Ġslamiyet Öncesi Araplar:

Tablo 13.

Yıllara Göre İslamiyet Öncesi Araplar Konusu İçerik Analizi

İslamiyet Öncesi Araplar 1931 1940 1942 1952 1954 1958 1961 1966 1967 1969 1977 Arap Coğrafyası _{✓ ✓} - ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ Siyasi Durum ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ _{- -} ✓ ✓ ✓ Sosyoekonomik Durum ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ Din ve İnanç _{✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓} Dil ve Edebiyat ✓ _- ✓ ✓ ✓ _{- -} ✓ ✓ ✓ _-

Türk Tarihi‟nin Ana Hatları Tarih 2; bu kısımda İslamiyet öncesi dönem anlatılırken, Memleket, Arap Ahlak ve Adetleri, İslamiyet Öncesi Arap Devletleri, Dini Yaşam, Dil ve Edebiyat gibi konulara yer verilmiştir. İslam Dini Arabistan’da Kuruldu başlığıyla bu bölgedeki ekonomik ve sosyal hayat hakkında bilgi verilmiştir. “Araplar, Ahlak ve

Adetleri” alt başlığında “Araplar Sami ırkındandırlar. Büyük kısmı Bedevi denilen göçebelerden ibarettir. Arabistan’ın haşin iklim ve tabiatı bu göçebelerin hayat ve

adetlerindeki il-kelliği devam ettirmiş ve korumuştur. Bedevîler çadırlarda yaşarlar. Süt, bulgur, bulunan yerlerde hurma, külde pişmiş arpa ekmeğiyle geçinirler. Kertenkele ve çekirge de yerler. Bütün işleri kadınlar görür. Bedevî Arapların en büyük toplumsal oluşumu kabiledir. Kabilenin irsî bir reisi bulunur. Bu reis her türlü davaya bakar. Kabileler arasında birbirlerini imhaya kadar varan kavgalar eksik değildir. Birkaç kabilenin savaş maksadıyla birleşerek Kait, Emir, Seyit namları verilen bir reisin idaresinde yaşadıkları da olmuştur; fakat yine her kabile kendi bağımsızlığını korur. Araplarda kâhinler, şairler ve irsi şerifler vardır.” Araplar ilkel bir toplum olarak

nitelendirilmiştir.

İslamiyet’ten evvel Arabistan’da yayılan din, türlü türlü putlara tapınmaktan ibaretti ki, İslam dini bunu “müşriklik” olarak” adlandırır. Bu putların en meşhurları “Lat, Menat ve Hubel” idi... Gerçi Araplar bir Allahüteala’dan ve Allah ismiyle yemin ederler, ilahelerine Allah’ın kızları adını veririlerdi, fakat birçok cine, puta, ağaca, ve taşa ibadet eden Araplarda Allahuteala’nın manası, o bir sürü ilahın sıfatıydı; bu tabirle açık surette bütün tanrılar üzerinde bir Allah kast olunmuyordu. Burada ifade edilen İslamiyet öncesi Arap

toplumunda dini hayata dair bir takım hatalı bilgilere yer verilmiştir. Zira cahiliye toplumu her ne kadar birden fazla ilaha tapınsalar da bunların üzerinde bir Tanrı olduğunu kabul ediyor ve Allah‟ı diğer ilahlarından üstün tutuyorlardı. Hatta putlarını da Allaha bir yakınlaşma vesilesi olarak görüyorlardı. Bu durum Ankebut suresi 61. Ayette şöyle belirtilmiştir “Andolsun, eğer onlara, “Gökleri ve yeri kim yarattı, güneşi ve ayı

hizmetinize kim verdi?” diye soracak olsan mutlaka, “Allah” diyeceklerdir. O hâlde nasıl (haktan) döndürülüyorlar ” Buna göre onlar, bir yandan sorulduğunda yeri göğü yaratan,

değişmez yasaları uyarınca ay ve güneş gibi gök cisimlerinin hikmetli ve amaçlı bir düzen içinde işleyişlerini sağlayan, kezâ gökten su indirip ölü toprağı canlandıran gücün Allah olduğunu söylüyorlardı. Fakat öte yandan Allah‟ı bırakıp âdi nesnelere tapıyorlardı.(DİB Meal)

“…İbrahim, karısı Hacer ile oğlu İsmail’i buraya getirmişti; Zemzem de onlar için fışkırmıştı; İbrahim, oğlu İsmail ile birlikte Kâbe’yi bina etmişlerdi. Cebrail kendilerine o zaman beyaz ve mücella olan Haceriesvedi getirmişti; bu taş sonradan günahkârların ellerini sürmelerinden dolayı kararmıştı. Bunların hepsi sonradan uydurulmuş masallardır.” Burada anlatılanlar yazar tarafından uydurulmuş masallar olarak

Orta Okul İçin Tarih 2; bu kısımda İslamiyet öncesi dönem anlatılırken; Hudutları, Havası ve Suyu, Araplar, Hicaz, Kâbe alt başlıklarıyla açıklanmıştır. “Araplar eskiden beri

bedevilik hayatını seven bir millettir. Şehirlerde veya köylerde oturmasını sevmezler”

şeklinde bir ifadeye yer verilmiştir. Araplar bir öteki kurgusu üzerinden anlatılmış coğrafi ve antropolojik özellikleri olumsuzluk olarak yansıtılmıştır. Bedevi yaşam tarzı yerilmiş ve geri kalmışlığın bir ölçütü ve tercihen seçilmiş bir yaşantı türü olarak sunulmuştur.

Ortaçağ Tarihi 1942; Arabistan‟da Eski Devletler, Hicaz, Müslümanlıktan Önce Arapların Durumu başlıklarıyla anlatılmıştır.

Müslümanlıktan önce Araplar putlara taparlardı. Sayısı pek çok olan putların başında güneş tanrısı Hübel gelirdi. Her kabilenin ayrı putları bulunmakla beraber Kâbe’ye büyük bir saygı gösterilir her sene hac zamanında gidip ziyaret edilirdi. Araplar Yahudi dinini de oldukça tanıdıkları gibi aralarında, bütün mabutlardan üstün bir varlığa inanmak fikri epey yayılmıştı. Bizans ve Habeşistan vasıtasıyla Hristiyanlık da bilinirdi. İptidai bir hayat geçiren Araplar kan gütmek ve bu yüzden birbiriyle vuruşmaktan çekinmezlerdi. Kız çocuklarını toprağa gömmek gibi kötü adetleri de yok değildi. Fakat cesurluk, zekâ, sözünde durmak gibi yüksek meziyetleri de göze çarpardı… Sami kolundan olan Arapça çok zengin bir dildi. Araplar parlak sözlere önem verirler, güzel şiirden hoşlanırlardı.

Burada cahiliye toplumunda birden fazla tanrı kabul edildiği fakat bütün mabutlarından üstün bir varlığa inandıkları, ayrıca İslam‟dan önce de Kâbe‟ye büyük bir saygı duyulduğu belirtilmiştir. İslamiyet öncesi Arap toplumunda kız çocuklarını toprağa gömme âdetinin olduğundan da bahsedilmiştir. Yine Arapların cesurluk, zekâ, sözünde durmak gibi yüksek meziyetlerinden de bahsedilmiştir. Araştırmalarımız sonucu İslamiyet öncesi Arap toplumunda Ahiret inancı olmaması sebebiyle bu dünyada yaşanılan hayatın tek ve biricik olduğu, tüm zevk ve hazların bu dünyadayken yaşanması gerektiği, cömertlik, cesaret, akıl gibi hasletlerin kişiyi ve kabilesini şereflendirdiğine inanılırdı.

Ortaçağ Tarihi 1952; Arapların Yurdu, Araplar, Arap Yarımadasında Kurulan Eski Devletler, Yabancı istilalar, Arapların Sosyal ve Kültürel Durumları başlıklarıyla anlatılmıştır.

“Arap, çöllü anlamına gelir. Araplar Sami soyundandır. Asıl yurtları Arap yarımadasıdır… Arapların söylentilerine göre Kabeyi Peygamber Hz. İbrahim yapmıştır. Mekke’de Kureyş kabilesi oturmakta ve zengin ailelerin egemenliği altında aristokratik bir

cumhuriyetle idare edilmekte idi.” Şeklindeki ifade İslamiyet öncesi Arap toplumunun

siyasal yönetim biçimi tasavvur edilirken döneme ait; “cumhuriyet, aristokrasi” gibi güncel kavramlarla açıklanmaya çalışılmıştır.

“Müslümanlıktan Önce Araplar bilimde pek geri idiler. Matematik, bitkiler, tıp ve astroloji hakkında pek az bilgileri vardı. Arapların en ziyade uğraştıkları konu, şiir ve hitabetti.”

Diğer kitaplarda olduğu gibi bu kitapta yazar, Arap toplumunun bilim, kültür ve sanatta geri kaldığı şiir ve edebiyat dışında bir ilerlemenin olmadığını belirtmiştir.

Orta Okullar İçin Tarih 2 1954; Arap Yarımadası, Araplar, Arapların dini, Mekke, Medine ve Kâbe başlıklarıyla anlatılmıştır. “İslamlıktan önce kız evlatlarını diri diri toprağa

gömmek, kan davası gütmek” alışkanlıkları burada da anlatılmış putlara tapan bir topluluk

olduğu ayrıca bu coğrafyada Hristiyan ve Yahudilerin de olduğundan bahsedilmiştir. Mekke ve Medine şehirlerindeki sosyoekonomik yaşam hakkında da bilgi verilmiştir. Tarih Ortaokul 2 1958; Arabistan, İslamlıktan Önce Araplar, Hicaz, İslamlıktan Arabistan‟da Önce Kurulan Devletler başlıklarıyla anlatılmıştır. Arapların sosyolojik yapısı hakkında bilgi verilmiş Hicaz bölgesinin İslamiyet‟ten önce de bir inanç merkezi olduğu belirtilmiştir. Yemende kurulan Main, Seba, Himyer isimli devletlerin olduğu bilgisi verilmiştir.

Tarih Lise 2 1961; Arabistan, Mekke ve Medine, Müslümanlıktan Önceki Arapların yaşayışı başlıklarıyla anlatılmıştır. “Arap kabileleri arasında savaş eksik olmazdı. Bir

kabile diğer kabileye baskın yaparak mallarını ve sürülerine elde ederdi. Baskına uğrayan bu kabile bu hareketi unutmaz bir fırsatını bulup intikam alırdı. Kız çocuklarını diri diri toprağa gömme adetleri vardı. Temiz değillerdi. Çadırlarda otururlardı.” Arap

toplumunun intikam duygularından beslenen düzensiz ve yağmacı bir toplum olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca kız çocuklarını diri diri gömen zalim kimseler oldukları ve temizlik anlayışından yoksun oldukları anlatılmıştır.

Testli ve Atlaslı Tarih Ortaokul 2 1966; Arap Yarımadası, Mekke ve Medine, Kâbe başlıklarıyla anlatılmıştır. Ortaokullar için oluşturulmuş bu kitapta konular daha çok özet mahiyetinde işlenmiştir. Arabistan‟ın coğrafi yapısına, Arapların sosyolojik yapısına ve inanç hayatlarına değinilmiştir.

Ortaokullar İçin Tarih 2 1967; Arabistan‟ın Coğrafi durumu, Arabistan‟da Kurulan Devletler, Müslümanlıktan Önceki Arapların Yaşayışları ve Dinleri başlıklarıyla

anlatılmıştır. Araplar için; “Çok pistiler, temizlik nedir bilmezlerdi. ”İfadeleriyle Temizlik anlayışından yoksun oldukları vurgulanmıştır. Ayrıca “bütün tanrılarından üstün tuttukları

bir Allahüteala’ya inanırlardı” denilmiştir.

Tarih Lise 2 1969; Arabistan ve Araplar, Eski Arap Devletleri, Hicaz, Yabancı İstilalar, İslamlıktan Önce Araplar Nasıl Yaşardı, Din ve İnanış, Kültür, Bilim ve Sanat, Şiir ve Edebiyat başlıklarıyla anlatılmıştır. Bu kitapta kullanılan dil ve üslup geçmiş yıllara göre daha bilimseldir. Kâbe‟nin Hz. İbrahim tarafından inşa edilmesini Araplara ait bir uydurma olarak aktarırken kitap bunu gerçeklik olarak aktarmıştır. Ayrıca dil ve edebiyat bahsinde yedi askı kavramından bahsedilmiştir.

Tarih Lise 2 1977; Coğrafi Çevre, İslamiyet‟ten Önce Arabistan, Hicaz Bölgesi, İslamiyet‟ten önce Dini ve Sosyal Hayat başlıklarıyla anlatılmıştır. Arap toplumunda dini yaşamın putlara tapınmak olduğu belirtilmiş, Kâbe‟nin Mekkeliler için önemli bir gelir kaynağı olduğu vurgusu yapılmıştır.