleyen Enerji Çerçeve Programına (Energy Framework Programme) dahil edildi.216 2002 Nisanında Komisyon, Save programı kapsamında Avrupa İçin Akıllı Enerji (Intelligent Energy for Europe, 2003-2006) programını uygulamaya koydu.217

211 _{Çaha, s.1548.}

212_{Communication from the Commission, Energy for the Future: Renewable Sources of Energy, White Paper for}

a Community Strategy and Action Plan COM (97) 599 final (26/11/1997) http://europa.eu.int/comm/energy/library/599fi_en.pdf. (10 Şubat 2006).

213_{EU Energy Programs: Altener http://europa.eu.int/comm/energy/en/altener2.htm (2 Ocak 2006).}

214 _{Save II Decision, 96/737/EC, www.environment.fgov.be/Root/tasks/ atmosphere/klim/pub/wet/eu/96-737-}

EG_en.html. (21 Aralık 2005).

215 _{Main Sources of Finance for Community Energy Actions, Com/97/167.}

216 _{99/21/EC, Euratom, SAVE II Programme 1998-2002 on the ManagEnergy Website.}

managenergy.net/indexes/I31.htm (16 Mart 2006)

3.2.2.4.2.3. Sinerji Programı

Sinerji programı, AB üyesi olmayan ülkelerle ortak çıkarlar doğrultusunda yapılan işbirliği programıdır. 1980’lerden sonra petrol krizleri ile ilgilenmeye başlayan AB’nin başlattığı işbirliği sürecinde uygulamaya konulan Topluluk Uluslararası Enerji İşbirliği Programı (EC International Energy Co-operation Programme) zaman içerisinde revize edilerek Sinerji programı oluşturuldu.218 Enerji Çerçeve Programının alt programlarından birisi olan Sinerji programının hedefleri AB için Enerji Politikası219 _{isimli (An energy policy for the European Union) beyaz}

kitapta belirtilmiştir. Programın amaçları enerji arz güvenliğini sağlayarak Topluluk pazarında rekabeti geliştirmek, sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek ve enerji etkinliği güçlendirmektir. Sinerji programının uygulanması ile aynı zamanda Kyoto protokolünün220 uygulanmasına yeniden odaklanılması sağlanmıştır. Sinerji sadece bir enerji programı olmasına rağmen Topluluk eylemlerinin dış boyutu ile ilgili olması açısından çalışmanın içeriğine en çok etkisi olan programlardan birisidir. Karakteristik olarak yardımdan ziyade işbirliği özelliği sağlamaktadır. Sinerji programının kapsamına giren Topluluk eylemleri, enerji politikası eğitimi ve tavsiyeleri, enerji konularında analiz ve öngörü, konferans ve seminerler vasıtası ile enerji politikası bilgilerinin paylaşımı ve yakın işbirliği, sınır ötesi bölgesel işbirliği olarak sıralanabilir. Bu kapsamda sinerji programı ile birçok proje∗ desteklenmektedir. Sinerji programlarının dağılımı yüzde 18’i Doğu Avrupa yüzde 21’i eski Sovyetler Birliği ülkeleri yüzde 20’si ise Akdeniz ülkeleri iken yüzde 12 Asya ve yüzde 9 Afrika ve Latin Amerika şeklindedir. Kalan yüzde 11 ise genel sınır ötesi projelerdir. 1997 yılında221 Synergy programı için,7 milyon Ecu tahsis

218 _{Synergy Programme Homepage, http://cordis.europa.eu/synergy/home.html (20 Aralık 2005).} 219 _{White Paper: An Energy Policy for the European Union COM(95) 682, December 1995}

http://europa.eu.int/comm/off/white/index_en.htm (25 Aralık 2005).

220 _{Official Journal of 5.5.01 (L125/24)}

∗ _{Örneklemek gerekirse Sinerji programı ile desteklenen projeler, Akdeniz bölgesinde enerji ve çevre eylem planı,}

Haifa Ortadoğu’da enerji işbirliği konferansı, Akdeniz Rafine Sektörü üzerinde Çalışma, Akdeniz bölgesi ortakları arasında enerji işbirliği, Filistin otoritleri ile enerji işbirliği, Akdeniz bölgesi enerji şebekeleri ve yatırımları konferansı, Rusya ile Topluluk arasında enerji endüstrisi işbirliği, Batlı denizi Enerji görev kuvveti, Çin AB enerji işbirliği, Karadeniz Bölgesel Enerji Merkezi Eylemleri vb…

edilmişken Komisyon 1996- 2000 yılları arasındaki 5 yıl için 5 milyon Ecu’luk bir bütçe yapılmıştır.222

3.2.2.4.2.4. Carnot Programı

1998 Aralığında Konsey 1998 ile 2000 yılları arasında katı yakıtların etkin ve temiz kullanımı için teknolojik eylemleri içeren 4 yıl süreli Carnot programını onayladı.223 Carnot, katı yakıt kullanan endüstriyel güç üretim merkezlerinde temiz ve etkin teknolojilerin kullanılmasını hedeflemektedir. Temel amaç CO2 emisyonları

da dahil olmak üzere emisyonları sınırlamak optimum teknolojileri (Best Available Technologies, BAT) geliştirmek ve uygun maliyetlerle pratikte kullanmaktır. Ayrıca ilave olarak tespit edilen program hedeflerinde Enerji Çerçeve Programını dikkate alarak, enerji arzının güvenliği rekabet ve çevrenin korunması konularında denge sağlayarak Topluluk enerji politikasını takip etmektir.224 Carnot Programı ile endüstriyel alanlarda temiz teknolojilerin kullanılması ve Avrupa’da geliştirilen teknolojilerin ihraç edilmesidir.225

3.2.2.4.2.5. Etap Programı

Enerji Çerçeve Programı kapsamında uygulamaya konulan Etap programı, enerji sektöründe yapılan çalışmaların yıllara bağlı olarak analizi, öngörüsü ile ilintili çalışmaları içeren bir programdır. Esasen 1998 -2002 yılları arasında uygulanmak için oluşturulan Etap programı için 2002 yılı son yıldı. Ancak Etap programı tarafından desteklenen eylemler, Enerji çerçeve programının yerini alan Avrupa için Akıllı Enerji (Intelligent Energy for Europe) programına entegre edilerek onun bir alt programı olarak sürdürülmüştür. Etap programı Konsey tarafından 1998 tarihinde çok yıllı çerçeve programının bir alt parçası haline getirilmiştir. 1998-2002 yılları arasında Etap programının uygulanması için 5 milyon Euro tahsis edilmiştir. Enerji

222 _{Lyons, ss.11-12.}

223 _{Carnot Programme http://europa.eu.int/comm/energy/en/carsum.htm.(12 Mart 2006).}

224 _{Energy Framework Programme, http://europa.eu.int/comm/energy/en/pfs_4_en.html.(13 Mart 2006).} 225 _{Lyons, s.12.}

arz güvenliği Rekabet ve çevre amaçlarına sahip çerçeve programının bir alt programı olan Etap programının hedefleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.226

- Enerji sektörü ile ilgili çalışmaları oluşturmak.

- Rekabet ve enerji arzı ile bağlantılı olarak Dünya ve Avrupa’nın enerji pazarlarının koordineli analizlerini yapmak.

- Enerji üretiminin ve kullanımının iklim değişikliği dahil etkilerini değerlendirmek. - En iyi pratik ve analiz metotlarını transfer etmek, enerji alanında bilgi yayım

şebekesini oluşturmak.

- Elde edilen sonuçları kullanarak aktif politikalar üretmek.

- Enerji çerçeve programının uygulanması için metodolojiler geliştirmek olarak sıralanabilir.

3.2.2.4.2.6. Sure Programı

Sure programı nükleer sektördeki spesifik konular için oluşturulmuş bir programdır. Sure programı Enerji Çerçeve Programı’nın bir alt programıdır. Radyoaktif malzemelerin taşınması, Tacis programı kapsamındaki ülkelerle endüstriyel işbirliği yapılması ve yine Tacis programı kapsamındaki ülkelerle ortak olarak nükleer emniyet tedbirlerinin geliştirilmesi olarak belirlenmiş üç ana konu üzerinde yoğunlaşmıştır. Sure programı kapsamında radyoaktif malzemelerin taşınması konusunda yapılan düzenlemeler için yasal dayanak, AT Anlaşmasının Ortak Ulaştırma Politikası başlığı altında özel beşinci maddesi (EC Treaty specific Title V) ve AAET Anlamasının III. Bölümü (Chapter EURATOM Treaty Chapter III)’nde bulunmaktadır.

3.2.2.4.3. Thermie Programı

Thermie Programı, 1995-1998 yılları arasında 4 yıl geçerli olmak üzere oluşturulmuştur. Programın temel amacı, uygun fiyat ve şartlarda enerji hizmetine ulaşılmasını sağlamak, enerji tüketimini azaltmak, CO2 emisyonları başta olmak

üzere çevre etkilerini azaltmak, enerji endüstrisinin teknolojik boyutunu güçlendirmektir. Thermie Programı, enerji alanında bir program özelliği taşısa da AB

226 _{Council Decision of 14 December 1998 (ref. 1999/22/EC) Official Journal of the European Communities n°L7}

endüstrisinde rekabetin sağlanmasına imkan vererek AB’nin genel hedeflerine ulaşmasında önemli etkileri bulunan bir programdır. Programın kapsamında merkez ve doğu ülkeleri, eski Sovyetler Birliği, Akdeniz Bölgesi, Latin Amerika, Güneydoğu Asya, Afrika ülkeleri, ile Sanayileşme sürecinde geri kalmış AB üyesi ülkeler bulunmaktadır. Thermie’nin iki temel eylem alanı bulunmaktadır. Bunlardan birincisi∗ yaratıcı enerji teknolojilerinin uygulanması ve mali desteğidir. Topluluk bu kapsamda projelerin maksimum yüzde 40’ını finanse etmektedir. İkinci eylem alanı ise, enerji araştırma ve geliştirme stratejilerinin geliştirilmesi ve uygulanması, enerji teknolojilerinin paylaşılması, enerji iletim altyapısına yoğunlaşma, hazırlık, işbirliği ve destek mekanizmaları, küçük ve orta ölçekli işletmelerin teknolojik boyutunun desteklenmesi konularını kapsamaktadır. İkinci guruptaki eylemlerin hangi oranda destekleneceği eylemin Topluluk içinde veya dışında olmasında bağlıdır. Thermıe programı diğerlerinden farklı olarak piyasaya yönelik bir programdır. 1990-1995 yılları arasında yürürlülükte olacağı hesaplanmış ve toplam 700 milyon ECU’lük bir bütçe verilmiştir. 1995-1998 yılları arasında Thermıe programı için, 566 milyon Ecu tahsis edilmiştir. Thermıe programı teorik olarak mevcut fakat uygulamaya geçmemiş yenilikçi projeleri veya daha önce kullanılan fakat çevreye zarar veren teknolojilerin çevreye uyumlu bir hale getirilmesi ve bunlara ek olarak bir bölgede uygun olan projelerin diğer bölgelere de uygulanabilir olmasını sağlayacak teknik varyasyonları olan projeleri desteklemek amacıyla oluşturulmuştur. 227

3.2.2.4.4. Valoren Programı

Valoren programı 1986 yılında yeri enerji kaynaklarının etkili kullanımı yolu ile daha fakir olan bölgelerin Topluluk seviyesine çıkarılması için uygulamaya konulmuş bir programdır. Programla Topluluk genelindeki ekonomik ve enerji alanında var olan bölgesel dezavantajları ortadan kaldırmak hedeflenmiştir. Valoren

∗ _{Ulaştırma sektöründe yakıt hücrelerinde enerji endüstrisinde yerleşim birimlerindeki binalarda Rasyonel Enerji}

Kullanımı; Güneş photovoltaik enerjisi, Yenilenebilir enerjilerin enetgerasyonu Renewable energies: Integration of yenilenebilir enerjilerin, yerleşim birimlerindeki binalarda kullanımı, Rüzgar enerjisi, biomassdan ve atıklardan enerji üretimi , Hidroelektirk santraller, Jeotermal enerji, enerji depolanması Fosil yakıtlarda temiz teknolojiler, Ulaşım sektöründe yeni yakıtların kullanımı.

programı kapsamında 1989-1991 yılları arasında verilen yardımlardan en çok sırası ile İtalya, İspanya, Portekiz, Yunanistan İrlanda ve Fransa faydalanmıştır. 228