Hümâyûnlarının Mübeyyin Cedveldir.
Birincisi 1297 senesinde şeref-sunûh ve sudûr iden irâde-i seniyye-i hilâfetpenâhî-i hükm-i münîfince matâf-ı sa‘âdet-i ittisâf mermerleri ve Zemîn-i Bihîn (Ka‘betu’l-lâhdaki) ahcâr kıymet-dâri ve sakaf-ı Ka‘betu’l-lâhın ba‘zı kirişleri tecdîd ve ba‘zıları da müceddeden ta‘mîr olunmuşdur.4
İşbu ta‘mîrât Mekke-i Mükerreme Emîr-i Esbakıyla Miftâh-dâr-ı Beytu’l-lâh ‘Ömer Şeybî ve Hicâz Vâli-i Esbakı Erzincanî Hâcî ‘İzzet Paşa merhûm zamânlarında hitâm bulmuşdur.
Hitâm-ı inşââtında sâdât-ı kirâm’dan reîsü’l-‘ulemâ ve Mekke-i Mükerreme Şâfi‘î Müftîsî ‘allâme-i şehîr Seyyid Ahmed Dahlân efendî tarafından manzûm târîhi teberruken zîrde derc olundu:
Târîh
Li-sultâninâ Abdulhamîd Mehâsin ve menzellezî li’l-hak ve’l-fazl yechedü Ve gad hâze ta‘mîrân li-bâtın-ı ka‘be ve târîhuhû beyt-ü mezîdin yüceddedü
Binâ-ü bed’in zühden li’dâhil-i ka‘be ve sultânunâ Abdülhamîd el-müceddid
Sene 1297
4 Münir Atalar , Osmanlı Devleti’nde Surre-i Hümâyûn ve Surre Alayları, DİB Yayınları, Ankara,
2 Ka‘be-i Mu‘azzama’nın Der-Sa‘âdetde gümüşden i‘mâl itdirilen iki ‘aded miftâh-ı şerîfi tecdîden
3 Makām-ı İbrâhîm Halîl ‘aleyhi’s-selâmın pûşîde ve kilîd ve gümüşden ma‘mûl anahtarı tecdîd buyurulmakla eski pûşîdesi me’mûr-u mahsûsla irsâl olunmuşdur. Pûşîde-i mubâreki Der-Sa‘âdete îsâle-i me’mûr bu ‘abd-i ahkardır.[7]
4 Makām-ı İbrâhîm ‘aleyhi’s-selâm ile Bâb-ı İbrâhîm’in ‘atebe-i ‘ulyâsı derecâtı termîm boya ve nakş ve yıldızları tecdîd buyurulmuşdur.
5 Harem-i Şerîf-i Beyt-i Mu‘azzamanın ‘atebe-i mübârekesinde her akşam îk‘ād olunmak üzere gümüşden ma‘mûl yedi büyük şama‘dânlarla müte‘addid buhurdanlıklar ihdâ buyuruldu.
6 Harem-i Şerîf-i Mekkî’nin zemînlerî ta‘mîr ve sûret-i mükemmele de badana ve Dâvûdîyye Medresesi cihetinde vâki‘ altı mermer sütûnun ta‘mîrî Esbak Hicâz Vâlî ve Kumandanı ve Şeyhu’l-Haremi’l-Mekkî müşîrân-ı ‘izâm-ı ‘askeriyyeden Hâcî ‘Osmân Nûrî Paşa tarafından bi’l-isti’zân geçen 1300 senesinde şeref-sâdır olan irâde-i seniyye-i cenâb-ı hilâfetpenâhî mantûk-u münîfince mezkûr sutûnlar mükemmelen ta‘mîr idildi. Ve bu sırada Bâb-ı ‘Alî pîşkâhında vâki‘ kubbelerden ba‘zıları da tecdîd idildiği gibi bütün kubbe altları kaldırımları da boydan boya ta‘mîr olunmuşdur.
7 1299 senesinde Buk‘a-i Bâhireti’r-Rik‘â-i Ka‘betu’l-lâhın taraf-ı şarkîsinde ve Bi’r-i Zemzemin Bâb-ı ‘Alî cihetinde a‘sâr-ı sâlifeden kalmış altışar metru murabba‘ında iki kubbe mevcûd idi. Bunlar 1262 târîhinde (Mecîdiyye) nâm şevket ittisâmiyla biri kütüb-hâne ve diğeri muvakkit-kütüb-hâne ifrâğ olunmuş ise de bunlar Harem-i Şerîfin haylî mahallini işgāl ve Bâb-ı ‘Alî ve ‘Abbâs pîşgāhında namâz kılan binlerce muvahhidîni ru’yet-i Ka‘betu’llâhdan mahrûm itmekle beraber Seylâb vukû‘unda dâhil-i kütüphâneye sular kütüb-ü nefîseyi mahvetmekde olması hasebiyle alınan fetvâ
mûcebince Müşârun İleyh ‘Osmân Nûrî Paşa tarafından istihsâl olunan irâde-i seniyye üzerine mezkûr kubbeler hedm ve kütüphâne ve medrese-i Süleymâniyye ve muvakkit-hâne bâb-ı ‘Alî ittisâlindeki câdde üzerine nakl olunarak yerlerine kum döşetdirildi. Ve vüs‘at-i dâire-i Harem-i Şerîf işbu hâil-i tâilden kurtarılmışdır.
8 1300 senesinde Vâlî-i Müşârun-ileyh ‘Osmân Nûrî Paşa istihsâl eyledikleri İrâde-i Seniyye-i Hazret-i Pâdişâhî üzerine Hacerü’l-Esvede mukābil bir noktâda bulunan Hanbelî makām-ı münîfini Hanefî makāmı hizâsına almış ve Harem-i Şerîfin mahall-i lâzımasını bi’t-termîm kubbe altlarını bir sûret-i mükemmele de tedhîn ve tezyîn itmişdir.[8]
9 Sadef-i Dürdâne-i Hazret-i Habîb-i Hüdâ (Hazret-i Âmine) ve halîle-i cenâb-ı Mustafâ-yı ümmi’l-mü’minîn seyyidetü’n-nisâ hazreti (Hadîcetü’l-Kübrâ) radıya’l-lâhu ‘anhâ efendilerimizin Cennet-i Mu‘allâda ki türbe-i şerîflerî sûret-i fevka’l-‘âde de ta‘mîr ve tevsî‘ ve sanduka-i şerîfelerî ve pûşîdeleri tecdîden Der-Sa‘âdetden irsâl buyurulduğu gibi âhîren dahi türbe-i mezkûreler içün mükellef kaliçeler perde ve gümüşden ma‘mûl şama‘dânlar ihdâ buyurulmuşdur.
Türbe-i Şerîfelere cennet-mekân Gāzî Sultân ‘Abdülmecîd Hazretlerinin üçüncü kadınları taraflarından dahi kıymet-dâr selîmî şallarla avize takdîm buyurulmuşdur. İşbu ta‘mîrât ve tecdîdât-ı mükemmele geçen 1295 senesinde el-yevm Harameyn-i Muhteremeyn tercümânî bulunan Ahmed ‘Atâ Efendinin Harem-i Şerîf Müdîrliği esnâsında istihsâl eyledikleri irâde-i seniyye-i cenâb-ı şehriyârî üzerine vukû‘ bulmuş ve taraflarından kıymet-dâr levhâlar ta‘lîk olmuşdur.
10 1300 senesinde Hicâz Vâlîsi ‘Osmân Nûrî Paşa teblîğ buyurulan irâde-i kerâmet-i ifâde-i hazret-i zıllu’l-lâhî hükm-i münîfince sadef-i dürdâne vücûd u nûrâniyyet nemûd (Hazret-i Muhammedî) olan Beyt-i Hazret-i (Âmine) yi tecdîden ta‘mîr ve nakş ve
boyalarını bir sûret-i muhteşeme de itmâm ve pencerelerini yeşil atlâsdan mensûc mükellef perdeler ta‘lîk ve sanduka-i münevveresî tecdîd ve Âyât-ı Kur’âniyye muharrer sırmalı pûşîdeler ihdâ buyuruldu.
11 Emîru’l-Mü’minîn Ebû Bekîri’s-Sıddîk ve ‘Ömerü’l-Fâruk ve ‘Aliyyü’l-Murtazâ ve Hadîcetü’l-Kübrâ ve Fâtımâtü’z-Zehrâ ve ‘Osmân bin ‘Affân ve ‘Amm-i Ekrem-i Peygamberî seyyidinâ Hamzâ ve ‘Abbâs ve Ümm-i Hânî ve Süfyân rıdvânu’l-lâhi te‘âlâ ‘aleyhim ecma‘în efendilerimiz hazarâtının sa‘âdethâneleri ve cebel-i Ebî Kubeys’de ecille-i ashâb-ı nübüvvet-penâhîden müezzin-i şehîr seyyidinâ Bilâl el-Habeşî radıya’l-lâhu ‘anh hazretlerinin ilk ezân-ı Muhammedî kırâat buyurdukları mescid-i şerîflerî ve Tâif’te defîn-hâk-i ‘ıtır-nâk olan serefrâz-ı müfessirîn ve İbn-i ‘Ammi’r-Resûl ‘Abdullâh bin ‘Abbâs ve İmâm ‘Aliyyü’l-Murtazâ efendimiz hazretlerinin üçüncü mahdûm-u bezerguvârları Muhammed bin el-Halîfe radıya’l-lâhû ‘anhum efendilerimiz hazarâtının türbe ve makāmât-ı münevvereleri[9] ‘Osmân Paşa tarafından istihsâl buyurulan irâde-i seniyye üzerine sûret-i mükemmele de ta‘mîr ve pûşîde ve perdeleri taraf-ı eşref hazret-i hilâfet-penâhîden ihdâ buyurulmuşdur.
1301
12 bu sıra da Safâ ve Merve’deki ‘alemler ta‘mîr ve Vâdî-i İbrâhîme terâküm iden kumlar mülâbesesiyle Harem-i Şerîfi sel basmak tehdîdinde bulunduran ve seylin getürüb Harem-i Şerîf kapularına kadar yığdığı taş ve kumlar kaldırılarak tathîr idilmişdir. Bu sıra da Makām-ı İbrâhîmi’l-Halîl ile Bi’r-i Zemzemin boya ve nakışları tecdîd buyuruldu.