Topluluk müktesebatından enerji konularının taranması ile enerji konusunda Topluluğun günümüze dek oluşturduğu yasal dayanaklar tespit edilmeye çalışılmıştır. Önce Topluluk müktesebatı hakkında bilgi verilmiş ardından enerji ile ilgili yasal düzenlemeler ele alınmıştır.
3.3.1. Topluluk müktesebatı
Topluluk Müktesebatı,∗ kavram olarak Topluluğun yasal düzenlemelerini ifade etmektedir. Birincil mevzuat, Paris, Roma, Maastricht, Amsterdam, Nice Antlaşmaları ile Avrupa Tek Senedi gibi AB’ni kuran veya kurucu anlaşmalarla, onlara sonradan eklenen metinlerdir. AB’nin üçüncü ülkelerle yaptıkları anlaşmalar ile üye devletlerin üçüncü ülkelerle yaptıkları anlaşmaların AB ile ilintili bölümleri de Topluluk Müktesebatının önemli kaynakları arasındadır. Kurucu antlaşmalara dayanarak yapılan tüzük, direktif, yönetmelik gibi çeşitli karar alma mekanizmaları çerçevesinde yürürlüğe giren hukuksal metinlere ikincil hukuk (veya ikincil mevzuat) adı verilir. İkincil mevzuatlar arasında sıralanan tüzükler (regulation)∗∗ üye ülkeler tarafından doğrudan uygulanırlar, bütünüyle bağlayıcıdırlar. Direktifler
∗ Topluluk terminolojisinde Fransızca bir kavram olan acquis communautaire ifadesi ile anılmaktadır. AB
müktesabatı 2005 yılı itibariyle 100 bin sayfanın üzerindedir.
∗∗ Tüzüğün doğrudan uygulanması, tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, üye ülkelerde, bir iç hukuka
aktarma işlemine gerek olmaksızın, tıpkı üye devletlerin iç mevzuatı gibi ve iç mevzuata öncelik taşıyarak uygulanır. Tüzükler, üye devletlerin, tüzüğün amacının gerçekleşmesine yönelik tüm hükümlerini uygulamak zorunda olmaları, tüzük hükümlerini ulusal çıkarlarına uygun geldiği biçimde, eksik veya seçerek uygulama hakkına sahip bulunmamaları anlamına gelmektedir.
(directive) ∗ Topluluk amaçlarından herhangi birine ulaşmak için, üye devletlerin yerine getirmeleri gereken hukuki yükümlülükleri (mevzuat yaklaştırması veya uyumlu hale getirilmesi) belirleyen Topluluk tasarruflarındandır. Bunların dışında ATAD’nın kararlarından oluşan içtihat hukuku ile ikincil hukuk çerçevesinde üye devletlerin imzaladıkları uluslararası anlaşmalarla ve üye devlet temsilcilerinin Konsey ile birlikte verdikleri kararlar Topluluk müktesebatı kapsamında kabul edilmektedir. Direktiflerin muhatabının sadece üye devletler olmasına karşılık, kararlar, (decision) hem üye devletlere, hem de gerçek ve tüzel kişilere yönelik olabilir, muhatap aldığı devlet ya da kişi için bütünüyle bağlayıcıdırlar. Kararları kendi içinde bireysel ve genel kararlar olarak ikiye ayırmak uygun olur.∗∗ Tavsiyeler (recommendation) de ikinci hukuk kaynakları arasında yer alır. Birincil ve ikincil mevzuattan başka 249. maddede sayılmayan Topluluk tasarrufları ise ilke kararları (resolution), bildiriler (declarations), eylem programları (action programme) ve tavsiyeler (recommendation) olarak sıralanabilir. 269
3.4.2. Birincil Mevzuatta (Kurucu Anlaşmalarda) Enerji
Avrupa Topluluklarının enerji politikalarına ilişkin hükümler üç Topluluğu kuran Antlaşmalarda ayrı olarak belirtilmiştir. AKÇT’nu kuran Paris Antlaşmasının 3. maddesi genel amaçları, 57-64. maddeler üretim ve fiyatları, nükleer enerji konusunda AAET Antlaşmasının 40-67 (yatırımlar ve arz) ve 92-100. maddeler (nükleer ortak pazar) maddeleri enerji politikalarını belirlemiştir. AET’nu kuran Roma Anlaşmasının 103 ve 235. maddelerinde konu düzenlenmiştir. Bütün bunların dışında 17 Nisan 1974 tarihli Konsey Kararı ile Topluluk için yeni bir enerji
∗ Direktiflerin muhatabı, üye devletlerdir. Bununla birlikte, direktifler tüzüklerden farklı biçimde, üye devletlerin
iç hukukunda ilke olarak doğrudan uygulanmaz. Bir iç hukuk düzenlemesine ihtiyaç gösterirler. Üye devletler, direktifte öngörülen amaçları gerçekleştirmek için gerekli iç hukuk araçlarının seçiminde serbesttirler. Ancak, seçilen hukuki araçlar ne olursa olsun, direktifte öngörülen süre içinde direktifin amaçlarına ulaşılması gerekmektedir. Kısaca, direktifler elde edilecek sonuçlar bakımından, üye devletler için bağlayıcıdır.
∗∗ Bireysel kararlar, adından da anlaşılacağı gibi, etkilerini bireysel düzeyde gösteren, bir Topluluk hukuku
kuralının somut bir olaya uygulanmasına ilişkin kararlardır. Örneğin, bir şirketin rekabeti bozucu şekilde hareket ettiğini tespit eden ve uygun bir para cezası da öngören Komisyon kararı veya bir üye devletin milli bir işletmesine yaptığı devlet yardımının durdurulmasını öngören Komisyon kararı, bireysel kararlara örnektir. Bireysel kararları mevzuat olarak kabul etmek mümkün değildir. Buna karşılık, genel kararlar, yukarıda anılan Topluluk organlarının, belirli bir konuda uygulamanın tabi olacağı genel şartları veya izleyeceği genel usulü belirlemek ya da bir hukuki durum belirlemesi yapmak amacıyla aldığı kararlardır. Örneğin, üye olmayan devletlere ilişkin göç politikaları hakkında bir ön bildirim ve danışma usulü belirleyen Komisyon kararı.
269Sahir Özdemir, Avrupa Topluluğunda İkincil mevzuat ve Karar alma usulleri, T.C.Başbakanlık Devlet
Planlama Teşkilatı, AB ile İlişkiler Genel Müdürlüğü, Mayıs 2001, Ankara. http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/hukuk/ozdemirs/ikincilm.pdf. (12 Ocak 2006).
politikası stratejisi benimsenmiştir.270 Amsterdam Anlaşmasında kömür, çelik ve atom enerjisi dışında toplulukta enerji politikasına ilişkin genel bir düzenleme yoktur.271 Ancak 154. maddede272 topluluğun enerji alt yapısına dair Topluluğun sorumluluğu belirtilmiştir.
3.4.3. İkincil Mevzuatta ve 249. Maddede Sayılmayan Mevzuatta Enerji
Avrupa Komisyonunun Enerji ve Ulaştırma Genel Müdürlüğü (DG XVII- Dırectorate General of Energy and Transport) tarafından Topluluğun enerji ile ilgili ikincil mevzuatının neler olduğunu içeren kapsamlı bir rapor273 yayınlanmıştır. Adı
geçen raporda, Topluluk kurulduğundan bu yana enerji ile ilgili çıkarılmış tüm tüzük, direktif, yönetmelik ve kararlar, ilgili oldukları konu başlıkları altında çıkarıldıkları tarihlere göre sıralamıştır. Enerji ve ulaştırma konuları tek bir daire başkanlığı marifetiyle yürütüldüğünden bir arada olan enerji ve ulaştırma mevzuatlarından hazırlanmakta ve yürürlükte olanların tespiti ve bu mevzuatlarla ilgili tüm detaylara EUR-Lex bilgi tabanının (EUR-Lex database) 7 ve 12. bölümlerinden ulaşılabilir.274