1986-1999 DÖNEMİ GERÇEKLEŞTİRİLEN ÖZELLEŞTİRME İŞLEMLERİ (Milyon ABD doları)

1986-1998 1999

Toplam içindeki yüzde pay 1986 -1 9 9 8 1999 Blok Satış 2.0 3 1 ,7 0 44,3 -Tesis/V arlık Satışı 589,7 18.3 12,9 80,2 Halka arz 6 73,9 0 14,7 -Uluslararası Kurumsal arz 7 21,9 0 14,7 -İM K B ’de satış 5 26,6 0 15,8 -Yarım Kalm ış T esis satışı 3.8 4 7 ,2 0,5 0,08 0 2 ,2 B edelli devirler 33,9 4,0 0,7 17,5 TOPLAM 4 .5 8 1 ,6 22.9 100,0 100,0 Kaynak: T.C. Başbakanlık Ö zelleştirm e İdaresi Başkanlığı.

III.3.1.B.Özel Kesim

Sermaye Piyasası Kurulunun kayda almış olduğu menkul kıymet ihraçları toplamı 1999 Ocak-Ekim döneminde 641,3 trilyon Türk lirası olmuştur. Bu meblağın yüzde 78,1 ini hisse senetleri oluşturmaktadır. Bu dönemde 140,1 trilyon Türk liralık Menkul Kıymet Yatırım Fonu Katılma Belgesi (MKYF-KB) kurul kaydına alınmıştır. Kayda alman toplam menkul kıymetler içinde yüzde 21,9 oranında bir paya sahiptir. Sabit fiyatlarla bu değerler 911,6 m ilyar Türk lirası hisse senetleri ve 251,2 Türk lirası MKYF-KB dir.

Özel kesim piya­ salarda bir etkin­ lik gösterememiş­ tir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Yatırım fonları

gelişmesini sür­ dürmüştür.

Toplam özel sektör menkul kıymet stoklan 1999 yılı ilk on aylık döneminde 3.684,3 trilyon Türk lirasına yükselerek geçen yıla göre yüzde 94 artış göstermiştir. Bu artışın hemen tamamı hisse senetleri ihracındaki gelişmenin sonucudur. 1999 yılında özel sektör tahvili, finansman bonosu, varlığa dayalı menkul kıymet (VDM K), gayrimenkul sertifikası (GS), kâr-zarar ortaklığı belgesi (KZOB) gibi menkul kıymetlerin satışı yapılmamıştır.

Finansman bonosu, gayrimenkul sertifikası ve kâr-zarar ortaklığı belgelerinin stok miktarları sıfırlanmıştır. Özel sektör tahvili 1999 yılında ihraç edilmemiş, bu tahvil alacaklılarına 465,4 milyar Türk liralık itfa yapılarak stoklar yüzde 8,5 oranında azaltılmış, ve 5.028,2 milyar Türk lirası düzeyine indirilmiştir. Geçen seneden devrolan 7.305,0 milyar Türk lirası tutarındaki stokların tamamının itfası da gerçekleştirilerek VDMK stoklan da tamamen eritilmiştir.

Yatırım fonları,Yatırım ortaklıkları, Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları

Bireysel yatırımcıların fonlarını giderek artan bir şekilde kurumsal yatırımcılar aracılığı ile değerlendirmeye çalışmaları yatırım fonları, yatırım ortaklıkları ve gayrimenkul yatırım ortaklıklarının önemini artırmıştır. Portföy yatırımlarının kurumsallaşması demek olan bu gelişme gittikçe önemi artan bir şekilde devam etmektedir.

Portföyünde tutması gereken hisse senedi oranına göre farklılık gösteren A ve B tipi yatırım fonları toplam portföy değerleri 867,7 trilyon Türk lirasıdır. Bunun 771,6 trilyon Türk lirası B tipi yatırım fonu portföy değeridir. B tipi yatırım fonlarının portföy dağılımına bakıldığında, portföylerinin yüzde 70,8 inin ters repo, yüzde 20 sinin devlet tahvili, yüzde 8,7 si hazine bonosu, yüzde 0,3 ü hisse senedi, ve yüzde 0,3 de yabancı devlet tahvili, yabancı hazine bonosu, yabancı hisse senedi ve diğer menkul kıymetlerden oluştuğu görülmektedir. Fonların hazine bonosu ve devlet tahvillerine portföylerinde hisse senetlerine göre daha fazla yer vermeleri geçmiş yıllarda olduğu gibi 1999 yılında da devam etmiştir. Repo, devlet tahvili ve hazine bonosunun getirilerinin 1999 yılının büyük bölümünde yüksek seyretmesi nedeniyle portföylerde bu kalemlere ağırlık verilmesine neden olmuştur.

Türkiye’de halka arz edilen yabancı yatırım fonlarının sayısı 13 dür. Bunların Kurul kaydına alman pay sayısı 854458 olup bunun 313053 payı dolaşımdadır. Dolaşımda bulunan payların toplam değeri 4.337,8 bin ABD dolarıdır.

1991 yılından beri faaliyetlerini sürdürmekte olan A tipi yatırım

ortaklıklarının sayısı 1999 yılı Ekim ayı itibariyle 21 dir. Bunların toplam piyasa değerleri Ekim ayı için 27,4 trilyon Türk lirasıdır. Portföy yapılarının çoğunluğu

hisse senetleri yüzde 53,7, hazine bonosu yüzde 18,5, ters-repo yüzde 17,2, ve devlet tahvili yüzde 6,3 ve diğer menkul kıymetlerden yüzde 4,3 oluşmaktadır.

III.3.2.ikincil Piyasalar

İkincil piyasada gerçekleştirilen toplam işlem hacmi 1999 Ocak-Ekim döneminde 637,7 katrilyon Tiirk lirasına çıkmıştır. İkincil piyasalarda da en çok işlem gören senetler yine kamu kesimi menkul kıymetleri olmuş ve piyasanın işlem hacminin yüzde 96,7 si bu senetlerin alım satımından oluşmuştur.

Kamu sektörü menkul kıymet işlem hacmi 1998 yılı Aralık ayına göre 1999 Ekim döneminde yüzde 119,9 artarak 616,5 katrilyon Türk lirasına ulaşmıştır. Bunun yüzde 66,4 ünü devlet tahvili ve yüzde 33,6 sim hazine bonosu alım- satımları oluşturmaktadır. Bir önceki seneye göre ikincil piyasada devlet tahvili işlem hacmi yüzde 272,4 oranında artarak 409,4 katrilyon Türk lirasına ve hazine bonosu işlem hacmi de yüzde 21,5 oranında artarak 207,1 katrilyon Türk lirasına yükselmişlerdir. Dövize endeksli senet ve konut sertifikası işlemleri ikincil piyasalarda 1999 yılında yer almamıştır. İkincil piyasalarda gelir ortaklığı senetleri de son dört yıldır işlem görmemektedir. Devlet harcamalarının azaltılamamasının ve yüksek getirisinin bir sonucu olarak kamu kesimi menkul kıymetleri ağırlığını ikincil piyasalarda da korumaktadır.

Özel sektör menkul kıymetleri hisse senetleri, banka bonosu ve finansman bonosu,özel sektör tahvili, VD M K’lerden oluşmaktadır. İkincil piyasalarda işlem gören özel sektör menkul kıymetleri toplamı 21,2 katrilyon Türk lirasıdır. Bunun yüzde 99,8’i hisse senetlerinden ve yüzde 0,2 si banka bonosundan oluşmaktadır. 1996 yılından beri ikincil piyasada işlem görmeyen finansman bonosu ilk defa 1999 yılında 199,8 milyar Türk lirası düzeyinde işlem hacmine ulaşmıştır. Özel sektör tahvili ve VDMK ikincil piyasada 1999 yılında işlem görmemiştir.

IIL3.2.A.Hisse Senedi Piyasası

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Ulusal pazarında hisse senetleri işlem hacmi 1999 Ocak-Kasım dönemi itibariyle 26,5 katrilyon Türk lirası olmuş, bölgesel pazarlar, yeni şirketler pazarında işlem gören hisse senedi oldukça düşük düzeyde kalmıştır. Hisse senetleri piyasasında günlük ortalama işlem hacmi dalgalanmalar göstermişsede Kasım ayında Ocak ayına göre 3,1 katı artarak rekor kırmıştır. Bunda Ağustos ayında meydana gelen depremden sonra alman ekonomik tedbirler ile IMF ile yapılması beklenilen anlaşmanın gerçekleşeceğine olan inanç ve Türkiye’nin Avrupa Birliği aday ülkeleri arasında yer alması beklentisi önemli rol oynamıştır. Hisse senetleri piyasası borsa pazarlarına 6 yeni şirket girmiş 2 şirketin ise çıkışı yapılmıştır. Böylece 1999 yılı Kasım ayı itibariyle Ulusal

Kamu kesimi borçlanma senet­ lerinin alım-satı- mı ikincil piyasa­ larda da ağırlı­ ğını korumaya devam etmiştir.

Hisse senedi pi­

yasasında 1999

yılı sonuna doğru işlem hacmi hızla artmıştır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

pazarda 253, bölgesel pazarda 10, yeni şirketler pazarında 1, gözaltı pazarında 17 olmak üzere toplam 281(1) şirket bulunmaktadır.

111.3.2.B.Tahvil ve Bono Piyasası

Kesin Alım Satım Pazarı

Kesin alım satım pazarında 1999 yılı Kasım ayı itibariyle işlem hacmi 32.7 katrilyon Türk lirası olmuştur. Bu bir önceki yıla göre yüzde 81.7 oranında bir artışı ifade etmektedir. Piyasada işlem gören menkul kıymetlerin tamamı kamuya aittir. Özel sektör menkul kıymetleri üzerinde hiç işlem yapılmamıştır. İşlem hacmi bu pazarda Ağustos ayı hariç küçük dalgalanmalar göstermekle beraber genellikle yükseliş yönünde gelişme göstermiş ve Eylül ayından itibaren kayda değer şekilde yükselmiştir. Bunda hükümetin uygulayacağı enflasyonu düşürme politikasında depreme rağmen kararlı olduğu izlemini vermesi, faizlerdeki düşüş ile IMF anlaşmasının yapılacağına kesin gözüyle bakılmasının ve AB ye üyelik adaylığının gerçekleşeceği beklentileri önemli rol oynamıştır.

Repo-Ters Repo Pazarı

Repo-ters repo pazarında işlem hacmi bir önceki yıla göre yüzde 122,6 oranında artarak 216,6 katrilyon Türk lirasına ulaşmıştır. 1998 yılında sözkonusu pazardaki işlem hacmi 97,3 katrilyon Türk lirasıydı. 1999 yılı Ocak ayından itibaren hızlı bir yükselişle Mayıs ayında 21,8 katrilyon Türk lirasına ulaşan işlem hacmi Haziran ayından itibaren daha istikrarlı gelişme göstermiş küçük dalgalanmalarla beraber Ekim ayında 21,5 katrilyona düşmüş Kasım ayında tekrar yükselerek 27,2 katrilyon Türk lirası olmuştur. Günlük ortalama işlem hacmi Kasım ayında 1,5 katrilyon Türk lirasına ulaşmıştır.

111.3.3. Aracı Kurumlar

Menkul kıymetler piyasasında faaliyet gösteren aracı kuram ların sayısı, 49 tanesi bankaların kurdukları ve ayrı bir anonim şirket halinde faaliyet gösteren kurumlar olmak üzere toplam 139 tanedir.

Aracı kurum bazında menkul kıymet satışlarının dağılımına bakıldığında toplam 637,7 katrilyon menkul kıymetin Ocak-Ekim döneminde yüzde 92’sini bankaların kurdukları aracı kurumlar, geri kalan yüzde 8 ’ini de diğer aracı kurumlar gerçekleştirmişlerdir.

(1) 1986-1989 yılları arasında işlem gören, 1990 yılından itibaren ise piyasada bulunan şirket sayısıdır.

S P K 'n ı n “ A racılık Faaliyetleri ve Aracı K u ru lu şlara İlişkin E sa sla r T e b liğ in d e D eğişiklik Y a p ılm a s ın a D air T e b liğ ” i, Resm i G a z e t e 'd e T e m m u z a y ın d a y a y ım la n a ra k y ü rü rlü ğ e girmiştir. Bu tebliğ ile mali kuru lu şların tan ım ı y e n id e n y a p ılm ış, müşteri a d ın a işlem lerin nasıl yü rü tü leceğ i ve g etirilen k ısıtla m a la r

açık lan m ıştır. A yrıca, B a n k a la r tarafından kurulan v eya d ev ra lın a n aracı

k u ru m la rın b a n k a la rla tesis edecekleri a c en talık lar hariç o lm a k üzere, aracı k u ru m la r ile acentaları a ra sın d a yapılan sözleşm elerin fesh e d ilm e si ve bu tebliğin y ü rü rlü ğ e g irm e sin d e n itibaren en geç bir yıl içinde ilgili aracı k u r u m la r fe sh e d ile n acentaları.ı bulu n d u k ları y e rd e şube ve irtibat bürosu a ç m a k isted ik lerin d e S P K ’ya b a şv u ru d a b u lu n m a la rım h ü k m e bağlamıştır.

IJI.3.4. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)

İstanbul M en k u l K ıy m e tle r Borsası (İ M K B ) bileşik endeksi 1999 yılı s o n u n d a bir ön cek i yıl so n u n a göre nom inal olarak y ü z d e 485 ,4 artm ıştır ( T a b lo III.3.2). 1999 y ılın d a to p lam 2 3 6 işlem g ü n ü n ü n y ü z d e 5 6 ,4 ’ünü o lu ştu ra n 133 g ü n d e bileşik e n d e k s getirileri pozitiftir. Yarısı y ü zd e 2 , 5 ’ten b ü y ü k olan p o z i t i f getirilerin ortalam ası y ü z d e 3, standart sapm ası y ü z d e 2 , 5 ’tir. K alan 103 g ü n d e b ileşik e n d e k s getirileri negatiftir. Yarısı y ü zd e 1,5’tan k ü ç ü k olan n e g a t i f getirilerin ortalam ası y ü z d e -2,5 ve standart sapm ası y ü z d e 2 ’dir. En d ü ş ü k ve en y ü k s e k d ö rtte birlik g ö z le m le r atılarak o luşturulan y ü z d e 5 0 ’lik a ra dilim de, g ü n lü k getiriler y ü z d e - 1 , 9 ile y ü zd e 2,9 arasındadır.

GRAFİK III.3.2

BİLEŞİK ENDEKS BİRİKİMLİ YÜZDE GETİRİLER