1.8. Markaların Tescili ve Hukuki Korunmaları
1.8.2. Yurt DıĢı Marka Tescili ve Korunması
Markanın ülke içerisindeki yasalara göre tescil edilmesi ona sadece tescil edildiği ülke sınırları içerisinde yasal korunma imkânı sağlar. Bundan dolayı uluslararası pazarlara girmek ve markalarını küresel hale getirmek isteyen iĢletmelerin yurt içi marka tescilinin yanı sıra uluslararası marka tescili yaptırmaları da gerekmektedir. Yurt dıĢı pazarlara açılan iĢletmeler, girdikleri ülkelerde, benzer markaların bulunması riskiyle karĢılaĢtıklarında, esas hak tescilli marka sahibinin olduğundan, büyük maddi zararlara uğrayabilirler. Ayrıca yurtdıĢı marka tescilleri, uluslararası pazarlarda kalıcı olabilmenin ve rekabet edebilmenin ön Ģartlarından biridir. Bu Ģekilde markanın statüsü global pazarda da güvenlikte olacak ve haksız rekabetin önüne geçilebilecektir.
Tüm dünyaya mal/hizmet satarak büyümek için geliĢtirilecek en önemli unsurlardan biri markalaĢmadır. Üretici için, markalaĢma çabalarının, yurt içinde olduğu kadar yurt dıĢında da olumlu sonuçlar vermesinde markasını tescil ettirerek korumasının önemi büyüktür. ĠĢletmeler için ihracat yaptığı ülkelerde markalarını tescil ettirmemelerinin bazı olumsuz sonuçları olabilecektir. Bunlar;142
Ġhraç edilen ürünün yurtdıĢı marka tescilinin olmaması durumunda daha gümrükten bile geçemeden el koyulabilme ihtimali mevcuttur.
Uzun yıllardır kullanılan ve büyük yatırımlar yapılan marka, ihracat yapılan ülkelerde baĢkaları tarafından tescil ettirilebilir. Bu durum, zaman zaman markanın kaybedilmesine; yani, katlanılan tüm maliyetlerin boĢa gitmesine veya bu durumu düzeltmek için ayrıca farklı maliyetlere katlanılmasına neden olabilir. Her iki durumda da, iĢletme hem zamandan kaybedecek hem de maddi kayba uğrayacaktır.
Ürünün çeĢidine bağlı olarak girilecek yurt dıĢı ülke pazarında, alınması gereken baĢka belgelendirmeler (izin, kalite vb.) için marka tescili zorunluluğu olabilecektir. Bu nedenle markasız ürünlerle, hedeflenen pazara girmek zorlaĢacaktır.
Yukarıda bahsedilen nedenlerden dolayı baĢka ülke pazarlarına girmek için marka tescili yaptırmak isteyen iĢletmelerin öncelikle kendi ülkelerinde marka tescili
yaptırmaları koşuluyla baĢvurabileceği belli baĢlı üç farklı yöntem bulunmaktadır.
1. Her Ülkenin Kendi Patent Ofisine Tescil Yaptırmak: Her ülkenin kendi bünyesinde baĢvuru yapmak, her ülkede ayrı bir vekil bulup anlaĢma yapmayı ve her ülkenin kendi iç mevzuatına uygun baĢvuru yapmayı gerektirmektedir. Bu, maddi kayba neden olmakla birlikte her ülke için yapılan ayrı ayrı bürokratik iĢlemler nedeniyle zaman kaybına da neden olmaktadır. Ayrıca sadece baĢvurulan ülkelerde koruma sağlamaktadır.
2. Topluluk Marka Tescili (CTM) Yaptırmak: Avrupa Birliği üyesi ülkelerin tamamında geçerli olan tescil iĢlemidir. Topluluk Markası tescili 1996 yılında baĢlamıĢtır. BaĢvurular, Ġspanya'nın Alicante Ģehrinde kurulan Ġç Pazarda Uyum Sağlama Ofisi'ne (OHM) ya da diğer bütün Topluluk Marka Ofisleri'ne yapılabilmektedir. Tescil ile ilgili değerlendirme OHM'de yapılmaktadır. Türkiye, Paris SözleĢmesi ve Dünya Ticaret Örgütü KuruluĢ AnlaĢması üyesi olduğu için, Türk vatandaĢları da bu olanaktan yararlanabilmektedir. Topluluk Markasının tescil süresi 10 yıldır. Süre sonunda yenileme yapılabilir.
Topluluk Markası olarak adlandırılan bu sistemin en önemli avantajları; tek bir müracaatla Avrupa Birliğine üye tüm ülkelerde geçerli marka tescilinin yapılabilmesi, ayrı ayrı yapılan müracaatlara oranla daha az maliyetinin olması, hukuki ihtilaflarda tek uygulamanın olması, üye ülkelerin herhangi birinde kullanılan markanın diğerinde de kullanılıyor olarak kabul edilmesidir. Ayrıca Topluluk Markası olarak tescilli bir marka, Avrupa Birliği‟nin geniĢlemesi sonucu eklenen her yeni ülkede otomatik olarak geniĢlemektedir, bunun için herhangi bir ek baĢvuru ya da masrafa gerek yoktur.
Topluluk Markası‟nın dezavantajları da vardır. Tescil ettirilmek istenen markanın, ülkelerden birinde dahi daha önce tescil edilmiĢ olması halinde, baĢvuru diğer tüm üye ülkelerde reddedilmekte olup, baĢvuru aĢamasında üye ülkelerden bazılarını seçmek mümkün olmamaktadır. Ayrıca baĢvuru ile tescil arasında geçen süre 2 yılı geçmektedir.
3. Madrid Protokolüne Göre Uluslararası Marka Tescili Yaptırmak: Türkiye dıĢındaki ülkelerde yapılacak marka baĢvuruları için en çok tercih edilen ve bugün Türkiye‟nin de dahil olduğu 79 ülkenin tabi olduğu Madrid Protokolü sisteminde bir baĢvuru ile tüm bu ülkelerde tescil iĢlemleri baĢlatılmaktadır. 1996 yılında yürürlüğe giren ve Türkiye‟nin de 1999 yılında üye olduğu bu sistemde baĢvuru iĢlemleri ve bildirimler tek kaynaktan yani Dünya Fikri Haklar Örgütü (WIPO) tarafından yapılmaktadır. BaĢvuru sahipleri üye ülke listesinden tercih ettikleri ülkelerde baĢvuru yapabilirler143.
Dünya Fikri Haklar Örgütü aracı bir kurumdur, karar kurumu değildir. Markaların tescil edilip edilmeyeceğine dair kararlar seçilen ülke ofislerince en az 12 en çok 18 ay içerisinde bildirilir. Madrid Protokolü ile yapılan baĢvurular 10 yıl boyunca korunmakta ve 10 yılda bir yine tek bir baĢvuru ile yenilenebilmektedir.
Madrid Protokolüne göre uluslararası marka tescilinin avantajları Ģunlardır;144 a) Maliyeti ve tescil süresi en uygun olan baĢvuru yöntemidir.
b) Uluslararası Marka Tescil Numarasının tahsis edilmesinin ardından istenildiği takdirde ülke ekleme iĢlemi ile koruma kapsamı geniĢletilebilmektedir.
c) Uluslararası tescil maliyeti seçilecek üye ülkeler ile doğru orantılı olup daha önceden hesaplanabilmektedir.
d) Her ülkenin ayrı ayrı tescil ofisleri ile iĢlem yürütülmez. Tescil iĢlemleri WIPO tarafından yürütüldüğünden karmaĢıklık yoktur, maliyet düĢüktür. e) Avrupa Birliği‟nin bu Protokol'e üye olmasından dolayı uluslararası marka
baĢvurusunun kabul edilmesi halinde baĢvuru, 27 Avrupa Birliği ülkesinde de koruma sağlar.
f) Herhangi bir yerel ofiste marka reddedilse dahi diğer ülkelerde marka tescil süreci devam eder.
Madrid Protokolüne göre uluslararası marka tescilinin en önemli dezavantajı ise Türkiye‟de marka baĢvurusu veya tescilinin geçersiz olması durumunda, uluslararası tescilin de geçerliğini kaybetmesidir.
143 http://www.markaofis.com.tr/bolumler/350/334/madrid-protokolu-nedir/ E.T. 23.06.2010 144 http://www.egemark.net/hizmetler.php?page=marka-tescil-avantajlari. E.T. 23.06.2010
Tablo 5‟de yurtdıĢı tescil iĢlemlerinde en çok baĢvurulan yöntemler olan Topluluk Markası ile Madrid Protokollü Marka karĢılaĢtırılması verilmiĢtir.145
Tablo 5: Topluluk Marka Tescili ve Madrid Protokolüne Göre
Marka Tescil KarĢılaĢtırılması
Topluluk Markası Madrid Protokolü
Tek baĢvuru Tek baĢvuru
Tek dil Tek dil
Üye ülkelerin tamamı için ülke seçimi mümkün değil
Üye ülkelerden istenilen seçilebilir
ĠĢlem süresi belirsiz ve uzun (2 yıldan uzun) ĠĢlem süresi belirli ve kısa (En çok 1,5 yıl)
Daha önceki baĢvuru veya tescile bağımlı değil BaĢvurunun dayandığı kaynak ülkedeki baĢvuru veya tescile bağımlı
Tek bir ülkede reddedilirse baĢvuru tamamen ret ediliyor
Ret edilen ülkeler dıĢında tescile devam edilmesi mümkün
Tek bir ülkede kullanımı yeterli Her ülkenin kendi kullanım süreleri dikkate alınıyor. Tek ülkede kullanım yeterli değil.
BaĢvuru baĢka bir baĢvuruya bağımlı değil BaĢvuru ve tescil kaynak baĢvuru veya tescile beĢ yıl boyunca bağımlı. Kaynak baĢvuru veya tescil iptal olursa, bağımlı baĢvuru veya tescil de iptal olur. Bu durumda ulusal baĢvurulara dönüĢebilir. Kaynak: http://www.upb.org.tr/haberler-ve-yayinlar/uluslararasi-antlasmalar E.T. 23.06.2010