eAAĐ’in Sınıflandırması

Kullanıcıların içeriklerini kendilerinin oluşturduğu Web 2.0 tabanlı internet uygulamalaranın kullanımının artması ile birlikte tüketiciler diğer tüketicileri birçok Web 2.0 tabanlı uygulamayı (bloglar, mikrobloglar, forumlar ve sosyal ağlar gibi) kullanarak etkilemektedir (Cheung ve Thadani, 2012). Bu nedenle elektronik medyanın çeşitli türleri

eAAĐ Kalite kontrol ve yeni işlem tarzı Gelir yönetimi- Yüksek fiyat Müşteri ilişkileri Yanıt ve telafi Özel pazarlama staretjileri Hedef iletişime odaklanma Çevrimiçi itibar karşılaştırma Sadakat oluşturma

44

kişiler arası iletişim üzerinde etkili olmaktadır. Her biri farklı özelliklere sahip bulunmaktadır. Bazıları eş zamanlı iletişime imkân verirken bazıları eş zamanlı olmayan; yine bazıları elektronik posta gibi bireyler arası iletişim oluştururken bazıları da web siteleri gibi bir kişi ile birden fazla kişi arasında iletişimin gerçekleşmesini sağlamaktadır (Litvin vd., 2008). Wilson vd. (2012) genel olarak eAAĐ’in sınıflandırılması güç, birçok ve çeşitli biçim ve modelden oluştuğunu belirtmektedir. Bununla birlikte eAAĐ’i sınıflandırmayı amaçlayan bazı çalışmalar bulunmaktadır. Şekil 8’de görüldüğü üzere yorum siteleri hem iletişim seviyesi anlamında hem de iletişim kapsamı bağlamında orta düzeyde bulunmaktadır.

Krishnamurthy ve Dou (2008) kullanıcılar tarafından oluşturulan içerikleri akılcı ve duygulasal olarak ikiye ayırdıkları çalışmalarında ÇTD’ni akılcı kategorisinde ve çoğunlukla bireyler tarafından oluşturulan içerikler olarak değerlendirmektedirler. Chan ve Ngai (2011) ise eAAĐ kanallarını, iletişim açısından birden bire (ePosta, anlık mesajlaşma), birden çoğa (web siteleri) ve çoktan çoğa (sanal topluluklar, tartışma forumları, haber grupları vb.) olmak üzere üç bölüme ayırmaktadır. King vd. (2014) de eAAĐ’in birkaç türü olarak tartışma forumlarını, blogları, sosyal ağları ve ürün yorum sitelerini ifade etmektedir.

Şekil 9: eAAĐ kanallarının sınıfladırılması (Litvin vd., 2008)

Bir diğer sınıflandırma biçimi ise sözel ve görsel olarak yapılmaktadır. Şekil 10’da görüldüğü üzere eAAĐ, metinsel, sözlü ve görsel bilgi olarak yazı, söz ve fotoğraf biçiminde oluşmaktadır. Bu unsurların içinden videolar metinsel, sözlü ve görsel özelliklerin tümünü kapsamaktadır (Lee ve Tussyadiah, 2010). Dolayısıyla fotoğraf ve

Etkileşim Düzeyi Eşzamansız Eşzamanlı Bloglar ve Sanal Topluluklar Haber grupları Mesaj Odaları Eposta Websiteler, Ürün Yorum ve Şikâyet Siteleri

Anında Mesajlaşma Çoktan çoğa Đletişim Alanı Birden çoğa Bire bir

45

videolar, turistik ürünlerin soyut özellik taşımalarından dolayı tüketicilerin kararlarını etkilemede daha önemli bir yer almaktadırlar. Bu nedenle TripAdvisor gibi seyahat yorum sitelerinin metinsel ÇTD ile birlikte görsel ÇTD paylaşımını olanaklı kıldığı görülmektedir. Chatterjee (2001)’e göre eAAĐ çeşitli medya biçimleri ve web site türlerini kapsamakla birlikte en yaygın ve kolay ulaşılabilenini ÇTD oluşturmaktadır.

Bilgi Türü Sözlü Görsel Metinsel (Yazı Dili) Sözlü (Konuşma Dili) Görsel (Durağan ve Hareketli görüntü)

Bilgi Biçimi Metin Đşitsel Fotoğraf

Video

Şekil 10: Bilgi türleri ve eAAĐ’de kullanım biçimleri (Lee ve Tussyadiah, 2010)

Xiang ve Gretzel (2010) kullanıcı yaratımlı içerikleri yorum siteleri, fotoğraf ve video paylaşım siteleri, sosyal ağlar, sanal topluluklar ve bloglar olmak üzere beş grupta toplamaktadır. Kaplan ve Haenlein (2010) ise sosyal medya başlığı altında olmak üzere kullanıcılar tarafından oluşturulan içerikleri sosyal görünüm, medya zenginliği, öz sunum ve kendini ifade etme amaçlarına uygunluk açısından bloglar, sosyal ağ siteleri, sanal dünyalar, işbirlikçi projeler, içerik toplulukları ve sanal oyun dünyaları şeklinde gruplandırmaktadır. Wilson vd. (2012) çalışmasında kulanıcıların oluşturduğu içerikleri çevrimiçi sosyal ağlar, ticari yorum siteleri, destinasyonlar, oteller veya havayolları tarafından tüketicilerin deneyimlerini paylaşmalarına izin veren özel seyahat siteleri, içerik toplukları (youtube, flickr gibi) ve bloglar şeklinde ayırmaktadır. Önceki araştırmalardan da görüldüğü üzere eAAĐ’in sınıflandırılmasına ilişkin araştırmacıların benzer tanımları ve unsurları kullanmakla birlikte hemfikir olmadıkları görülmektedir. Bunun temelinde araştırma konusunun yeniliği olmakla birlikte teknolijik ilerlemelerin hızının neden olduğu anlam kaymaları bulunmaktadır.

Bu araştırmada seyahat edenlerin otel işletmelerine yönelik, seyahat yorum sitelerinde derecelendirmeler ve metinler ile paylaştıkları değerlendirme, düşünce ve deneyimlerini ifade etmek için ÇTD kavramı tercih edilirken önceki araştırmalarda bu konuda hemfikir bir düşüncenin olmayışı göz önüne alınmıştır. Örneğin kullanıcılar tarafından oluşturulan (user generated content) içerik (Blackshaw ve Nazzaro, 2006; O'Connor, 2010; Johnson vd., 2012) ve tüketiciler tarafından oluşturan (Customer-generated content) içerik (Dwyer, 2007) gibi değerlendirmeler olduğu gibi tüketiciler tarafından yapılan (consumer-generated

46

reviews) değerlendirmeler (Ye vd., 2011) gibi yaklaşımların da olduğu görülmektedir. Bu durumu tüketiciden tüketiciye bir iletişim (Moran ve Muzellec, 2014), tüketiciler tarafından oluşturulan içeriğin bir türü (Xiang vd., 2015), tüketiciler tarafından oluşturulan bir medya (consumer-generated media) (Jeong ve Jeon, 2008; Yoo ve Gretzel, 2011) olarak değerlendiren çalışmalar da bulunmaktadır. Turizm odaklı çalışmalarda benzer şekilde çevrimiçi tatil değerlendirmeleri (online holiday reviews) gibi (Papathanassis ve Knolle, 2011) tanımlamalar veya TripAdvisor’daki ÇTD’ni kullanıcı yaratımlı içerikler olarak sosyal medyanın bir unsuru gibi değerlendiren (Sparks ve Browning, 2011; Callarisa vd., 2012; Scott ve Orlikowski, 2012; Wilson vd., 2012; Sotiriadis ve van Zyl, 2013) araştırmalar da bunlara ilave edilebilecektir. Çevrimiçi değerlendirmeler (online reviews), elektronik tavsiye ve deneyim paylaşımı (Sotiriadis ve van Zyl, 2013) olarak ifade eden çalışmalar ile sosyal medya üzerinden yapılan eAAĐ olarak tanımlayan (Kim vd., 2015) araştırmalar da bulunmaktadır. Bu araştırmalar incelendiğinde hepsi aynı şeyi anlatmalarına rağmen araştırmacılar tarafından farklı kavramlar ile açıklanmış olduğu görülmektedir. Bu durum yeni gelişmeye başlayan bir araştırma alanı için normal karşılanmakta ve hem bu nedenle hem de mevcut literatürde kitap, film, oyun vb. ürünlerin değerlendirmeleri için kullanılan literatürden de faydalanabilmek için bu araştırmada tüm bu bahsedilen kavramları kapsayıcı olarak ÇTD kavramının kullanılması tercih edilmiştir. eAAĐ kavramı ve kapsamı içinde yer alan ÇTD ise özellikle turizm ve seyahat odaklı eAAĐ temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle ürünün özelliği ile ilgili hem olumlu hem de olumsuz işaretleri sunan ÇTD kavramına ve ilgili araştırmalara aşağıda yer verilmiştir.