Doğumlar ve ölümler

Herhangi bir bölge veya ülke nüfusunun değişmesine etki eden faktörlerin başında doğumlar ve ölümler gelmektedir103.

Doğumlar ve ölümlerin herhangi bir sahanın nüfus değişimine ve artış hızına etki eden geçici bir takım faktörlerden (iç ve dış göçler, salgın hastalıklar ve savaşlar) farklı olarak, nüfus değişimini ve artış hızını sürekli olarak etkileyen faktörler olması bunların önemle incelenmesini gerektirmektedir.

Bir yerdeki nüfus kitlesinde yıllık doğum ve ölümler asındaki fark, o yerin gerçek nüfus artış hızını vermektedir104. Karakoyunlu ilçe merkezi’nde gerçekleşen doğumlar ve ölümlerle ilgili istatistikî bilgiler ilçe merkezinde yer alan sağlık ocağı kayıtlarına ve özellikle ilçe mezarlığından yerinde yaptığımız sayımlara dayanmaktadır.

103_{H,DOĞANAY.,1991,Demografya, s.80.Atatürk Üniv.Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi,Coğrafya}

Anabilim Dalı. ERZURUM

Her ne kadar ilçe’de yer alan nüfus müdürlüğünde de ilgili kayıtlar mevcut olsa da gerçekleşen doğum ya da ölümlerin zamanında bildiriminin yapılmaması, ilçe merkezinde ikamet etmeyip de ilçe kütüğüne kayıtlı kişilerin doğum olaylarını ilçedeki nüfus müdürlüğünde kayıt altına almaları gibi nedenlerden dolayı sağlıklı bir veri sistemi oluşamamıştır.

Karakoyunlu Đlçe Merkezinde geçmiş yıllara ait doğum ve ölüm oranlarını belirten istatistikî veriler bulunmamaktadır. Bu nedenle 1998 yılından itibaren tutulan verilerden yararlanarak konuyu incelemeye ve açıklamaya çalışacağız.

Karakoyunlu Sağlık Ocağından doğumlarla ilgili aldığımız 1998–2008 yılları arasını içeren kayıtlara dayalı olarak bir tablo oluşturulmuştur.(Tablo 23)

Tablo’ya göre araştırma sahamızda 1998–2008 yılları arasındaki 10 yıllık dönemde toplam 428 doğum gerçekleşmiş olup. Doğan çocukların 211’i erkek,217’si ise kız olmuştur. Buna göre yılda ortalama olarak yaklaşık 43 (42,8) çocuk dünyaya gelmiştir.

Genel doğum oranı yıllara göre değişmektedir. Örneğin 1998 yılında %o 72,3 olan doğum oranı,1999 yılında %o 34,4, 2000 yılında ise %o 43,4 olarak gerçekleşmiştir.

Tablo 23. Karakoyunlu Đlçe Merkezinde Gerçekleşen doğum Sayıları ve Oranları

YILLAR ERKEK % KADIN % TOPLAM GENEL DOĞUM ORANI

%o 1998 17 42,5 23 57,5 40 72,3 1999 9 47,4 10 52,6 19 34,4 2000 14 58,3 10 41,7 24 43,4 2001 32 47,1 36 52,9 68 123,0 2002 22 56,4 17 43,6 39 70,5 2003 14 46,7 16 53,3 30 54,2 2004 25 45,5 30 54,5 55 99,5 2005 18 51,4 17 48,6 35 63,3 2006 16 59,3 11 40,7 27 48,8 2007 24 49 25 51 49 88,6 2008 20 47,6 22 52,4 42 42,6 TOPLAM 211 49,9 217 50,1 428

Kaynak. Đl Sağlık Müdürlüğü ve Karakoyunlu Merkez Sağlık Ocağı Kayıtlarından

2001 yılına gelindiğinde nüfus artış oranının %o 123,0’a çıktığı görülür. Doğumlarda bir önceki yıla göre 3 katı bir artışın görülmesi 2001 yılında 15–45 yaş arası kadın nüfusun fazla yazılmasından kaynaklanmıştır. Gerçektende Iğdır Đl sağlık

Müdürlüğünden ve Karakoyunlu Sağlık ocağından aldığımız ETF kayıtlarına göre 2000 yılında 1957 kişi olan ilçe merkezi nüfusu 2001 yılında 6821’e çıkmış doğal olmayan bu nüfus artışı ilçedeki yerel yönetimin iller bankasından daha fazla ödenek alabilmek için nüfusu daha fazla gösterme çabasından kaynaklanmıştır.

Đlçedeki merkez sağlık ocağı ETF kayıtları da gerçeği yansıtmayan bu nüfus artışına paralel olarak tutulmuştur. Böylece sözü geçen yılda gerek 15–49 yaş arası kadın nüfus gerekse de doğum sayıları fazla yazılmıştır.

Araştırma sahamızda genel doğum oranı Türkiye ortalamasından yüksek olup, sahamızda doğumların yüksek oluşunda BULUT’un da belirttiği gibi ülkemiz kırsal kesimi genelinde olduğu gibi, erken evliliklerin yaygın oluşu, doğum kontrollerinde istenilen başarının henüz sağlanamamış olması ve gelenekler gibi faktörler etkili olmuştur105.

Araştırma sahamızda 2008 yılında genel doğum oranı %o 42,6 ya düşmüştür. Önceki yıllara nazaran doğum oranlarında yaşanan bu belirgin düşüşte şüphesiz halkın eğitim ve kültür seviyesinin yükselmesi yanında Karakoyunlu Merkez Sağlık Ocağı tarafından titizlikle yürütülen Ana Çocuk Sağlığı Hizmetleri ve Doğum Kontrol Çalışmaları önemli paya sahiptir. Araştırma sahamızda çocuklara işgücü gözüyle değil iyi yetiştirilmesi gereken geleceğin faydalı bireyleri gözüyle bakılmaktadır.

Karakoyunlu Sağlık Ocağı ve bizzat Đlçe Mezarlığında yerinde yaptığımız sayımlara göre 1998 ile 2008 yılları arasındaki 10 yıllık devrede toplam 187 kişi ölmüştür. Ölen kişilerin 112’si (%59,9) erkeklerden,75’i (40,1) de kadınlardan oluşmuştur(Tablo,24). Ölen kişilerin daha çok erkek nüfustan oluşması kanaatimizce Araştırma sahamızda ki mevcut aile yapısından kaynaklanmaktadır.

Sahamızda günümüzde dahi ailenin mutlak reisi baba yani erkektir ve aileyi geçindirmek aile reisinin görevidir. Bu anlayış nedeniyle babanın omzunda bütün ailenin sorumluluğu vardır ve bu erkeğin daha fazla çalışması yıpranması anlamına gelmektedir.

Araştırma sahamızda ölüm olaylarında düzenli bir artış ya da azalma söz konusu olmasa da özellikle 2005 yılından sonra daha düşük değerler gösterdiği söylenebilir.

105_{Đ,BULUT.,1992,Beşeri ve Đktisadi Coğrafya Açısından Bir Araştırma.Erbaa Ovası ve}

Şöyle ki 2004 yılında 21 ölüm olayı yaşanırken bu 2005 te 17 ye 2006 ve 2007 de 14 e düşmüştür.

Böylece 2004 te %o 10,4 olan ölüm oranı 2005 te %o 8,5 ‘e,2006,2007 yıllarında ise %o 6,6 ya inmiştir. Sahamızda ölüm sayı ve oranlarında yaşanan bu düşüşler öncelikle Bebek ölümlerinde yaşanan azalma ile ilgilidir.

Tablo 24. Karakoyunlu Đlçe Merkezinde Gerçekleşen Ölüm Sayıları ve Oranları (1998-2008)

YILLAR ERKEK KADIN TOPLAM GENEL ÖLÜM ORANI %

1998 11 7 18 9,4 1999 15 11 26 13,4 2000 13 8 21 10,7 2001 10 5 15 2,2 2002 10 5 15 7,3 2003 5 6 11 5,4 2004 12 9 21 10,4 2005 15 2 17 8,5 2006 9 5 14 6,6 2007 6 8 14 6,6 2008 6 9 15 6,7 TOPLAM 112 75 187 8,7

Kaynak. Karakoyunlu sağlık ocağı kayıtları ve ilçe mezarlığında yerinde yaptığımız sayım sonuçlarından yararlanılmıştır.

Sahamızda uzun yıllar boyunca aşı faaliyetlerinin düzenli olarak yapılması ana çocuk sağlığı ile ilgili, yapılan çalışmalar meyvelerini vermeye başlamış ve bebek ölümlerinin büyük ölçüde önüne geçilmiştir. Araştırma sahamızda 1998–2008 yılları arasındaki 10 yıllık devrede sadece 3 bebek ölümü gerçekleşmiştir. Bunun yanında ölüm oranlarında görülen azalmada nüfusun eğitim, kültür ve gelir seviyesinin yükselmesi, sağlık hizmetlerinin geçmiş yıllara nazaran daha iyi verilmesi, teşhis ve tedavide daha iyi noktalara gelinmiş olması önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle araştırma sahamızda doğum oranlarının aksine ölüm oranları Türkiye ortalamasının(%o 10)oldukça altındadır.Karakoyunlu Sağlık Ocağı kayıtlarına göre sağlık ocağına başvuran hastaların % 30 u bir üst basamaktaki sağlık kuruluşlarına sevk yaptırmıştır.

Bu durum saha insanının sağlık konusuna vermiş oldukları önemi göstermesi açısından önemlidir.

Araştırma sahamızda yaşanan ölüm olaylarının sebeplerine gelince; Karakoyunlu Sağlık Ocağındaki mevcut Ölüm tutanaklarına göre sahada ölümlere neden olan en önemli hastalıklar Kalp ve Damar Hastalıkları, Kanser ve yaşlılığa bağlı hastalıklardır.

Araştırma sahamızda kalp ve damar hastalıklarının ölüme neden olan en önemli hastalık olarak ortaya çıkması öncelikle beslenme tarzından kaynaklanmaktadır. Sahada hayvancılığın en önemli ekonomik uğraşı olması nedeniyle hayvansal gıda tüketimi ön plana geçmiştir. Kanserin ikinci ölüm nedeni olması ise, Ermenistan’da yer alan ve sahaya 20 km uzaklıkta faaliyetine devam eden ancak modern olmayan Metsemor Nükleer santralidir.