Bu bölümde; bireylere kazandırılan niteliklerle onların daha iyi üreticiler ve tüketiciler yetiştirmeyi amaçlayan eğitim kavramının amacı ile önemi üzerinde durulacaktır.
2.2.1. Eğitimin Amacı
Eğitimin ilk amacı, kültürel ve toplumsal olması ve bireyin toplumsallaşmasını yani topluma uyumunu sağlamayı amaçlamaktadır. Gelecek kuşakları topluma yararlı ve yaşayacakları çağı yakalayabilecek donanıma sahip olarak yetiştirmek eğitimin temel amaçları arasında yer almaktadır. Genel olarak en iyi yönetim şekli olarak kabul gören demokrasinin bütün kurum ve kurallarının etkili bir şekilde işleyebilmesi için, eğitime önemli sorumluluklar ve görevler düşmektedir. Bireyin kalkınmaya uyumu ancak eğitim ile sağlanabilmektedir. Bireylere var olan değerlerle birlikte evrensel değerleri de kazandırmak mümkün olmaktadır. Hammaddesini oluşturan insanı toplumdan alarak, işledikten sonra tekrar topluma dahil eden okulun çevreden kopuk olması mümkün olmamaktadır. Eğitimde ikinci amaç, bireylere kazandırdığı niteliklerle onların iyi bir üretici ve tüketici olmalarını sağlamaktır. Buna, eğitimin ekonomik amacı da denilmektedir. Çünkü birey için eğitim, hak ettiği diploma ile hedeflediği işi bulma aracı olmaktadır. Bireyin eğitimi sürecinde elde ettiği bilgi ve beceri, onun mesleğine yönelik yetiştirilmesi amacını taşımaktadır. Bu manada toplumsal ahlaka göre eğitim sisteminden çıkıldığında herkesin bir niteliği olması
97 İsmet Mucuk, Modern İşletmecilik, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2014, s. 331. 98 Çınar, a.g.e., ss. 1-2.
44
gerektiği sonucuna varılmaktadır99. Bireyin içinde bulunduğu topluma uyum
sağlayabilmesi ve bilimsel ve teknolojik yönden gelişimini sağlayabilmesi eğitimin ilk amacını oluşturmaktadır. Eğitimin bir diğer amacı ise “Ekonomik açıdan bireyin hayata hazırlanması, arzu ettiği iş hayatına ve iyi yaşaması için gereken maddi gelire kavuşmasını sağlayan bir araç vazifesi görmektir.” şeklinde ifade edilebilir.
Eğitimin bireyin mesleki açıdan yetiştirilmesine, hayatını kazanmasına yönelik bir amacı bulunmakta ve buna eğitimin ikincil amacı denilmektedir. Bu durumun uygulamada asıl amaç konumuna geldiği, insani değerler yönünden yetiştirmenin ikincil amaç durumunda kaldığını hatta tamamen ortadan kalktığını söylemek mümkün olmaktadır. İnsanın hayatını devam ettirmesi için para kazanması ve bundan dolayı eğitim alması ayrı bir konu, hayattaki tüm amacın para kazanmak olması ise çok başka bir konu olmaktadır. İkinci düşünce tarzı ahlaken kabul edilmemekte ve bu nedenle erdemlerin ve değerlerin öğretilmesi, öğrenilmesi ve bunların hayata geçirilerek ahlâk faktörünü dikkate almak gerekmektedir. Bahsedilen bu amaçlar doğrultusunda eğitimin kapsama alanında farklılıklar olabilmektedir. En dar hali ile bu, bireyin eğitime bakış açısı sadece çocuğunun madden refah elde edecek tarzda para kazanacağı bir mesleğinin olması için eğitim alması anlamına gelmektedir100.
Yaşanan hızlı değişim ve dönüşüm içerisinde toplumların, sosyal, kültürel, siyasal, ekonomik vb. açılardan birçok gelişmeye tanıklık ettiği görülmektedir. Eğitim ise bu değişim ve gelişimden en fazla etkilenen unsurlardan biri olmaktadır. Genel anlamıyla birey davranışlarının istenilen yönde değiştirilmesine yönelik bir süreç olan eğitim, ister formal ister informal boyutu ile gerçekleşsin insanlığın doğuşundan bu yana uzun bir geçmişi bulunmaktadır. Bireyler fizyolojik ihtiyaçları ile birlikte var olduğu çevreyi tanıma, anlama, keşfetme gibi ihtiyaçlarını da karşılamaya çalışmaktadır. İnsanlar bilginin üretilerek geliştirilmesi ve geleceğe aktarılması adına yoğun çabalar sarf etmişler halen de sarf etmektedirler. Bilginin karmaşık yapısı ve onun daha işlevsel hale getirilebilmesinin yeni bilim dallarının ortaya çıkmasına yol açtığı, eğitim konusun da uygulamalı bir dal olarak sosyal bilimlerde yerini aldığı görülmektedir101.
99 Mahmut, Adem, “Ulusal Eğitim Politikamız Nasıl Olmalıdır?. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 1997, Cilt: 52, Sayı: 01, 51-65, ss. 51-52.
100 Mehmet Türkeri, Etik Değer Açısından Eğitim, Siyaset, Kamu, Çalışma Hayatı ve Bilim, Lotus Yayınevi, İstanbul, 2015, ss. 39-40.
101 Salih Zeki Genç ve M. Yunus Eryaman, “Değişen Değerler ve Yeni Eğitim Paradigması”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1, 89-102, s. 89-90.
45 2.2.2. Eğitimin Önemi
Eğitim; bireyin olumlu davranışlar kazanması, bir mesleğe yönelik bilgi, teknik ve becerilerin öğretilmesini sağlayan bir süreçten oluşmaktadır. Eğitim; bireye kişilik kazanımı sağlarken, aynı zamanda akılcı, özgür ve bilimsel düşünme becerisini edinmesinde önemli rol oynamaktadır. Eğitim, demokrasinin ön koşulu olmakta ve bu sebeple, evrensel bakış açısıyla, toplumsal ahlak, her çeşit ve her düzey eğitimde tümüyle demokratikleşmeyi emretmektedir. Her bireyin yetenekleri doğrultusunda en üst düzeyde eğitim alabilmesi gerekmektedir. Sosyal devlet anlayışı bunu gerektirmektedir102. Demokratikleşmenin en önemli kriteri olan eğitimin bireyin kişisel
gelişimini sağlamasının yanında akılcı çözümler üretmesini sağlayacak bilgi ve donanımı elde etmesi yönünden büyük önem taşıdığı görülmektedir.
Eğitim, birey kadar topluma da yarar sağlamaktadır. Bilgi toplumunda, kurumların ve kişilerin eğitime ve gelişime yönelik ihtiyaçları sürekli artmaktadır. Ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal değişimlere hızlı biçimde uyum sağlamak için bireyin yaşam boyu bilgisini, becerisini ve tutumunu yenilemesi gerekmektedir. Günümüz işletmelerinde ekonominin temel kaynağını bilginin oluşturduğu ana fikri ile bilgi yönetimine verilen önem oldukça artmakta ve bilgiden azami yarar sağlanmasına yönelik faaliyetler ile gerek bugüne gerekse geleceğe yönelik kazanımlar elde edilmektedir103.
Şekil-2 Eğitim Sisteminin Hiyerarşik Yapısı104
102 Mahmut, a.g.e., s. 51.
103 Esra Turhan, et al., İşletmelerde Eğitim Ve Geliştirme,(Ed: Ali Simsek), Anadolu Üniversite Periodicals, Issue, 2012, Sayı: 2501, 1-18, s. 3.
104 Özdemir Çetin et al., “Teknolojik Gelişme İçin Eğitimin Önemi ve İnternet Destekli Öğretimin Eğitimdeki Yeri”, TOJET: The Turkish Online Journal of Educational Technology, 2004, Cilt: 3, Sayı: 3, 144-147, s. 144.
46
Eğitim sisteminin hiyerarşik yapısına bakıldığında öğretimin eğitim sisteminin alt sistemi olduğunu söylemek mümkün olmaktadır. Eğitim kavramı içerisinde son amaç olarak yer alan öğrenci gelişimi, öğretim aşaması içerisinde ilk sırada yer almaktadır. Öğretim, öğrenci gelişimini amaç edinerek, öğrenmenin başlaması ve sürdürülmesine yönelik planlanmış etkinliklerden oluşmaktadır.