Arazi bölünüşü ve araziden faydalanma

Karakoyunlu ilçe merkezinde arazi bölünüşünü ve arazilerden faydalanmayı etkileyen en önemli faktör yeryüzü şekilleri olmuştur. Jeomorfolojik açıdan farklı, iki üniteden oluşan araştırma sahamızın güneyde kalan dağlık bölümü çayır ve mera arazileriyle faydalanılamayan arazilerin, buna karşılık kuzeyde yer alan Ovalık bölüm ise yerleşim ve tarım alanlarının tamamının yer aldığı bölümdür.

Araştırma sahamızda toplam arazinin % 66’sını çayır ve mera alanı, % 14,7’sini tarım alanı, % 2’sini yerleşim alanı, % 17,3’ünü de faydalanılamayan araziler oluşturmaktadır. Böylece Karakoyunlu Kasabasının % 82,7’si faydalanabilir arazilerden % 17,3’ü ise faydalanılamayan çıplak kayalık arazilerden oluşmaktadır(Tablo 42, Şekil 30).

Tablo 42. Karakoyunlu Đlçe Merkezinde Genel Arazi Kullanışı

Arazi Türü Dekar % si

Tarım Alanı 15527 14,7

Çayır ve Mera Alanı 70000 66

Yerleşim Alanı 2100 2

Faydalanılmayan Alan 18373 17,3

Toplam 106000 100

Kaynak. Karakoyunlu Đlçe Tarım Müdürlüğü

Şekil 30.Karakoyunlu Đlçe Merkezinde Genel Arazi Kullanışı

3.1.2.1. Çayır ve mera alanları

Araştırma sahamızda en geniş alana sahip olan çayır ve mera alanları 70000 dekarlık alanı ile toplam alanın % 66’sını kaplamaktadır. (Tablo 42, Şekil 30).

Çayır ve mera arazilerinin tamamı sahanın güneyini oluşturan dağlık ve engebelik bölgede yer alır. Tarıma elverişli olmayan bu bölge çıplak kayalık alanlar dışında tamamen step örtüsüyle kaplıdır. Đlkbahar başlarında kar erimelerinin ve yağışların başlamasıyla birlikte yemyeşil hale gelen bu örtü sahası özellikle küçükbaş hayvan besleyicileri için elverişli bir yer haline gelir. 2–3 ay hayvan otlatmaya elverişli olan bu sahadaki ot örtüsü yaz başlarında sahaya düşen yağış miktarının buharlaşma miktarının gerisinde kalmasıyla birlikte sararıp kurumaya başlar. Bu dönemden sonra hayvan besleyicileri sürülerini ya daha fazla yağış alan yüksek kesimlere çıkarırlar ya da

daha uzakta yer alan Ardahan ve Kars yaylalarına götürürler. Araştırma sahamıza ait çayır ve mera arazileri hayvancılıkla yoğun bir şekilde meşgul olan ilçeye bağlı köylere kiralanmaktadır.

3.1.2.2.Tarım alanları

Araştırma sahamızda tarım alanları 15527 dekar’la toplam arazilerin % 14,7’sini oluşturmaktadır. Ancak bu arazilerin 12,6’sı (1902 dekar) değişik nedenlerle ekilmemekte ve boş bırakılmaktadır. Tarım alanlarının tamamı araştırma sahamızın kuzeyinde, ovalık kesimde yer alır. Oldukça verimli olan bu ova dördüncü jeolojik zamanda Aras ve kolları tarafından taşınan alüvyallarla oluşmuştur. Tamamen düz olan ova ve burada yer alan tarım alanları Aras’a bağlı kanallar aracılığıyla sulanmaktadır. Araştırma sahamızda Tarım alanlarının,% 54,2’sinde tahıl, % 10,3’ünde Endüstri Bitkileri, % 27,4’ünde Yem bitkileri, 8,1’inde ise bağ ve bahçe bitkileri tarımı yapılmaktadır.

3.1.2.2.1.Endüstri bitkileri tarım alanları

Karakoyunlu Đlçe Merkezinde yetiştirilen endüstri bitkileri şeker pancarı ve Kanoladır. Toplam tarım alanlarının % 10,3’ünde (1385,5) Endüstri bitkileri üretimi yapılmaktadır. Bunlardan şekerpancarı, tahıllar (Buğday) ve yem bitkilerinden sonra en fazla ekiliş alanına sahip olup 1366,5 dekar ekiliş alanı ile endüstri bitkileri içerisinde % 100’e yakın bir paya sahiptir. Kanola ise araştırma sahamızda henüz deneme aşamasında bir endüstri bitkisi olup önemli bir paya sahip değildir.

3.1.2.2.2. Tahıl tarım alanları

Araştırma sahamızda toplam ekili dikili alanların % 54,2’si (7381 dekar) tahıl tarımına ayrılmıştır. Tarımı yapılan başlıca tahıl türleri buğday başta olmak üzere arpa ve mısırdır. Tahıl tarımına ayrılan toplam arazilerin % 97,6’sında (7108 dekar) buğday yetiştirilmektedir. Buğdayın sahada tahıl türlerinin yanı sıra en önemli tarım ürünü olması öncelikle sahanın mevcut iklim koşullarına bağlı olmuştur. Bunun yanında buğday ununun Dünya genelinde olduğu gibi araştırma sahamızda da hala halkın temel besin kaynağını oluşturması, saman ve kepeğinin hayvan yemi olarak kullanılması, sulamalı tarım alanlarında münavebe bitkisi olarak kullanılması bu bitkinin sahada

tarımı yapılan en önemli bitki olmasını sağlamıştır.

Araştırma sahamızda toplam tarım alanlarının % 2,4’ünü (165,2) mısır tarım alanları oluşturmaktadır. Bu ürün tamamen silajlık mısır olarak ekilmektedir.

Karakoyunlu Đlçe merkezinde arpa tarım alanı 86 dekardır. Ticari amaçlı olmayan arpa üretimi özellikle küçükbaş hayvancılıkla uğraşan çiftçi aileler tarafından yapılmaktadır. Özellikle Bölge genelinde yaşanan asayiş sorunları bazı dönemlerde yaylaya çıkışların yasaklanması sahamızda hayvancılığı olumsuz yönde etkilemiş buna paralel olarak da arpa üretimi azalmıştı.

3.1.2.2.4. Yem bitkileri tarım alanları

Araştırma sahamızda toplam tarım alanlarının % 27,4’ünü (3737,4 dekar) yem bitkileri tarım alanları oluşturmaktadır.

Başlıca yem bitkisi yonca olup yonca dışında yem bitkisi olarak başka bir ürün yetiştirilmemektedir. Bu nedenle yem bitkisi üretimine ayrılan tarım alanlarının tamamında yonca tarımı yapılmaktadır.

Araştırma sahamızda tarımla birlikte en önemli ekonomik faaliyet olan hayvancılık tamamen yonca tarımına bağlı olarak yapılmaktadır. Üretilen ürünün büyük bir kısmı çiftçiler tarafından kendi ihtiyaçları için tüketilmekte, geriye kalan kısmı ise iç pazara sunulmakta ya da başka illere pazarlanmaktadır.

3.1.2.2.5. Bağ ve bahçe tarım alanları

Araştırma sahamızda toplam ekili dikili alanların % 4,7’sinde (639,5 dekar) meyve, % 3,4’ünde (456,4 dekar) ise sebze tarımı yapılmaktadır.

Sahip olduğu verimli alüvyal topraklar, sulama olanakları ve uygun iklim koşulları ile araştırma sahamız bağ ve bahçe tarımının önemli ölçüde yapıldığı bir yer durumundadır.

Araştırma sahamızda toplam meyve bahçesi arazisinin,494,9 dekarı (% 77,4) elma,97,8 dekarı(% 15,3) kayısı,19,8 dekarı (% 3,1)vişne,14,1 dekarı(% 2,2) kiraz,7 dekarı(% 1,1)armut ve 1,9 dekarı(% 0,3) erik bahçelerinden oluşurken,4 dekarı (% 0,6) ise bağ tarım alanından oluşmaktadır. Böylece toplam meyve bahçelerinin çok büyük bir çoğunluğu (% 77,4) elma tarımına ayrılmıştır. Araştırma sahamızın sahip olduğu doğal coğrafi şartlar elma yetiştiriciliğine son derece elverişlidir. Bununla beraber diğer

karasal bölgelerde de görüldüğü gibi burada da özellikle elma ağacının çiçeklenme döneminde meydana gelen geç donlar elma veriminde önemli düşüşlere neden olabilmekte ve bu da elma yetiştiriciliğini olumsuz yönde etkilemektedir. Ancak elma ağacının soğuğa dayanıklı bir bitki olması sahamızda bu meyve türünün daha yaygın bir

şekilde yetiştirilmesini sağlamaktadır.

Araştırma sahamızda elma’dan sonra en fazla yetiştirilen meyve türü kayısıdır. Toplam meyve bahçesi arazisinin, 97,8 dekarı (% 15,3) kayısı bahçelerinden oluşmaktadır.

Araştırma sahamızda yetiştirilen diğer meyve türleri, vişne, kiraz, armut erik, dut ve iğde’dir. Önemli üretim miktarlarına sahip olmayan bu ürünlerin tamamı ilçe merkezi dâhilinde ticarete sunulmakta ve tüketilmektedir. Karakoyunlu ilçe merkezinde çok az da olsa bağcılık yapılmaktadır. 2009 yılı itibariyle Toplam 4 dekarlık bir alanda bağcılık yapılmaktaydı.

Araştırma sahamız sahip olduğu verimli alüvyal toprakları, elverişli sıcaklık ve sulama koşulları ile birçok sebze çeşidinin yetiştirildiği yer durumundadır. Toplam tarım arazilerinin % 3’ünde (456,4 dekar) sebze tarımı yapılan araştırma sahamızda yetiştirilen başlıca sebze türleri; domates, salatalık, biber, patlıcan, soğan, turp, fasulye, nohut, kavun ve karpuz’dur. Bu ürünlerden en fazla ekiliş alanına sahip olan sebze türü 297 dekarla domatestir. Bu ürün toplam sebze ekiliş alanın % 65,1 ine sahiptir.

Araştırma sahamızda domates’ten sonra en fazla ekiliş alanına ve üretim miktarına sahip ürün karpuzdur. 83 dekarlık ekiliş alanına sahip bu ürün tamamen ticari amaçla üretilmekte ve çoğunlukla iç piyasada tüketilmekte ya da çevre illere pazarlanmaktadır.

Karakoyunlu ilçe merkezinde tarımı yapılan bir diğer sebze türü salatalıktır. Toplam 454,6 dekar olan sebze ekiliş alanının % 11,8 inde (54 dekar) salatalık üretilmektedir. Ürünün tamamına yakını iç piyasada taze olarak tüketilmekte ya da evlerde turşu yapımında kullanılmaktadır.

Araştırma sahamızda yaygın olarak tarımı yapılan diğer sebzelerden patlıcan, biber ve kavun genel olarak ailelerin kendi ihtiyaçları için üretilen ancak ihtiyaç fazlası satılan ürünlerdir. Bunun yanında soğan, fasulye, nohut, kabak, maydanoz, marul gibi sebze türleri de ailelerin kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ürettiği diğer ürünlerdir.

3.1.2.3. Yerleşim alanları

Araştırma sahamızda toplam arazilerin % 2’sini (2100 dekar) yerleşim alanları oluşturmaktadır. (Tablo 42, Şekil 30). Başlıca 2 mahalleden oluşan yerleşim alanları Iğdır il merkezi ile Aralık’ı birbirine bağlayan eski karayolu üzerinde doğu-batı doğrultusunda uzanmaktadır. Đlçe olmadan önce yerleşim yoğunluk sahası sadece bugünkü Fatih Mahallesinin olduğu eski mezarlık çevresi iken, ilçe olduktan sonra kamu kurum ve kuruluşlarının ilçe merkezinin farklı noktalarına kurulmasıyla birlikte diğer sahalarda yoğun bir şekilde yerleşime konu olmuştur. Karakoyunlu’ya yönelik özellikle 1950–1990 yılları arasında özellikle Kars’tan ve Iğdır merkeze bağlı Tacirli köyünden göç eden aileler bugünkü Iğdır-Alican, Iğdır-Aralık uluslar arası transit yolu boyunca yerleşmişlerdir. Burası zamanla hem yeni bir mahalle görünümü kazanmış hem de yerleşim sahası olarak büyük ölçüde genişlemiştir.

3.1.2.4. Faydalanılmayan alanlar

Araştırma sahamızın faydalanılmayan arazileri güneyde Ağrı Dağından yayılan bazalt lav akıntılarının oluşturduğu dağlık engebeli arazi içerisindeki çıplak kayalık alanlardır. Henüz toprak oluşumunun gerçekleşmediği bu sahalar tarım ve hayvancılığa elverişli değildir. Toplam alanın % 17,3’ünü (18373) oluşturan bu sahalar günümüzde ekonomik açıdan değerlendirilmemektedir.