ehzadelerin E itiminde Gösterdikleri Yetenekleri ve Hocaları

hocalarını, hünkâr olduktan sonra hünkâr hocalı ına tayin ederlerdi ve hocalarına yüksek ilmiye rütbesi vermekteydiler¹⁰¹.

XVII. yüzyılın ba ında III. Mehmet, en uzun e itim alan ehzade olarak bilinmektedir. 1566 yılında III. Mehmet Manisa’da do mu ve ilk e itimini gene

105

Manisa’da hocası Cafer Efendi’den almı tır. Babası III. Murat 1574 yılında padi ah olunca onunla stanbul’a gelmi ve III. Mehmet saraydaki e itimini Haydar Efendi ve Pir Mehmet Azmi’den almı tır. 1583 yılında 17 ya ında oldu u zaman III. Mehmet, sanca a çıktı ında yanında hocası Nasuh Nevali Efendi ve lalası Mehmet Pa a bulunuyordu. III. Mehmet sancak beyli i oldu u zamanda siyaset bilimi, protokol, din, edebiyat ve müzik konularına e ilimi vardı.

14 ya ında olan I. Ahmet tahta çıktı ı zaman, henüz daha sünnet olmamı tı ve kendisi sanca a gitmeyen ilk sultan olarak bilinir. I. Ahmet bütün karar ve atamalarını hocası Mustafa Efendi’ye danı arak vermekteydi. I. Ahmet rü veti sevmezdi ve rü veti yasaklamı tı, bu yüzden I. Ahmet daha adil bir padi ah olma özelli ine sahipti. I. Ahmet, ok atmasını ve kılıç kullanmasını çok iyi bilirdi. I. Ahmet’in sarı ına Hz. Muhammed’in aya ı biçiminde bir sorguç takacak kadar da dindar ki ili e sahip bir insandı. I. Ahmet’in çocukları, küçük ya ta tahta çıkan IV. Murat, II. Osman ve Sultan brahim olarak bilinir.

Genç Osman’ın hocası ise Ömer Efendi derslerini verirdi ve II. Osman çok genç ya ta öldürülmü tü. II. Osman Farsça mahlasına yani airlerin eserlerinde kullandıkları takma ada ve iir yazan bir ki ili e sahipti. II. Osman, Arapça ve Farsça yanında Yunanca ve talyanca da ö renmi ti. Gençli inde tarih ve co rafya alanına olan e ilimi ve çok kültürlü bir ki ili e sahip olarak tanınırdı.

Babasını kaybetti inde IV. Murat 7 ya ındaydı ve 11 ya ında da tahta çıkmı tır. ehzadeyken aldı ı e itim hakkında bilgi bulunmamaktadır. Ancak IV. Murat güçlü bir erkek olarak tanınmaktadır. Dört yüze yakın ata sahip oldu u ve spor ile binicilikte ba arılı oldu u da bilinmektedir. IV. Murat müzik alanıyla da ilgilenmi ve saz eserleri bestelemi ti. Annesi Kösem Sultan, IV. Murat’ın devlet yönetiminde kendisine yardımcı olması için Koçi Bey’i görevlendirmi ti. Koçi Bey “Enderun”da yeti mi olup IV. Murat’a “mahrem-i has” olmu tur. Osmanlı devletinin durumuyla ilgili 18 arz tezkiresi yazmı tı ve devleti zaafa u ratan be sebebi göstermi ti. IV. Murat, bunları yazarken “tedbirli, akıllı bir devlet mü avirine yakı ır, açık, a ır, düzgün, ciddi, samimi bir üslup ve hakimane bir itidal içinde oldu u” belirtilmekteydi. Telhislerinden yani sadrazamın bir sorunu olup kendi dü ünceleriyle birlikte özet olarak yazıp padi aha sundu u kâ ıtlardan birinde

106

verdi i IV. Murat’ın tavsiye olarak da padi ahın üslubu ve nasıl yönlendirdi i hakkında bize fikir verecek niteliktedir:

“Benim devletü hükümdarım, lazım geldikte bölük a asını ça ırıp, ‘A a gözün aç, neferi bir ho ça zapt eyle, öyle bir fesat zuhur eyleye, senin hakkından gelürüm’, tembihi erif buyursanız” (TEZCAN Hülya, 2006:s. 180).

IV. Murat’ın padi ah 1632 yılında 20 ya ındayken bu telhisleri takdim etmi tir.

23 sene kafes hayatında kalmı olan Sultan brahim, ehzadeli inde düzenli bir e itim alamadı ı tahmin edilmektedir. Sultan brahim’e de Koçi Bey devlet yönetiminde yardımcı olmu tur. Fakat Sultan brahim, devlet kurumlarını hatta en basit yazım kurallarını bile bilmedi inden dolayı Koçi Bey bunları da yazmak durumunda zorunlu kalmı tır. Sultan brahim’in ehzadeleri IV. Mehmet, II. Süleyman ve II. Ahmet’in de iyi bir e itim aldı ı söylenmemektedir.

Sultan brahim’in ehzadesi Avcı lakaplı IV. Mehmet ise 7 ya ında tahta çıkmı tır. IV. Mehmet’in derse ba lama ya ı 5 veya 6 oldu una göre, e itimi Kuranı okuyacak seviyede kalmı tır. IV. Mehmet zeki ve yumu ak ba lı oldu u söylenmektedir. Ö reniminin az ve yazısının okunamayacak derecede karı ık oldu unu söylenir ve yalnız hatt-ı hümayunlardan, devlet i leri için verdi i buyrukların akıllıca oldu u eklenmektedir. Çocuk padi aha hocalık Vani Mehmet Efendi derslerini vermi tir¹⁰².

39 sene kafes hayatından sonra II. Süleyman tahta çıkmı tır. ehzadeli inde hocası olmamı tır. II. Süleyman padi ah olunca da, kendisine “muallim-i sultani” olarak Arapzade Abdülvehhap Efendi atanmı tır. II. Süleyman, Tokatlı Ahmet Efendi’den hat derslerini almı tır. II. Süleyman’ın el yazısı i lekti. “Sülüs” yani Arap

107

alfabesiyle yazılan bir tür süslü yazı ile beraber “nesih” gene Arap harflerinin, basımda ve yazma kitaplarda en çok kullanılan çe idi üzerinde çalı mı tır.

XVII. yüzyıl sonlarına kadar 43 sene kafes hayatında yani göz hapsinde kaldıktan sonra II. Ahmet, 1691 yılında padi ah olmu tur. Uzun kafes hayatı boyunca “ilm-i nücum” yani astroloji ile u ra mı tır. II. Ahmet, 1680 yılında XV. yüzyıla ait bir kitabı istinsah etmi yani kendi el yazısıyla bu kitaba bakarak aynısını yazmı tır. II. Ahmet’in de yazısı güzeldi ve nesih yazmayı severdi.

Hat sanatına olan meraklarıyla bilinen Sultan IV. Mehmet’in, padi ah olan iki o lu II. Mustafa ve III. Ahmet’tir. II. Mustafa’nın ehzadeli indeki ilk hocası Seyit Mehmet Efendi, daha sonra da Feyzullah Efendi olmu tur. II. Mustafa,

ehzadeli inde me hur hattat Hafız Osman’dan sülüs ve nesih dersleri almı tır103.