Destekçi Yönetim Biçimi

Destekçi yönetim biçimi, liderlik araĢtırmalarına dayanılarak 1940‟lı yıllardan sonra geliĢmeye baĢlamıĢtır. Bu yönetim biçimi Likert‟in yönetim sistemleri yaklaĢımından da yararlanarak ortaya çıkıp yaygınlaĢmaya baĢlamıĢ⁴⁴ ve Rensis Likert tarafından “destekleyici iliĢkiler ilkesi” olarak ifade edilmiĢtir. Bu görüĢe göre, iĢgörenin özgeçmiĢinin, değerlerinin, beklentilerinin, yaĢantılarının ıĢığı altında, kendi kiĢisel değerine, önemine iliĢkin duygularını geliĢtirmesi, sürdürmesi için yöneticinin tüm etkileĢim, iliĢki, liderlik olanaklarını kullanarak desteklemesini gerekliliği ifade edilmiĢtir⁶⁶.

70 Rensis Likert yöneticinin davranıĢlarını bir uçta sistem 1 (istimrarcı otokratik), sistem 2 (yardımsever otokratik), sistem 3 (katılımcı) ve diğer uçta sistem 4 (demokratik) olmak üzere gruplandırmıĢtır⁶⁵.

Destekçi yönetim biçimi, Rensis Likert‟in yönetim sistemleleri yaklaĢımına benzetildiği gibi Mc Gregor‟un Y teorisine de benzetilmektedir.

Y teorisi, iĢi, sorumluluk almayı ve yönetmeyi seven, saygınlık için güdülenen ve yaratıcı bir çalıĢan profili çizmiĢ, güven duygusuna iliĢkin önemli ipuçları ortaya atmıĢtır. Bireyin örgüt içindeki davranıĢlarının sadece maddi beklentilerine dayalı olmadığı görüĢüne bağlı olarak iĢgörenin örgüt ortamındaki psikolojik beklentilerinin de tatmin edilmesi gerekliliğini ortaya koymuĢtur¹⁹. Bu bağlamda örgüt içerisinde psikolojik atmosferin iyileĢtirilmesiyle yöneticiler ve çalıĢanlar arasında güven duygusun da sağlanmıĢ olacağı savunulmuĢtur.

Destekçi kuram, yetkeci ve koruyucu kuramda olduğu gibi yetkeden ve ekonomik kaynaklardan çok liderliğe dayanmaktadır.

Yöneticinin liderliği ile örgüt içinde geliĢtireceği ortamda her iĢgörenin örgütte kendi yeterlik ve ilgilerine uygun iĢ yaptığında örgüte katkıda bulunmasının destekleneceği varsayılmaktadır²⁷.

Destekçi yöneticilerin erk kaynağı örgütsel liderliktir. Örgütsel lider ise, yönetsel erkini iĢgörenlerinden almaktadır. Yöneticinin kiĢilik özellikleri yönetimde ve üretimde uzmanlığı, doğal olarak iĢgörenlerin ona yapma ve yaptırma hakkı vermelerine yol açmaktadır. Bu tarz yöneticiler ,iĢgörenlerine eĢit davranmakta, kiĢiler ve gruplar arası iliĢkilere özen göstermektedirler. Ayrıca iĢgörenlerin refahı ve gereksinmeleri ile ilgilenmektedirler¹⁰⁰.

71 Destekçi yöneticiler, giriĢimci, örgütçü ve etkin bir adamlardır ve kendilerinin giriĢimci olduğu kadar iĢgörenlerin de giriĢimci olduğunu, eğer onlara imkan sağlanırsa baĢarılı olabileceklerini düĢünmektedirler.

ĠĢgörenlerine önemli ölçüde güvenen destekçi yöneticiler iĢgörenlerin sorumluluk almaya hazır olduklarını, örgütsel amaçlar için çalıĢacaklarını ve kendilerini geliĢtireceklerini bilmektedirler. Bu nedenle bu tarz yöneticiler iĢgörenin edimini destekleme eğilimindedir^26,63. Yani, baĢarılı olmanın iĢgörenler için en iyi güdülenme, etkilenme ve özendirme aracı olduğuna inanarak takım ruhunu geliĢtirmeyi amaçlamaktadırlar.

Destekçi yönetimde iĢgörenler iĢ konularında üstleriyle konuĢmakta serbesttirler. Destekçi yöneticiler çoğu kez karar verirken astlarının görüĢlerine baĢvurmaktadır. ĠĢ tanımlarını ve görev dağılımını iĢgörenleriyle birlikte yapmaktadırlar. Ayrıca destekçi yöneticilerin görev ve iliĢki davranıĢı birbirine denktir ve bu iki davranıĢın da en üst düzeye çıkması için çalıĢmaktadırlar. ĠĢgörenlerle açık bir iletiĢim kurmaktadırlar ve iĢgörenlerden gelen her türlü öneriye açıktırlar. Bunlara ek olarak destekçi yöneticiler, hem örgütsel amaçlar hem de iĢgörenlerin her türlü gereksinimlerini karĢılamak için çalıĢmaktadırlar ve iĢgörenlerin iĢ doyumunun sağlanmasının her Ģeyden daha önemli olduğuna inanmaktadırlar⁸.

Bu tarz yöneticiler, iĢgörenler ve birimler arasında çıkan çatıĢmaları iĢgörenlerin ve örgütün yararlarını dengeleyerek yönetmektedirler. Ayrıca iĢgörenleri yakından tanımaya çalıĢırlar ve onların güçlü güçsüz yönlerini bilerek, baĢarılı olacakları görevi yapmalarını sağlamaktadırlar. Böylece görevlerin uygun dağılımını gerçekleĢtirerek iĢgörenler arasında da çatıĢmayı önlemiĢ onların iyi iliĢkiler kurmasına yardımcı olmuĢ olacaktırlar⁸.

72 Destekçi yönetim biçiminin iĢgörenler hakkındaki varsayımına göre; insan yaratıcıdır, iĢgören uygun ortam hazırlandığında örgütsel amaçları benimseyebilir, insan canlı bir sistem olarak karmaĢık bir yapıya sahiptir ve insana insanca davranmak insanın hakkıdır.

Genel olarak özetlenecek olursa, destekçi yönetim kuramında iĢgörenler pasif olmaktan çok aktif bir yapıya sahiptirler.

ĠĢgörenler örgütsel amaçları gerçekleĢtirmek için üstlerine düĢeni yapmayı, sorumluluktan kaçmaktan çok sorumluluk almayı ve olanak verildiğinde yönetime katılmayı isteyen yapıdadırlar. ĠĢgörenler doğal olarak geliĢmeye, yardımlaĢmaya, iĢbirliği yapmaya ve sorun çözmeye elveriĢli olarak yaratılmıĢlardır. Böyle bir iĢgören yapısına sahip olan yöneticilere ise, iĢgörenleri desteklemekten baĢka bir Ģey düĢmemektedir.

Tüm bu bilgilerden hareketle destekçi yönetim biçiminin bir örgütte uygulanmasının zorunluluğu iki nedenden doğmaktadır.

 Örgütün çevresi sürekli değiĢen bir yapıya sahip olduğu için canlıdır.

 Bu canlı çevrede üretim yapacak bir örgütün iĢgörenleri yüksek düzeyde yeterlilikle donatılmıĢ olmak zorundadır.

Bu iki nedenle oluĢan bir örgütün etkili olabilmesi, destekçi bir yönetimle yönetilmesine bağlıdır. Bu açıdan destekçi yönetim biçimi, yüksek düzeyde yeterliliğe sahip olan iĢgörenlere uygulanmalıdır.

73 2.5.1.4. Birlikçi Yönetim Biçimi

Birlikçi yönetsel davranıĢ kuramı örgütlerde bilim ve meslek adamlarının çoğalmasıyla ortaya çıkmıĢ bir kuramdır. Bilim ve meslek adamlarının örgütlerde bağımsız çalıĢma istekleri, düĢünsel uzmanlıkları, meslek örgütleri, özyönetim sorumlulukları gibi özellikleri, yöneticiyi daha değiĢik bir yönetim biçimine zorlamıĢtır¹⁰. Ayrıca bu yönetim biçiminin ortaya çıkmasına örgütlerde sistem yaklaĢımının yaygınlaĢması ve yönetimde olumsallık kuramının benimsenmesi de yardım etmiĢtir⁸.

Birlikçi yönetim biçimi, destekçi yönetim biçiminin daha geliĢtirilmiĢ ve geniĢletilmiĢ bir biçimidir²⁷. Bu yönetim biçimi, iĢgörenlerin özdenetimine, özyönetimine dayanan; iĢgörenlerin özgerçekleĢme gereksinmelerini sağlayan; tam bir takım çalıĢması yapılmasına elveriĢli bir yönetim biçimidir⁸.

Birlikçi yöneticilerin erk kaynağı, üretim konularındaki uzmanlığı ve örgütsel önderliğidir. Bu tarz yöneticiler, yasal ve makam erkine baĢvurmamakta, yönetsel erkini iĢgörenlere bıraktığı için ancak takımın bir üyesi gibi davranmaktadırlar. Birlikçi yönetim biçiminin uygulandığı örgütlerde yöneticiler, iĢgörenleri güdülemek, etkilemek özendirmek için çaba harcamamaktadırlar⁸ ve baĢarının iĢgöreni etkileme, özendirme ve güdüleme faktörü olduğuna inanmaktadırlar⁶³. Ayrıca, iĢbölümünün iĢgörenlerce yapılmasına rehberlik etmektedirler ve örgütün iĢlerinin çoğunluğu takım üyelerince yerine getirilmektedir. Birlikçi yöneticiler, iĢlerin yapılması konusunda takıma sonsuz özgürlük tanımaktadırlar²⁷.

Birlikçi yönetim biçiminde, örgütün belirgin bir yetke sıra dizini yoktur. Bu tarz yöneticilerin görev ve iliĢki davranıĢı en yüksek düzeydedir.

74 Birlikçi yönetimde hem örgütün amaçlarının en üst düzeyde gerçekleĢmesi, hem de iĢgörenlerin gereksinmelerinin en üst düzeyde doyurulmasına çalıĢılmaktadır⁷⁷.

Birlikçi yönetimde iĢgörenlere duyulan güven tamdır ve bu noktadan hareketle, yönetim kararlarının planlanması, programlanması, örgütsel kaynakların örgütlenmesi ve eĢgüdümlenmesi, iletiĢimin sağlanması, iĢlerin denetlenmesi ve değerlendirilmesi takım üyelerinin yetki ve sorumluluğuna bırakılmıĢtır. Bunların yanında da örgüt içinde çıkan çatıĢmaların yönetimi takım liderlerinin ve yöneticilerin görevi olarak tanımlanmıĢtır⁸.

Birlikçi yöneticiler, insanın yaratıcılığına inanan, insanın onuruna ve haklarına saygılı kiĢilerdir. Ayrıca iĢgörenlerin takım ruhunu geliĢtirmelerine ve sürdürmelerine elinden gelen her türlü katkıyı sağlamaktadırlar. Birlikçi yönetim biçiminin uygulandığı örgütlerde, iĢgörenler kendilerini geliĢtirmek ve yetiĢtirmek için örgütüm tüm olanaklarından yararlanmaktadırlar ve bu yönetim biçiminin uygulandığı örgütlerde, örgütün amaçlarıyla iĢgörenin amaçlarını birleĢtirmek ve bağdaĢtırmak olanaklıdır. Tüm bunların sağlanması için ise yöneticilerin örgütsel liderlik davranıĢını sağlaması gerekmektedir⁸.

Birlikçi yönetim biçimi genel görünümüyle, iĢgörenlerin yaratıcılığına, yeni yöntemler geliĢtirmelerine, önerilerini rahatça söylemelerine, eleĢtirilerini açıkça ifade etmelerine, sorunlarını çözmelerine olanaklıdır. Bu yönetim biçiminin uygulandığı örgütlerde yönetime katılma ve yönetimin demokratikleĢtirilmesi gerçekleĢtirildiğinden ücret adaletsizliği ve iĢbölümü dengesizliği ile ilgili yakınmalara çok az rastlanmaktadır. Kısacası örgüt tümüyle açık toplumsal sistem özelliği taĢımaktadır

75 2.5.1.5. BaĢıboĢ Yönetim Biçimi

Birçok kaynakta liderlik tipi olarak da bilinen baĢıboĢ yönetim biçimi, aslında bir yönetsel davranıĢ kuramı değildir. Fakat yöneticinin elindeki yetkeyi kullanmaktan çekindiği, herkesin yapmak istediği her Ģeyi yapabildiği, politika ve kuralların olmadığı bir yönetim biçimi olan baĢıboĢ yönetim biçimine kimi örgütlerde de rastlanmaktadır⁵⁶.

Liberal yönetim biçimi olarak da anılan baĢıboĢ yönetim biçiminde, iĢgörenler, dıĢarıdan bakanlar için çalıĢıyormuĢ gibi görünmekte, oysa iĢgörenlerin örgütün amaçlarına katkısı yok denecek kadar azdır. ĠĢgörene ne yapacağı bir kez söylenmekte ve artık çalıĢdığı varsayılan iĢgörenin peĢi bırakılmaktadır. ĠĢgören iĢi kendi bildiği gibi yapmakta ve yönetici ona kesinlikle müdahale etmemektedir¹⁹.

Bu yönetim biçiminde iĢlerin yapılması hususunda en az düzeyde çaba sarf edilmekte, iĢin verimi, çalıĢanların doyumu, hem iĢe hem de insana olan ilgi en az düzeydedir. “Bırakınız yapsınlar” görüĢüne dayanan baĢıboĢ yöneticilerin ana felsefesi, iĢ sorunlarına ve çalıĢanlara karıĢmamaktır. Bu tarz yöneticiler kendilerinden fazla Ģey beklenmemesini ve kendileri de iĢgörenlerden fazla bir Ģey beklemediklerini belirten bir tutum içindedirler³.

Genel olarak baĢıboĢ yönetim anlayıĢı değerlendirildiğinde, ne örgütün iĢ, üretim ve hizmet alanlarında izlediği hedeflere ne de örgüt içi insancıl iliĢkilerin iyileĢtirilmesine ve korunmasına önem vermektedir.

Bu yönetim biçiminin özelliği, örgüt içi sorunlardan, kiĢisel ve duygusal davranıĢlara müdahale etmekten uzak durmaktır¹⁹. Bırakınız yapsınlar görüĢüne dayanan bu yönetim tarzında iĢe ve iĢgörenlere pek önem verilmemektedir. BaĢıboĢ yöneticilerin ana felsefesi, iĢ sorunlarına ve

76 iĢgörenlere karıĢmamaktır. ĠĢgörenler iĢlerini istedikleri gibi yapmaktadırlar³. Bunun içinde çalıĢanlar, kendilerine karıĢan olmadığı, denetlenmediği ve gönüllerinin dilediği gibi üretim yaptıkları için genellikle iĢi oluruna bırakarak ortamdan mutlu olmaya çalıĢmaktadırlar. Bu tür örgütlerde çalıĢanlar iĢlerini ikinci bir iĢ olarak görmekte ve genellikle örgüt dıĢında baĢka bir iĢ yapmaktadırlar⁸.

2.5.2. Yönetim Biçimlerinin KarĢılaĢtırılması

Bir kiĢi olarak yönetici, bilgisini, becerisini, değerini ve davranıĢ örüntülerini örgüte getirmektedir. Bu onun yönetsel davranıĢını dolayısıyla onun yönetim biçimi kimliğini oluĢturmaktadır. Yönetim biçimi olumsaldır ve yöneticinin en iyi yolu da yoktur⁷⁷. Olumsallık Kuramı’na göre hiçbir yönetim biçimi kötü değildir. Eğer bir yönetim biçimi örgütün üretimine elveriĢli ve iĢgörenin niteliğine uygun değilse, ancak o zaman o yönetim biçimi kötüdür⁸.

Unutulmamalıdır ki her yönetim biçimi uygulandığı örgüte ve örgütün durumuna göre nitelik kazanmaktadır. Örgütlerin yönetilmesinde tek bir doğru yol yoktur. Bu daha çok tarihsel koĢullara, örgütün amacına ve en önemlisi yönetimin insanla ilgili düĢünceleri ile örgüt üyelerinin gerçek özellikleri arasındaki uygunluğa bağlıdır. Yöneticinin iĢgörenler hakkındaki düĢünceleri, onun bir ölçüde yönetim biçimini belirler⁹⁰.

Örgütte uygulanacak yönetim biçimi, iĢgörenlerin iĢten doyumlarını ve örgütsel amaçların planlanan düzeyde gerçekleĢtirilmesini sağlamalıdır. Yönetim ve örgüt bu amaçlara ulaĢılması için bir araçtır.

Yönetim biçiminin kendisi bir araç değildir. Bu açıdan bakıldığında yetkeci, koruyucu, destekçi, birlikçi ve baĢıboĢ yönetim biçimlerinin her birinin uygulanabileceği bir örgüt vardır. Ancak örgütün içinde olmasa bile

77 örgütün dıĢında toplumca benimsenen yönetim biçimi demokrasidir. Bu yüzden ne tür örgüt olursa olsun, örgütlerin seçeceği yönetim biçimlerinin demokrasiye doğru yönelmesi gerekmektedir. Örgüt içinde demokrasiye doğru yönelen yönetim biçimleri de destekçi ve birlikçi yönetim biçimleridir.

Yönetenlerin ve yönetilenlerin bu yönetim biçimlerine alıĢmaları, giderek örgütleri demokratikleĢtirecek ve yönetimleri katılmalı yapacaktır⁸.

Tüm bunların yanında yönetim biçimlerinin uygulanmasının ortaya koyduğu kimi sonuçlar vardır. AĢağıdaki tabloda yönetim biçimleri karĢılaĢtırmalı olarak incelenmiĢtir.

78 ġekil 7: Yönetsel DavranıĢ Kuramlarının KarĢılaĢtırılması⁸

ġekil 7‟ye bakıldığında, yönetim biçimleri, dayanakları, yönelimleri, iĢgörenin yönelimi, psikolojik sonuçları, iĢgörenlerin karĢılanan gereksinimleri, iĢgörenin ulaĢtığı edim düzeyleri ve iĢgörenler için öngörülen moral ölçütü açısından birbirinden ayrılmaktadır.

Yetkeci yönetim biçiminin uygulandığı örgütlerde yönetici gücünü, yasal kaynakların sağladığı yetkeden ve geleneklerden, koruyucu yönetim biçiminin, ekonomik kaynaklardan, destekçi yönetim biçiminin ise, yetkeden ve ekonomik kaynaklardan çok liderlikten aldığı görülmektedir.

YETKECĠ KORUYUCU DESTEKÇĠ BĠRLĠKÇĠ

DAYANAĞI Erk Ekonomik

Kaynaklar Önderlik KarĢılıklı Katkı

YÖNETSEL

YÖNELĠMĠ Yetke Maddesel

Ödüller Destek Takım

ÇalıĢması

ĠġGÖREN

YÖNELĠMĠ Ġtaat Güvenlik Edim Sorumluluk

PSĠKOLOJĠK SONUÇ

KiĢisel Bağımlılık

Örgütsel

Bağımlılık Katılma Özdenetim Özyönetim

79 Yine aynı Ģekil incelendiğinde, yetkeci yönetim biçiminde, iĢgörenden beklenen koĢulsuz ve Ģartsız itaattir. Koruyucu yönetim biçiminin uygulandığı örgütlerde iĢgörenin, güvenlik ve toplumsal gereksinmeleri karĢılandığında, üretim gücünü örgütsel amaçlar için harcayacağına inanılmaktadır. Destekçi yönetim biçiminin uygulandığı örgütlerde iĢgörenin edilgen olmaktan çok etkin olmayı; örgütsel amaçlara karĢı olmaktan çok örgütsel amaçları gerçekleĢtirmek için gerekeni yapmayı; sorumluluktan kaçmaktan çok sorumluluk almayı; yönetimce fırsat verildiğinde yönetime katılmayı isteyen yapıda olduklarına inanılmaktadır. Birlikçi yönetim biçiminde, iĢlerin yapılmasında kullanılan yöntem takım çalıĢmasıdır. Takım çalıĢmasında iĢin niteliği gereği kim daha yeterli ise o anda o liderdir. Duruma göre yeterli kiĢiye devredilebilen bir liderlik anlayıĢı vardır. Yönetici, örgütsel lider olarak, bu durumsal liderliğe gereken ortamı yaratan kiĢidir. Takım çalıĢmasında her iĢgören, takım çalıĢmasının, yapılan iĢin gereği olan sorumluluğu gönülllü olarak kabul etmektedir. Her iĢgören, yöneticinin, istediği için değil, iĢinin gereği olarak yüklendiği sorumluluğu için niteliğini, niceliğini yükseltmektedir¹⁰.

Yetkeci yönetim biçiminin uygulandığı örgütlerde, kurallara, buyruklara uysallık derecesi yükseldikçe, iĢgörenin törel değeri de yükselmektedir. ĠĢgörenin uysallık derecesi konuĢmadan, olumsuz tutum takınmadan verilen buyrukları yerine getirmeye çalıĢmasındaki beğenilebilirliğidir. Koruyucu yönetim biçiminin moral ölçütü, iĢgörenin örgütten sağladığı doyumun derecesidir. Eğer, iĢgören örgüt içinde, mutlu, uyumlu, iyi iliĢkiler içinde ise iĢgöreninde morali yüksektir. Destekçi yönetim biçiminin moral ölçütü, iĢgörenin güdülenmesinin derecesidir. Bu yaklaĢımla, iĢgören fizyolojik ve güvenlik gereksinmelerinin üstünde daha yüksek kademedeki gereksinmelerin karĢılanması için güdülenmektedir.

Birlikçi yönetim biçiminin moral ölçütü, iĢgörenin üyesi olduğu takımda kabul edilen önerilerinin nicelikçe ve nitelikçe yüksekliği, bunun sonunda ulaĢtığı güdülenme ve psikolojik doyumun derecesinin artmasıdır.

80 2.5.3. Yöneticilerin Uyguladığı Yönetim Biçimleriyle

Liderlik DavranıĢlarının KarĢılaĢtırılması

Liderlik üzerine yapılan çalıĢmalar ile yöneticilerin nasıl davranacağına ve özelliklerinin neler olacağına katkıda bulunacak pek çok bulgu elde edilmiĢtir. Bu bulgulardan ve örgütlerde yapılan çalıĢmalardan yararlanılarak da yönetsel davranıĢ kuramları geliĢtirilmiĢtir.

Liderlik açısından bir grubu bir gruptan ayıran ölçütlerden birisi liderin liderlik biçimi yani liderin davranıĢ tipidir. Yönetimde de yöneticinin yönetim biçimi ya da yöneticinin yönetsel davranıĢ ve anlayıĢı bir örgütü baĢka bir örgütten ayıran etmendir.

Daha önce de belirtildiği gibi liderin davranıĢ tipleri; otokratik, demokratik ve serbesiyetçi (baĢıboĢ) olarak, yöneticinin yönetsel davranıĢı (yönetim biçimi); yetkeci (otokratik), koruyucu, destekçi, birlikçi ve baĢıboĢ (serbesiyetçi) Ģeklinde sınıflandırılmıĢtı. Bu bölümde yönetici ve liderlerin davranıĢ biçimleri birlikte incelenmeye çalıĢılacaktır.

Örgütsel baĢarının sağlanmasında, liderler tarafından seçilen ve yönetim anlayıĢlarını yansıtan uygun liderlik tarzı seçimi, önemli bir rol oynamaktadır. Çünkü liderlik tarzı, liderin örgütsel amaçları gerçekleĢtirmesinde, karĢılaĢılan sorunların çözümünde, çalıĢanların motivasyonunu ve iĢ ortamını dikkate alarak seçmiĢ olduğu davranıĢ biçimidir⁵⁷. Aynı Ģekilde yönetim biçimi ya da yönetiçinin davranıĢ biçimi de, yöneticilerin belirlenmiĢ amaçları gerçekleĢtirmedeki görev davranıĢı ile iĢgörenlerle kurduğu iliĢki davranıĢının bir bütünüdür.

Aslında bu kavramları birbirinden kesin çizgilerle ayırmak oldukça zordur. Bir örgütte hedeflenen amaçlara ulaĢılabilmesi için

81 gösterilen liderlik tarzları ya da yöneticilerin yönetsel davranıĢları bir bütünün parçalarıdır ve ayrı Ģekilde değerlendirilmemelidir.

Liderlik tarzlarından otokratik liderlik, yöneticilerin göstermiĢ oldukları yetkeci (otokratik) yönetim biçimi ile oldukça benzer özellikler taĢımaktadır. Otokratik liderliğin yerine yetkeci liderlik kelimesi de kullanılmaktadır. Bu liderlik tipinde güç ve kararlar liderde toplanmıĢ ve lider, her türlü yetki ve sorumluluğu üzerine almıĢtır. Astlar (izleyiciler), yalnızca lideri izlemekle yetinmekte, liderin planlarından, olay ve kararlardan habersiz durumdadırlar. Liderin, yetkisine karĢı korku, güvensizlik veya en azından çekingenlik duymaktadırlar¹⁰⁴. Otokratik lider, hiçbir açıklamaya ya da tartıĢmaya dayanmaksızın kendisine göre emirler ve direktifler veren kiĢidir. Bu tarz liderler, iĢe yönelik bir yönelim gösterirken, astlarıyla iletiĢim düzeyleri oldukça azdır ve onları önemsememektedirler

Yetkeci (otokratik) yönetim biçiminde de hemen hemen aynı özellikler yer almaktadır. Yetkeci yöneticinin asıl ilgisi görev ya da iĢ üzerinde toplanmıĢtır. Bu tarz yöneticiler insandan çok iĢe önem vermekte³ tek adam yönetimine inanmakta ve aynı zamanda kararlarını tek baĢına almaktadırlar. ĠĢgörenlerle iliĢkileri az ve tek yönlüdür. Yetkeci yöneticilerin güdüleme ve etkileme aracı genellikle korku salmaya yöneliktir⁸.

Liderlik tarzlarının bir diğeri de demokratik liderliktir. Bu liderler, yönetim yetkisini izleyenlerle paylaĢma eğilimi taĢımaktadırlar. Bu nedenle, amaçların, plan ve programların belirlenmesinde, iĢ bölümünün yapılmasında daima astlarından aldıkları fikir ve düĢünceler doğrultusunda liderlik davranıĢını belirlemeye özen göstermektedirler⁴⁴. Demokratik liderler astlarına samimi davranmakta ve onlara değer vermektedirler. Bu liderlik tarzında cezadan çok ödül sistemi uygulanmaktadır¹¹².

82 Demokratik nitelikte denilebilecek yönetim biçimleri ya da yönetici davranıĢları ise koruyucu, destekçi ve birlikçi anlayıĢtır. Koruyucu yönetim biçimi 1930‟lu yıllarda insan iliĢkileri akımı ile ortaya çıkmıĢ, bu akım ile örgütlerde iĢgörenlere daha insancıl davranılmaya baĢlanmıĢ ve iĢgörenlerin iĢten psikolojik doyum sağlaması ve kendilerini güven içinde hissetmeleri düĢüncesi benimsenmiĢtir. Koruyucu yönetim biçiminde yöneticinin erk kaynağı ekonomik kaynaklardır ve yönetici iĢgörenlerin ekonomik yönden doyumunu sağlayarak onların örgüte bağlanmasını ve örgütün amaçları için çalıĢmalarını hedeflemektedir²⁷. Bu tarz yöneticiler iĢgörenleri sever ve onlara güvenir, yetkesini kullanırken bazen iĢgörenlerin katılımını sağlar, bazen de kendisi karar verir.

Liderlik araĢtırmalarında iliĢki ya da insana ilgi gösteren lider davranıĢına benzer davranıĢ gösteren koruyucu yönetici, iĢgörenlerin gereksinmelerinin karĢılanması ve mutluluklarının sağlanması için çalıĢır.

Bu yönetim biçimi çoğu zaman yetkeci davranıĢ göstermesine karĢın insana olan ilgisi yüzünden babacan olarak da tanımlanmaktadır⁷⁷. Bu noktadan hareketle, koruyucu yönetici davranıĢını yarı-demokratik liderlik anlayıĢına benzetmek mümkündür.

Demokratik diye nitelendirilebilecek diğer bir yönetim anlayıĢı ise destekçi yönetim biçimidir. Bu yönetim anlayıĢı Likert‟in destekçi iliĢkiler ilkesinden ortaya çıkmıĢtır. Bu tarz yöneticiler, liderlik aracılığıyla, iĢgörenlerin örgütün amaçlarını gerçekleĢtirmek için ortam hazırlamaktadır. ĠĢgörenlere önemli ölçüde güvenen yönetici iĢgörenlerin sorumluluk almaya hazır olduklarını düĢünmektedir²⁷. ĠĢgörenler iĢ konusunda yöneticileriyle konuĢmakta özgürdür ve yönetici karar verirken çoğu kez iĢgörenlerin görüĢlerine baĢvurmaktadır.

Birlikçi yönetim biçimi de demokratik olarak değerlendirilebilecek baĢka bir yönetim anlayıĢıdır. Birlikçi yönetim biçimi

83 destekçi yönetim biçiminin daha kapsamlı Ģeklidir. Birlikçilik, takım kavramıyla açıklanmaktadır. Bu yönetim biçiminin erk kaynağı da üretim konularında uzmanlığı ve örgütsel liderliğidir. Bu tarz yöneticiler örgütte yapılacak iĢler için iĢgörenlere kılavuzluk etmektedirler. ĠĢlerin yapılması konusunda takımın büyük bir özgürlüğü vardır. ĠĢgörenlere güven tamdır ve her zaman kararlar birlikte alınmaktadır.

Liderlik davranıĢ tiplerinden sonuncusu serbesiyetçi (baĢıboĢ) liderliktir. Bu liderlik biçiminde politika ve kurallar yer almamakta, grup üyelerin yapmak istedikleri her Ģeyi yapmalarına izin verilmektedir.

Lider, grup amaçların belirlenmesinde ve sorunların çözümünde kendi baĢınadır⁹⁷. Bu tarz liderler, yetkiye sahip çıkmamakta ve yetki kullanma haklarını tamamıyla astlara bırakmaktadırlar⁴⁵.

Serbesiyetçi liderlik tarzını baĢıboĢ yönetim biçimiyle özdeĢleĢtirmek mümkündür. Çünkü baĢıboĢ yönetici anlayıĢı da serbesiyetçi liderlik tarzı gibi, herkesin yapmak istediği Ģeyi yapabildiği, plan ve programların olmadığı bir yönetim anlayıĢıdır. Bu yönetim biçimi, ne örgütün hedeflerine ne de örgüt içi insan iliĢkilerinin iyileĢtirilmesine önem vermektedir. BaĢıboĢ yönetici örgüt içi sorunlardan, kiĢisel ve duygusal davranıĢlara karıĢmaktan uzak durmaktadır¹⁹.

Serbesiyetçi liderlik tarzını baĢıboĢ yönetim biçimiyle özdeĢleĢtirmek mümkündür. Çünkü baĢıboĢ yönetici anlayıĢı da serbesiyetçi liderlik tarzı gibi, herkesin yapmak istediği Ģeyi yapabildiği, plan ve programların olmadığı bir yönetim anlayıĢıdır. Bu yönetim biçimi, ne örgütün hedeflerine ne de örgüt içi insan iliĢkilerinin iyileĢtirilmesine önem vermektedir. BaĢıboĢ yönetici örgüt içi sorunlardan, kiĢisel ve duygusal davranıĢlara karıĢmaktan uzak durmaktadır¹⁹.