B. Yasal ve İdari Düzenlemeler

1999 yılında bankalara ilişkin olarak getirilen düzenlemeler aşağıda özetlenmektedir.

a) Umumi Disponibiliteye İlişkin Düzenlemeler

1) 13.2.1999 tarih ve 23610 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 99/1 Sıra N o.lu Umumi Disponibilité Hakkında Tebliğ ile 22.7.1996 tarih ve 22704 (M ükerrer) sayılı Resmi G azete’de yayımlanan Umumi Disponibilité Hakkında 96/1 Sıra N o.lu Tebliğ’in 3 üncü maddesinin (a), (b), (d) ve (e) fıkraları değiştirilm iş olup,

bu değişiklik ile TL taahhütler için bulundurulması gereken yüzde 6, YP taahhütler

için bulundurulması gereken yüzde 3 senet yükümlülüklerinin, bankalarca istenirse, yüzde 2 ’sinin kasalarında bulundurulan Türk Lirası ve Konvertibl Efektif tutarlarla karşılanabilmesi imkanı getirilmiştir.

2) 22.7.1996 tarih ve 22704 (Mükerrer) sayılı Resmi Gaze te ’de yayımlanan Umumi Disponibilité Hakkında 96/1 Sıra N o.lu Tebliğ’in 3 ’üncü maddesi (a) bendi ile 7 ’nci maddesi birinci fıkrası, 10.12.1999 tarih, 23902 sayılı Resmi G azete’de yayımlanan 99/2 sayılı Tebliğ ile değiştirilerek, Türk Lirası mevduat için bulundurulacak umumi disponibilité oranı yüzde 6 ’dan yüzde 8 ’e yükseltilmiş, artırılan 2 puana tekabül eden disponibl değerlerin M erkez Bankası nezdinde Türk

Lirası vadesiz serbest tevdiat olarak bulundurulması ve disponibilité

yükümlülüğünü tam olarak yerine getirmeyen bankalara uygulanacak cezai faizin hesaplanmasında bir gecelik ortalama faiz oranının 1,5 katı yerine azami faiz oranının 1,5 katının uygulanması esası getirilmiştir.

b) M evduat Munzam Karşılıklarına İlişkin Düzenlemeler

22.7.1996 tarih ve 22704 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan M evduat Munzam Karşılıkları Hakkında 96/1 Sayılı Tebliğ’in 3 ’üncü maddesinin (a) bendi ile 4 ’üncü maddesinin 2 ’nci fıkrası, 10.12.1999 tarih, 23902 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 99/1 sayılı Tebliğ ile değiştirilerek, Türk Lirası mevduata uygulanan munzam karşılık oranı yüzde 8’den yüzde 6 ’ya indirilmiş, Türk Lirası mevduat munzam karşılık yükümlülüğünün eksik veya hiç yerine getirilmemesi halinde uygulanacak cezai faiz oranı, Merkez Bankası nezdinde yürütülmekte olan para piyasalarında oluşan bir gecelik ortalama faiz oranının 1,5 katı yerine azami faiz oranının 1,5 katı olarak belirlenmiştir.

c) Yabancı Para Net Genel Pozisyonu/Sermaye Tabanı Standart Rasyosuna İlişkin Düzenlemeler

29.8.1999 tarih ve 23448 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yabancı Para

Net Genel Pozisyon/Sermaye Tabanı” Standart Rasyosunun Bankalarca

Hesaplanmasına ve Uygulamasına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ’in 4. maddesi, 5.8.1999 tarih ve 23777 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğ ile değiştirilmiş olup, yüzde 30 olarak uygulanan “Yabancı Para N et Genel Pozisyon/Sermaye Tabanı” Standart Rasyosu azami yüzde 20 olarak belirlenmiş ve bu orana uyum sağlanması için bankalara 2 aylık geçiş süresi tanınmıştır. Buna göre, söz konusu rasyo 31.8.1999 tarihine kadar yüzde 30, 31.8.1999-29.9.1999 tarihleri arasında da yüzde 25 olarak uygulanmıştır.

d) K aynak Kullanımını Destekleme Fonu’na İlişkin Düzenlemeler

1) 04.08.1999 tarih ve 23776 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Kaynak

Kullanımını Destekleme Fonu Hakkında 23 N o.lu Tebliğ ile 88/12944 sayılı Karara ilişkin değişik 6 N o.lu Tebliğin,

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

-“Fon’a Yapılacak Kesintiler”e ilişkin 2 nci maddesinin 1 inci fıkrasının (A) bendi değiştirilerek, bankalarca ve finansman şirketlerince kullandırılan tüketici kredilerinde fon kesintisi oranı yüzde 8’den yüzde 3 ’e indirilmiş, böylece bankalarca kullandırılan kredilerde tüketici kredileri-diğer krediler ayırımı kaldırılmış,

-2 nci maddesinin 5 inci fıkrasına eklenen cümle ile, 1615 sayılı Gümrük K anunu’nun 77/2 nci maddesi çerçevesinde gerçekleştirilen özel müsaadeli ithalat işlemlerinde fon kesintisinin, fiili ithal tarihinden sonra gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yatırılabilmesi imkanı sağlanmış,

-“Fon’a Kesinti Yapılmayacak Krediler”e ilişkin 3 üncü maddesine eklenen 22 numaralı bent ile finansman şirketlerince münhasıran tarıma yönelik mal alımı için tarım kooperatifleri üyesi çiftçilere kullandırılan 2 milyar Türk lirasına kadar olan krediler, bankalarda olduğu gibi, Fon muafiyeti kapsamına alınmıştır.

2) 4.11.1999 tarih, 23866 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve yayımı

tarihinde yürürlüğe giren 24 No.lu Tebliğ ile 88/12944 sayılı Karara ilişkin değişik 6 No.lu Tebliğe Geçici 3 üncü madde eklenerek, Sakarya, Kocaeli, Yalova, Bursa, Bolu ve İstanbul İllerinde faaliyette bulunan ve “Deprem Hasar Tespit Raporu” ile üretim tesislerinin 17.8.1999 tarihinde Marmara Bölgesinde meydana gelen depremde zarar gördüğü tespit edilen kişi ve kuruluşların, ithal ettikleri hammadde ve ara malların kendi üretim ihtiyaçları için olduğunu veya ithal edilen makina ve teçhizatın, depremde zarar gören makina ve teçhizatın yerine ithal edildiğini üyesi bulundukları Ticaret Odaları, Sanayi Odaları veya Sanayi ve Ticaret Odalarından alınan belge ile tevsik etmeleri kaydıyla, fiili ithali 17.8.1999 tarihinden bu Tebliğin yayımı tarihi olan 4.11.1999 tarihine kadar yapılmış ve bu tarihten itibaren 6 ay süreyle yapılacak olan kabul kredili, mal mukabili ve vadeli akreditif ödeme şeklindeki bahse konu ithalat işlemlerinde fon kesintisi oranı “yüzde 0” olarak belirlenmiştir.

e) Özel Finans K urum lanna İlişkin Düzenlemeler

13.02.1999 tarih ve 23610 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Özel Finans

K urum lan Hakkında M erkez Bankası 8 No.lu Tebliği ile Merkez Bankası 1 No.lu Tebliği'nin "Blokaj Yükümlülüğü, Oran ve Blokaj Tesisinde Süre" başlıklı 11 inci maddesinin 3 üncü fıkrası değiştirilerek, Euro cinsinden açılan cari ve katılma hesapları için blokaj tesis edilmesi imkanı getirilmiştir. Buna göre, 19.02.1999 tarihli blokaj cetvelinden başlamak üzere blokaj cetvellerinde görülen ABD Doları, İsviçre Frangı hesaplan için kendi döviz cinsinden; Euro, Alman Markı, Fransız Frangı, Hollanda Florini, Avusturya Şilini, İtalyan Lireti, Belçika Frangı, Fin Markkası, İspanyol Pezetası, Portekiz Eskudosu, İrlanda Lirası ve Lüksemburg

Frangı üzerinden açılan hesaplar için Euro veya Alman Markı veya Fransız Frangı veya Hollanda Florini üzerinden, bunların dışında kalan diğer döviz cinsleri üzerinden açılan hesaplar için de ABD Doları olarak blokaj tesis edilmesi öngörülmüştür.

11.12.1999 tarih, 23903 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 99/13621 sayılı

Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Finans Kurumlan Kurulması Hakkında 16.12.1983 tarih ve 83/7506 sayılı Kararname eki Karar’ın 2. maddesinin (c) ve (d) fıkralarında yer alan cari hesap ve katılma hesaplarının tanımları değiştirilerek kuramların akit düzenleme zorunluluğu kaldırılmış, bunun yerine bankalarda olduğu gibi hesap cüzdanı verilmesi ve bu hesapların nama yazılı olması zorunluluğu getirilmiştir.

f) Zorunlu Döviz Devirlerine İlişkin Düzenlemeler

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar kapsamında yayımlanan I-M Sayılı Merkez Bankası Genelgesi’nin “Çeşitli Hükümler” başlığı altındaki bölümüne 98/1 sayılı Merkez Bankası Genelgesi ile ilave edilen ve 98/2, 98/3 ve 98/6 sayılı genelgelerle değişik Geçici 7 nci maddesinde “7.Döviz Pozisyon Yönetimi ve Bilgi Verme” başlıklı bölümünün “D-Zoranlu Döviz ve Efektif Devirleri ve Satışları” başlıklı kısmında yer alan ve 1998 Haziran - 1999 Ocak ayları için "yüzde 0” olarak belirlenen zorunlu döviz ve efektif devir ve satış oranı, 14.01.1999 tarih, 23538 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 99/1 sayılı genelge ile 1999 Şubat - 1999 Mart ayları için de “yüzde 0” olarak belirlenmiştir.

M erkez Bankasının döviz ihtiyacının bankalararası piyasalarda

gerçekleştirilen işlemlerden etkin bir şekilde karşılanabildiği gözönüne alınarak, zorunlu döviz ve efektif devir ve satış mükellefiyetinin kaldırılmasının Geçici Madde değişikliği ile değil, 1-M sayılı Genelgenin ilgili maddesinin değiştirilmesi suretiyle yapılmasının uygun olacağı düşünülerek, 25.03.1999 tarih, 23650 sayılı

Resmi Gazete'de yayımlanan 99/2 saydı genelgemizle sözkonusu Genelgenin

“ 7.Döviz Pozisyon Yönetimi ve Bilgi Verme” başlıklı bölümünün “D-Zorunlu Döviz ve Efektif Devirleri ve Satışları” başlıklı kısmı değiştirilmiş ve 01.04.1999 tarihinden geçerli olmak üzere zorunlu döviz ve efektif devir ve satış oranı “yüzde 0” olarak belirlenmiştir.

g) Bankaların Kredileri ve Diğer Alacaklarının Sınıflandırılması ve Bunlar

İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Düzenlemeler

21 Aralık 1999 tarih ve 23913 sayılı Mükerrer Resmi Gazetede yayımlanan

“Bankalarca Karşılık Ayrılacak Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesi ve Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Karar” ile

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

bankacılık sisteminin hem ulusal hem de uluslararası alanda karşılaştırmasının yapılabilmesinin sağlanması amacıyla banka kredilerinin ve diğer alacaklarının risk durumlarına göre 5 grupta (standart nitelikli krediler ve diğer alacaklar, yakın izlemedeki krediler ve diğer alacaklar, tahsil imkanı sınırlı krediler ve diğer alacaklar, tahsili şüpheli krediler ve diğer alacaklar, zarar niteliğindeki krediler ve diğer alacaklar) sınıflandırılması, 1 ve 2 ’nci gruptaki krediler için eskiden olduğu gibi genel karşılık, 3,4 ve 5 ’nci gruptaki kredi ve alacaklar için ise tem inatlarına göre özel karşılık ayırılması öngörülmüştür. Bu Karar 1.1.2000 tarihinden itibaren kullandırılan veya vadesi yenilenen kredilere uygulanacak olup, bu tarihten önce kullandırılmış olan kredilerde bu Karar ile yürürlükten kaldırılan 30.12.1997 tarih

ve 97/10497 sayılı “Banka Kredilerinin Niteliklerine Uygun Olarak

Muhasebeleştirilmesi, Değerlendirilmesi ve Kredi Karşılıkları Hakkında K arar” ile buna ilişkin Tebliğ hükümlerine göre işlem yapılacaktır.

h) Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine İlişkin Düzenlemeler

21 Aralık 1999 tarih ve 23913 sayılı Mükerrer Resmi Gazetede yayımlanan

“Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Konsolide Mali Tablolar Esas Alınarak Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ” ile 30 Haziran 1998 tarihli “Sermaye Tabanı / Risk Ağırlıklı Varlıklar, Gayrinakdi Krediler ve Yükümlülükler” standart rasyosunun konsolide mali tablolar üzerinden hesaplanması ve tutturulmasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.

i) Bankalar Kanunu Değişiklikleri

23 Haziran 1999 tarih ve 23734 Sayılı Resmi Gazete'de Yayımlanan 4389

Sayılı Bankalar Kanunu ile 3182 sayılı Bankalar Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır.

1) Yeni kanun ile bankaların kuruluş, yönetim, çalışma, devir, birleşme, tasfiye ve denetlenmelerine ilişkin esaslar yeniden düzenlenmiş ve Bankalar Kanunu ve ilgili diğer mevzuatın, kanunda gösterilen yetkiler çerçevesinde

düzenlemeler de yapmak suretiyle uygulanmasını sağlamak, uygulamayı

denetlemek ve sonuçlandırmak, tasarrufların güvence altına alınmasını temin etmek ve kanunla verilen diğer görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak üzere kamu tüzel kişiliğini haiz, idari ve mali özerkliğe sahip Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu kurulması öngörülmüştür.

2) Kanunda, 4491 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle (19 Aralık 1999 tarih 23911 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren) Bakanlar Kurulunda bulunan banka kuruluşuna, birleşme ve tasfiyesine izin, bankaların bankacılık işlemleri yapma ve mevduat toplama yetkisinin kaldırılması, karşılığa tabi

kredilerin belirlenmesi gibi yetkiler Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun karar organı olan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme K urulu’na devredilmiştir. Bu kanunla ayrıca, kanun ve düzenlemelere aykırı işlemleri bulunan ve/veya mali durumunda kötüleşme görülen bankalarla ilgili olarak alınacak önlemlere ilişkin Bankalar Kanunu’nun 14’ncü maddesinde sözkonusu bankaların gerektiğinde Fon’a devredilerek iyileştirilebilmesine imkan sağlayan, 17’nci maddesinde ise banka hakkında 14’ncü maddenin uygulanmasına neden olan yöneticileri ve hissedarlarına şahsi sorumluluk getiren değişiklikler yapılmıştır.

3) 4491 sayılı Kanun’un 11 inci maddesi uyarınca, 4389 sayılı Kanun’un 20

nci maddesine ilave edilen 6 ncı fıkra ile özel finans kurumlan Bankalar Kanunu kapsamına alınmış, 17 nci maddesi ile de Özel Finans Kurum lan Kurulması Hakkında 83/7506 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ve bu Karara istinaden çıkarılmış tüm mevzuat yürürlükten kaldırılmıştır.

4491 sayılı Kanun’un Geçici 3 üncü maddesine göre;

Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihte faaliyet gösteren özel finans kurum lan mevcut durumlarını 4389 sayılı Bankalar Kanununun tabi oldukları maddelerine iki yıl içinde intibak ettirmek zorunda olup, 4389 sayılı Kanunun 7 ve 9 uncu maddeleri hükümlerine bu süre içinde intibak etmeyen özel finans kurum lan genel hükümlere göre tasfiye edilecektir.

4389 sayılı Bankalar Kanunu hükümleri çerçevesinde özel finans kurumlarma ilişkin düzenlemeler yapılıncaya kadar yürürlükten kaldırılan düzenlemelerin Bankalar Kanununa aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam edilecektir.