Ders Kitaplarında Değerlendirme

Bir eğitim programının en son aĢaması değerlendirme süreçleridir. Bir programın amacına ulaĢıp ulaĢmadığı değerlendirme sonucunda ortaya çıkar. Bir eğitim faaliyetinin sonunda „‟ne kadar öğrettik?‟‟ sorusunun cevabı verilmesi gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle her tür programda en uygun değerlendirme sürçleri seçilerek program sonunda elde edilenlerin belirlenmesi önemlidir. Bu değerlendirme hem biten faaliyetin son aĢamasını hem de baĢlayacak olan faaliyetin ilk aĢamasını oluĢturur (Küçükahmet, 2004: 12).

Eğitim sürecinde değerlendirme genellikle iki amaca yönelik yapılır; (1) öğrencilerin baĢarısını değerlendirerek bir dersin hangi öğrenciler tarafından tekrar edilmesi gerektiğine karar vermek, (2) eğitim programlarının etkililiği hakkında yargıda bulunmak ve programdaki aksaklıkların, programın hangi öğe ya da öğelerden

kaynaklandığını belirleyerek gerekli düzeltmelerin yapılmasına olanak sağlamaktır (Behçet, 2005: 95).

2.3.6.1. Hazırlık ÇalıĢmaları

Yeni üniteye geçmeden önce hazırlık çalıĢmalarının yapılması yeni ünite ile kazandırılmak istenen kolay kazanılmasını sağlayabilir. Hazırlık çalıĢmaları üniteye hazırlık yapma, ünite için gerekli olan ön öğrenmeleri ortaya çıkarma ve ön organize edicilere yönelik olabilir ( Behçet, 2005: 96).

Milli Eğitim Bakanlığının, 2434 sayılı Tebliğler Dergisi‟nde

yayınlanan“Kitapların Hazırlanması ve Ġncelenmesi Ġle Ġlgili Esas ve Usuller”e göre kitabın ünite veya konu baĢlarında yer alan hazırlık çalıĢmalarına iliĢkin özellikleri Ģu Ģekilde belirtilmiĢtir;

Öğrencilerin yakın çevresi, ihtiyaçları ve günlük yaĢantısı ile ilgili olup olmadığı,

Öğrencide ünite veya konuyu öğrenmek için ilgi ve istek uyandırıp uyandırmadığı,

Öğrencinin bilgi ve beceri birikimine uygun olup olmadığı,

Öğrencileri seviyelerine uygun araĢtırma, inceleme, deney ve gözlem yapmaya teĢvik edip etmediği (MEB, 1995).

2.3.6.2. Üniteyi Değerlendirme

Değerlendirme, belirlenen hedeflerin gerçekleĢip gerçekleĢmediğini kontrol sürecini ifade eder. Ders kitaplarında ünite sonlarında, ünitenin hedef ve davranıĢlarının kazandırılıp kazandırılmadığını anlamak için değerlendirme yapılması gerekir. Bu değerlendirme yeni bir üniteye baĢlamadan yapılmalıdır. Çünkü bir önceki ünitede öğrenme eksiklikleri varsa, sonraki ünitelerde bazı konuların öğrenilmesini engelleyebilir.

Ders kitaplarında verilen değerlendirme sorularının da öğretmen ve özellikle öğrenciye dönüt sağlaması gerekir. Günümüzde kullanılan ders kitaplarında, ünite

sonlarında sadece konu ile ilgili sorular verilmektedir. Oysaki sadece soruların yer aldığı bölüm, öğrencilerin kendilerini değerlendirmelerinde yeterli olmaz. Çünkü öğrenciye, bu sorulardan ne kadarını cevapladığında, baĢarısının da ne olacağının bildirilmesi gerekir (Kılıç ve Seven, 2005: 75).

Milli Eğitim Bakanlığının, 2434 sayılı Tebliğler Dergisi‟nde

yayınlanan“Kitapların Hazırlanması ve Ġncelenmesi Ġle Ġlgili Esas ve Usuller”e göre kitabın ünite veya konu sonlarındaki değerlendirme çalıĢmalarına iliĢkin özellikleri Ģu Ģekilde belirtilmiĢtir;

AlıĢtırma, test, araĢtırma-inceleme, muhakeme etme, deney ve gözlem yapma hususlarına yer verilip verilmediği,

Ġlgili bölüm ve ünite ile ilgili soruların, öğrencilere kazandırılması amaçlanan bilgi, beceri, tutum, tavır, davranıĢ ve iĢ alıĢkanlıklarının tamamını kapsayacak Ģekilde iĢlenip iĢlenmediği,

Soruların, öğrencinin kendi kendini değerlendirmesine imkân sağlayıp sağlamadığı,

Soruların, öğrencileri henüz kazanamadıkları bilgi, beceri, tutum ve davranıĢlar kazandırmaya teĢvik edip etmediği,

AraĢtırma, inceleme deney ve gözlem konularının Öğrencilerin farklı ilgi düzeyleri ve çevreleri dikkate alınarak belirlenip belirlenmediği (MEB, 1995).

Ders kitabında bulunan ünite baĢındaki hazırlık ve ünite sonundaki değerlendirme soruları, ders kitabının ders kitabının iyi bir iletiĢimi olup olmadığı hakkında bize bilgi verir. Çünkü soru sorma iyi bir iletiĢim kurmanın temelini oluĢturmaktadır. Ders kitabında sorulan sorular öğrenci ile etkileĢimin can damarıdır. Bu yüzden sorular uygun düzeyde, uygun tipte ve iyi ifade edilmiĢ Ģekilde olmalıdır.

DüĢünme birçok karmaĢık iĢlemden oluĢtuğu ve birçok düzeyde gerçekleĢtiği için soruların bu iĢlem ve düzeylere göre sınıflanabilmesi ve hazırlanabilmesi önemlidir. Bu Ģekilde hazırlanmıĢ sorularla öğrenciler her düzeyde düĢünme becerisini kazanma Ģansına sahip olacaktır.

Öğretim amaçlarını ve soruları sınıflamada en bilinen ve yaygın sistemlerden birisi Bloom‟un geliĢtirdiği sistemdir. Bu sistem biliĢsel düĢünmenin altı düzeyinden oluĢmaktadır (Hayta ve Karabağ, 2003: 98).

1. Bilgi Soruları: Taksonominin en düĢük seviyesidir. Öğrencilerin öğrendikleri bilgi, fikir veya prensipleri hatırlaması veya onaylaması beklenir. Bu seviyede kullanılan anahtar kelimelerden bazıları Ģunlardır: Ne, ne zaman, nedir, kimdir, tanımla, listele vb.

2. Kavrama Soruları: Bilginin tanınması, ezberlenmesi ve hatırlanmasının ötesinde kazanılan bilgilerin yeni bir anlatım biçimine çevrilmesi, grafiğinin çizilmesi, verilen bir grafiğin sözlü olarak açıklanması istenir. Bu seviyede kullanılan anahtar kelimelerden bazıları Ģunlardır; Çevir, değiĢtir, açıkla, yorumla, özetle, tarif et, farklılıkları belirt, tahmin ediniz.

3. Uygulama Soruları: Uygulama basamağında, bilgi ve kavrama basamağında kazandığı davranıĢlara dayanarak öğrenciden kendisi için yeni olan bir sorunu çözmesi istenmektedir. Bu seviyede kullanılan anahtar kelimelerden bazıları Ģunlardır; Uygula, göster, yap, kullan, seç, çöz.

4. Analiz Soruları: Analiz soruları, öğrencilerin daha derin ve üst düzey düĢünmelerini gerektirir. Bir bilgi bütününün öğelerine, iliĢkilerine ve örgütleme ilkelerine yönelik sorular analiz düzeyinde sorulardır. Bu düzeyde kullanılan anahtar kelimelerden bazıları Ģunlardır; Analiz et, ayırt et, hangi etkenler, sonucu açıklayın, destekleyin.

5. Sentez Soruları: Sentez basamağındaki sorular, öğrencinin yaratıcı düĢünmesini gerektiren yüksek düzeydeki sorulardır. Bu basamaktaki sorular, öğrencinin orijinal bir ürün meydana getirmesini, tahmin etmesini ve problem çözmesini gerektirmektedir. Bu seviyede kullanılan anahtar kelimelerden bazıları Ģunlardır; Tamamla, ilave et, genel bir sonuç çıkar, proje geliĢtir, yeni bir Ģey yap.

6. Değerlendirme Soruları: Değerlendirme basamağı Bloom‟un taksonomisinin en üst basamağıdır. Üst düzey düĢünmeyi gerektirir. Öğrencinin problemlerin çözümü

için kendi görüĢ ve değer yargısına göre kritik yapması gerekmektedir. Bu seviyede kullanılan anahtar kelimelerden bazıları Ģunlardır; Fikrin nedir, hangisi en iyisi, bu görüĢe katıyor musun, karar ver, değerlendir (Tokcan, 2003: 166-167).

III. BÖLÜM

3. YÖNTEM

Bu bölümde araĢtırmanın modeli, evren ve örneklemi, veri toplama araçları, verilerin toplanması ve çözümlenmesinde kullanılan istatistiksel iĢlem ve teknikler üzerinde durulmuĢtur.