Dört Halife Dönemi

Tablo 14.

Yıllara Göre Hz. Ebubekir Dönemi Konusu İçerik Analizi

Hz. Ebubekir Dönemi 1931 1940 1942 1952 1954 1958 1961 1966 1967 1969 1977 Ayaklanmaların Bastırılması ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ Irak‟a Ordu Yollanması ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ Suriye‟ye Ordu Yollanması ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ Kur‟an‟ın Kitap Haline Getirilmesi ✓ - ✓ ✓ - ✓ ✓ - ✓ ✓ - Tablo 15.

Yıllara Göre Hz. Ömer Dönemi Konusu İçerik Analizi

Hz.Ömer Dönemi 1931 1940 1942 1952 1954 1958 1961 1966 1967 1969 1977 Suriye‟nin Fethi ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ Filistin‟in Fethi (Kudüs) ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ İran-Irak‟ın Fethi ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ Mısır‟ın Fethi _{✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓} Tablo 16.

Yıllara Göre Hz. Osman Dönemi Konusu İçerik Analizi

Hz. Osman Dönemi 1931 1940 1942 1952 1954 1958 1961 1966 1967 1969 1977 Kuzey Afrika‟da Fetihler ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ - ✓ - ✓ ✓ ✓ Akdeniz‟de Fetihler ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ - ✓ - ✓ ✓ ✓ Horasan‟da _{✓ ✓ ✓ ✓ ✓ - ✓ - ✓ ✓ -} Kur‟an‟ın Çoğaltılması - ✓ - ✓ - - - - - Ayaklanmalar ve Suikast ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

Tablo 17.

Yıllara Göre Hz. Ali Dönemi Konusu İçerik Analizi

Hz. Ali Dönemi 1931 1940 1942 1952 1954 1958 1961 1966 1967 1969 1977 Cemel Vakası _{✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓} Sıffin Savaşı _{✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓} Hakem Olayı _{✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓} Haricilerle Savaş ✓ - - ✓ - - - ✓ -

Türk Tarihinin Ana Hatları Tarih 2 1931; “Hulefa-i Raşidin Devri” başlığıyla anlatılmıştır. 632-634 Hz. Ebubekir devri için “Muhammed ölür ölmez bütün Arabistan’da araplar

isyan ettiler. Yahudilik ve Hristiyanlık başkaldırdı. Mekke halkının çoğu İslamiyet’i inkâr etmek istedi. Hiç kimse Ebubekir’e vergi vermek istemedi. Ebubekir bütün bu isyan ve ayaklanmaları bastırdı Arabistan’ı tekrar İslam hâkimiyetine aldı.” İfadelerine yer

verilmiş yaşanan isyan hadiselerinin Hz. Ebubekir tarafından görevlendirilen Halit bin Velit‟in asileri dehşetli bir şekilde ezdiğinden bahsedilmiştir. Irak İran ve Suriye üzerine ordular gönderildiğinden bahsedilmiştir. Ayrıca Hz. Ebubekir‟in Kur‟anı bir cilt halinde toplayarak kitap haline getirdiği bilgisine yer verilmiştir.

Hz. Ömer devri için; “Ebubekir’in Suriye ve Mezopotamya’da başladığı istilaları devam

ettirdi” ifadesinde bilinçli olarak fetih yerine istila kavramı kullanılmıştır. Bu dönemde

Suriye‟nin büyük bölümü nün Ebu Ubeyde komutasında alındığı aktarılmıştır. Kudüs‟ün kuşatıldığı ve Hz. Ömer tarafından kan dökülmeden teslim alındığı bilgisi verilmiştir. Bu dönemde İran üzerine sefer düzenlenmiş Kadisiye ve Nihavent savaşlarında zafer kazanılmıştır. Amr İbnül As komutasındaki ordu Mısır‟ı fethettiği aktarılmıştır. Hz. Ömer‟in sade bir hayat yaşadığı belirtilmiş “mescidin merdivenlerinde uyuduğu” aktarılmıştır. Hz. Ömer döneminde vilayetlere valiler atandığı, defterhanenin kurulduğu, davalara bakması için kadılar gönderildiğinden bahsedilmiştir. İlk deniz seferinin de bu dönemde yapıldığı aktarılmıştır. İranlı bir Hristiyan köle tarafından hançerlenerek öldüğü bilgisi verilmiştir.

Hz. Osman döneminde “İslam sınırı Afrika tarafında Trablusgarp’a kadar dayandı.

Kafkaslar tarafında sınır Aras ırmağındaydı. Doğuda da Horasan Türklerinin öncü kuvvetleriyle karşılaşılmış ve Ceyhun boyuna dayanılmıştı. Artık Arap-Türk mücadelesi

başlamış oluyordu.” İfadeleriyle Hz. Osman döneminde İslam devletinin kısa bir sürede

çok geniş boyutlara ulaştığından ve Türk- Arap ilişkilerinin başladığından bahsedilmiştir. Sonraki süreç daha çok iç karışıklıklarla geçmiştir. Hz. Ali dönemi için “iç ayrılıklarla geçti” ifadesi kullanılmıştır. Bu sebeple fetihlerin durduğu belirtilmiştir.

Kitapta dikkat çeken başka bir ayrıntıda “O devirde Araplar, İslamiyet kendinden evvel

kurulan her şeyi iptal etmiştir. Kur’an’dan başka şey okumak caiz değildir inancındaydılar. Bu inanç sebebiyle İran’ı Suriye’yi, Mısır’ı ve Türkellerini istila ettikleri zaman dini eser ve abideleriyle birlikte Türk, Fars ve Yunan dilleriyle yazılan eserleri tahrip etmekte sakınca görmemiştir.” Kullanılan gerçek dışı ifadelerdir. Yazar ideolojik bir

tutum sergilemiş adeta İslam inancının şekillendirdiği toplumun, sanat eserlerini ve kitapları tahrip eden barbar bir topluluk olduğu iddiasında bulunmuştur.

Orta Okul İçin Tarih 2 1940; Bu dönem “İlk Dört Halife” başlığıyla anlatılmıştır. Hz. Ebubekir dönemi için “Halifeliğin ilk günlerinde Arabistan’daki bütün Araplar

ayaklandılar Yahudilik ve Hristiyanlık başkaldırdı. Ebubekir bütün isyanları bastırdı.”

İfadeleri kullanılmıştır. Bizans ve İran üzerine seferler düzenlendiği bilgisi verilmiştir. Hz. Ebubekir‟in iki senelik halifeliğinden sonra öldüğü belirtilmiştir.

Hz. Ömer dönemi için; Suriye ve Irak üzerine seferlerin devam ettiği ve hâkimiyet sağlandığı belirtilmiştir. Ayrıca Kudüs‟ün Hz. Ömer tarafından kan dökülmeden teslim alındığı aktarılmıştır. Yine bu dönemde İran‟da Sasani devletine son verildiği ve Mısır‟da da hâkimiyetin sağlandığı, sınırların kuzey Afrika‟ya kadar uzandığı aktarılmıştır. Hz. Ömer‟in sade bir hayat yaşadığı ve adil bir insan olduğu vurgulanmıştır.

Hz. Osman döneminde, iç karışıklıkların baş göstermesine rağmen sınırların Trablusgarp‟tan Horasan‟a kadar uzandığı belirtilmiştir. Hz. Ebubekir döneminde kitap haline getirilen Kur‟an‟ın Hz. Osman döneminde çoğaltıldığı aktarılmıştır. Araplar ile Türklerin karşılaşmasının da bu dönemde olduğu belirtilmiştir. Hz. Ali döneminin de iç karışıklıklarla devam ettiği ve fetihlerin durduğu bilgisi verilmiştir.

Ortaçağ Tarihi 1942; “Hulefa-i Raşidin Devri” başlığıyla aktarılmıştır. Hz. Ebubekir devri için; Yalancı peygamberlik iddiası, dinden dönme hadiseleri, zekât vermek istemeyen kabileler gibi bir takım isyanların çıktığı bilgisi verilmiştir. “Ebubekir’in en büyük hizmeti

ayaklanmaları bastırmasıdır. Onun bu çalışmaları ile Peygamberin kurduğu eser çökmedi. Müslümanlık kökleşti.” İfadelerinde Hz. Ebubekir‟in İslam tarihindeki önemine atıfta

bulunulmuştur. Irak ve Suriye üzerine seferler düzenlendiği belirtilmiş, Kur‟an‟ın bu dönemde kitap haline getirildiği bilgisi verilmiştir.

Hz. Ömer devri için Suriye, İran ve Mısır üzerine yapılan seferlerden bahsedilmiştir. Bizans‟ın Yermuk ırmağı kenarında yenilgiye uğratıldığı ve Kudüs‟ün teslim alındığı aktarılmıştır. İran seferiyle Sasani devletinin yıkıldığı ve Mısır‟ın fethedildiği bilgisine yer verilmiştir.

Hz. Osman devrinde; “Kuzey Afrika’da Arap orduları Subeytile muharebesinde

Bizanslıları tepelediler” ifadesi kullanılmıştır. Bahsi geçen muharebenin ismi diğer ders

kitaplarında zikredilmemiştir. Arap ordularının bu dönemde Aras ırmağını aşıp Hazar Türkleriyle mücadelesinden bahsedilmiş, sınırların Ceyhun ırmağına kadar ilerlediğinden bahsedilmiştir. Sonrasında yaşanan iç karışıklar anlatılmıştır.

Hz. Ali devrinin de iç karışıklıklarla geçtiği ve fetihlerin durduğu bilgisi verilmiştir.

Ortaçağ Tarihi 1952; Hz. Ebubekir dönemi iç savaşlar ve dış savaşlar olmak üzere iki başlık altında incelenmiştir. İç savaşlar anlatılırken, Dinden dönen ve zekâtın kaldırılmasını isteyen Arap kabilelerine karşı Hz. Ebubekir‟in başarılı olması şu sözlerle ifade edilmiştir.

“Sarsılmaz imanları ve kutsal ülküleri bu fedakâr insanların milyonlarca araba karşı üstün gelmesini sağladı.” Dış savaşlar için Irak ve Suriye üzerine seferler düzenlendiği ve başarı

sağlandığı bildirilmiştir. Bu dönemde Kur‟an ayetlerinin toplanarak kitap haline getirildiği aktarılmıştır.

Hz. Ömer devrinde Suriye-Filistin, Irak-İran, Mısır ve Libya üzerine seferler düzenlendiği, Kudüs‟ün savaşılmadan teslim alındığı bilgisi verilmiştir. Bu dönemde Hicri Takvimin kullanıldığı ve Hazine‟nin oluşturulduğu bilgisi verilmiştir. Hz. Ömer‟in sade bir hayat yaşadığı ve adaletle hükmettiği belirtilmiştir.

Hz. Osman döneminde Kuzey Afrika‟da fetihlerin devam ettiği, Trablusgarp ve Tunus‟un İslam devletine bağlandığı aktarılmıştır. Kıbrıs‟ın Bizanslılardan alındığı, horasan sınırının aşılarak Türk yurdunun bir kısmının ele geçirildiği aktarılmıştır. Hz. Osman döneminde birtakım iç karışıklıkların yaşandığı ve Hz. Osman‟ın öldürüldüğü bilgisi aktarılmıştır. Hz. Ali döneminde yaşanan iç karışıklıklar neticesinde fetihlerin durduğu belirtilmiştir.

Ortaokullar İçin Tarih 2 1954; Hz. Ebubekir Döneminde ayaklanmaların bastırıldığı, Irak ve Suriye üzerine fetihler yapıldığı, Irak‟ın Müslümanların eline geçtiği bilgisi verilmiştir. Hz. Ömer dönemi için, Suriye, İran ve Mısırda zaferler kazanıldığı Kudüs‟ün ele

geçirildiği bilgisi verilmiştir. Hz. Ömer‟in adalet ve eşitliğe son derece önem verdiği ve çok sade bir hayat yaşadığı belirtilmiştir.

Hz. Osman döneminde Kuzey Afrika‟da fetihlerin sürdüğü Trablusgarp‟ın alındığı ve Bizans ordusunun yenilgiye uğratıldığı bilgisine yer verilmiştir. Doğuda ise Türk ülkelerinin sınırlarına varıldığı belirtilmiştir. Hz. Ali döneminin iç karışıklıklarla geçtiği belirtilmiştir.

Tarih Ortaokul 2 1958; Hz. Ebubekir dönemi için, isyanların şiddetle bastırıldığı, yalancı peygamberlerin yok edildiği ifade edilmiştir. Hz. Ebubekir‟in İslam dinini dağılmaktan ve kaybolmaktan kurtardığı belirtilmiştir. Irak ve Suriye üzerine ordu gönderildiği Sasani ve Bizans imparatorluklarının yenilgiye uğratıldığı aktarılmıştır. Bu dönemde Kur‟an kitap haline getirildiği belirtilmiştir.

Hz. Ömer devrinde, Suriye-Filistin, İran ve Mısır‟ın İslam hâkimiyeti altına girdiği aktarılmıştır. Hz. Osman devrinde iç karışıklıkların başladığı ve büyük seferlerin durduğu belirtilmiştir. Hz. Ali döneminin de iç karışıklıklar ve savaşlarla geçtiği bilgisi verilmiştir. Tarih Lise 2 1961; Hz. Ebubekir döneminde yaşanan ayaklanmaların şiddetli ve isabetli tedbirler alınarak Müslümanlığın dağılmaktan kurtarıldığı belirtilmiştir. İran ve Suriye üzerine kuvvet gönderildiği Şam‟ın zapt edildiği aktarılmıştır. Bu dönemde Kur‟an‟ın kitap haline getirildiği belirtilmiştir.

Hz. Ömer döneminde; Bu dönemin seferlerle geçtiği İran, Suriye ve Mısır üzerine seferler yapıldığı ve bu toprakların fethedildiği aktarılmıştır. Hz. Ömer‟in çok sade bir hayat yaşadığı, doğruluğu ve adaleti ile ün saldığı belirtilmiştir.

Hz. Osman döneminde Kuzey Afrika‟da Trablus‟un alındığı, doğu Horasan‟ın geçilip Türk illerine kadar seferler düzenlendiği aktarılmıştır. Bu dönemde iç karışıklıkların baş gösterdiği bilgisi verilmiştir. Hz. Ali döneminin Müslümanlar arasındaki ayrılıklarla geçtiği belirtilmiştir. Dört halife döneminin en başarılı yıllarının Hz. Ebubekir ve Hz. Osman dönemi olduğu ifade edilmiştir.

Testli ve Atlaslı Tarih Ortaokul 2 1966; Hz. Ebubekir döneminde evvela kabileler arasında çıkan ayaklanmaların bastırılıp Arap yarımadasında birliğin sağlandığı belirtilmiştir. Devamında Suriye ve Irak üzerine ordu yollandığı Irak‟ta, Sasani ordusunu bozguna uğratan Halit bin Velit‟in Suriye‟ye gelerek buradaki orduyu kuvvetlendirdiği ve Yermük savaşında Bizans‟ı hezimete uğrattığı bilgisi verilmiştir.

Hz. Ömer zamanında, Kadisiye ve Nihavent savaşlarında İran‟ın baştanbaşa fethedildiği bilgisi mevcuttur. Mısır üzerine de bir sefer düzenlendiği Bingazi‟ye kadar uzandığı belirtilmiştir. Bu büyük yerlerin fethedilmesinin Müslümanlığın yayılmasına vesile olduğu aktarılmıştır. Hz. Osman ve Hz. Ali dönemi iç karışıklıklarla geçmiştir.

Tarih Lise 2 1969; Dört Halife Devri için “Cumhuriyet Devri” ifadesinin de kullanıldığı belirtilmiştir. Hz. Ebubekir döneminde, Dinden dönen Arap kabileleri ve yalancı peygamberle savaşılarak, İslam‟ın dağılmaktan kurtarıldığı belirtilmiştir. Şam ve Hire tarafına ordu gönderildiği bilgisi verilmiş olup detayları verilmemiştir. Bu dönemde Kur‟anın toplatıldığı aktarılmıştır. Hz. Ebubekir için şu ifadeler kullanılmıştır. “Ebubekir,

Müslümanlığın Peygamberden sonra en büyük adamıdır. Bütün varını yoğunu İslamlığın yayılması uğrunda harcamıştır.”

Hz. Ömer döneminde, Suriye ve Filistin üzerine sefer düzenlendiği, Kudüs‟ün fethedildiği Bizans‟a karşı üstün gelindiği anlatılmıştır. Kadisiye ve Nihavent savaşlarıyla Sasaniler‟in sona erdiği, Irak ve batı İran bölgesinin Müslümanların eline geçtiği belirtilmiştir. Ayrıca Mısır ve Libya‟nın fethedilmesiyle Kuzey Afrika‟da İslam‟ın yayıldığı anlatılmıştır. Hz. Ömer‟in Sade yaşantısı ve adil bir lider olduğundan şu ifadelerle bahsedilmiştir. “Cami’de

hutbe okurken sırtındaki gömleğin 12 yerinden yamalı olduğu görülmüştür.”

Hz. Osman devrinde, Afrika‟da Tunus ve Trablus‟un alındığı, Kıbrıs‟ın fethedildiği aktarılmıştır. Yine bu dönemde İslam ordularının Horasan ve Harzem ülkelerini fethederek Hazr Türkleriyle komşu olduğu ve bu tarihten sonra savaşların başladığı aktarılmıştır. Hz. Osman döneminde başlayan iç karışıklıkların Hz. Ali döneminde artarak devam ettiği ve seferlerin durduğu bilgisi verilmiştir.

Tarih Lise 2 (1977); Hz. Ebubekir döneminde, Hz. Peygamberin vefatından sonra baş gösteren isyanları bastırdığı, yalancı peygamberlerle savaştığı ve Arap yarımadasında otoriteyi sağladığı belirtilmiştir. Suriye ve Irak üzerine ordu yollandığı Bizans‟ın Ecnadeyn savaşında yenilgiye uğratıldığı aktarılmıştır.

Hz. Ömer döneminde, Bizans‟a karşı savaşta Şam ve Suriye‟nin fethedildiği, Kudüs‟ün kan dökülmeden alındığı belirtilmiştir. Kadisiye ve Nihavent savaşlarıyla İran fethinin tamamlandığı, Kuzey Afrika ve Mısır üzerine seferler düzenlenmiş, İslam devletinin sınırlarının Libya‟ya kadar genişlediği aktarılmıştır.

Kıbrıs, Rodos, Malta ve Girit adalarına sefer yapıldığı aktarılmıştır. Doğuda sınırların Horasan ve Harezm‟e dayandığı belirtilmiş Türklerle temasa dair bilgi verilmemiştir. Bu dönemde Kur‟an‟ın çoğaltıldığı bilgisi mevcuttur. Hz. Osman döneminde başlayan iç karışıklıkların Hz. Ali döneminde artarak devam ettiği ve seferlerin durduğu bilgisi verilmiştir.