CUMHURİYETÇİ KÖYLÜ MİLLET PARTİSİ

Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP), Millet Partisi ve Köylü Partisi’nin önde gelen Ahmet Oğuz, Enis Akaygen gibi isimler tarafından, kapatılan Millet Partisi’nin siyasi mirası üzerine kurulmuştur. Parti, 1954 ve 1957 seçimlerine “Cumhuriyetçi Millet Partisi”, 1961 ve 1965 seçimlerine ise “Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi” adıyla

48 Kaynar, s. 114-116.

49 Adalet Partisi Program, Orijinal Matbaa, Ankara, 1961, s. 5; Adalet Partisi Tüzük Ve Program, Doğuş Ltd. Şti, 1964, s. 44.

50 Adalet Partisi Program ve Tüzük, 1966, s. 92; Adalet Partisi Programı, Orijinal Matbaa, Ankara, 1969, s. 6.

103

katılmıştır. Parti, 1954 ve 1957 seçimlerine “Cumhuriyetçi Millet Partisi”, 1961 ve 1965 seçimlerine ise “Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi” adıyla katılmıştır. CKMP, 08-09.02.1969 tarihinde Adana’da yapılan Olağanüstü Kongresi’nde ismini değiştirmiş ve

“Milliyetçi Hareket Partisi” adını almıştır. Parti, 1954 seçimlerinde % 5.3 oy oranı ve 5 milletvekili, 1957 seçimlerinde % 6.5 oy oranı ve 4 milletvekili, 1961 seçimlerinde % 14 oy oranı ve 54 milletvekili, 1965 seçimlerinde % 2.2 oy oranı ve 11 milletvekili, 1969 seçimlerinde % 3 oy oranı ve 1 milletvekili, 1973 seçimlerinde %3.4 oy oranı ve 3 milletvekili, 1977 seçimlerinde % 6.4 oy oranı ve 16 milletvekili ile TBMM’de temsil hakkı kazanmıştır. Parti 1980 askeri rejimini ardından, 10.10.1981 tarih ve 2533 Sayılı Kanun ile dönemin tüm siyasal partileri gibi 16.10.1981 tarihinde kapatılmıştır. ⁵¹

Parti, 1961 tarihli⁵² programının birinci maddesinde, gayesini; Türkiye’de insan haklarını hâkim kılacak ve bunları güvenilir teminata bağlayacak bir devlet düzeni kurmak şeklinde belirtmektedir. Bu gayeye; hürriyet, emniyet, eşitlik, adalet fikirlerine, milli hakimiyet ve laik Cumhuriyet esaslarına, Batı örneği demokrasi hukukuna ve milliyetçilik ilkesine bağlanmakla ulaşılabileceğine inanmaktadır.⁵³ Parti, laiklik ilkesi ile ilgili görüşlerini “Ana Prensipler” başlığı altında açıklamaktadır. Buna göre, parti din ve devlet işlerinin birbirinden ayrı olmasını kabul etmektedir. Herkesin vicdan ve inanç hürriyetini ve ibadet hakkını mukaddes tanımaktadır. Din ve vicdan hürriyetini diğer hak ve hürriyetler gibi kabul etmekte, din adamlarının seviyeli yetiştirilmesinin sağlanmasını ve diyanet mensuplarının yeter dereceye ulaştırılmasını düşünmektedir.⁵⁴

Parti, 1965 tarihli ve tarihi bulunmayan diğer programında ana gayesini benzer bir şekilde “Partinin Gaye ve Hedefi” başlığında yer vermiştir. “Gayemiz, Türkiye’de insan hak ve hürriyetlerini, kişinin ve toplumun refah ve huzurunu; sosyal güvenliği gerçekleştirecek ve teminata bağlayacak bir devlet düzeni ve yönetimini bütün müeseseleri ile birlikte hızla kurmaktır. Hedefimiz, çağdaş insanlığın ortak medeniyetine yapıcı olarak katılmaktır. Bu amaçla Partimiz, devletin bütün güç ve imkanlarının ileri

51 Kaynar, s. 100-103.

52 Parti Programı'nın tarihine rastlanılmamıştır. Burada yer verilen tarih TBMM Kütüphanesi kayıtlarından alınmıştır.

53 Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi Program, ……? Matbaacılık Gazatecilik Ltd. Şti, Ankara, ty, s. 7. (Söz konusu programın yayınevi belge tahrifi nedeniyle okunmamaktadır.)

54 Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi Program, s. 8-9.

104

bir hayat tarzı kurmak ve yaşatmak için seferber edilmesini, milletin çağdaş bilim ve tekniğe göre teçhiz ve teşkilatlandırılmasını gerekli görür. Devlet yönetiminde ve toplum hayatında bilimsel düşünce ve plan ilkesinin egemenliğini istiyoruz.”⁵⁵ Laiklik ilkesi ile ilgili görüşlere ise, “Temel İlkeler” bölümünde, “Din Görüşümüz” ve “Lâiklik Anlayışımız” başlıkları altında yer verilmektedir. “Biz, din ve vicdan hürriyetini, insan hürriyetlerinin ayrılmaz bir rüknü kabul ederiz. Kamu düzenine, genel ahlâka aykırı olmadıkça dînî inançlara uygun ibadet, âyin ve törenleri din öğrenim ve öğretimini, din ve vicdan hürriyetinin tabiî ve zarurî sonucu görürüz. Dinin, dînî duyguların, dince kutsal sayılan varlıkların hor görülmesine, tecavüze uğramasına karşıyız. Dinin, dînî duyguların, dince kutsal sayılan varlıkların, şahsî, zümrevî, siyasî ve iktisadî çıkar sağlama yolunda istismarına karşıyız.” “Biz lâikliği dinsizlik olarak değil devlete din izafe edilmemesi, devletin sosyal, ekonomik, hukukî temel düzeninin din kurallarına dayandırılmaması anlamında kabul ediyoruz. ⁵⁶ Programın “Devlet Teşkilatı”

bölümünde ise “Din Öğretimi” ile ilgili ayrı bir başlık atılmakta ve bu konuda detaylı bir şekilde görüş belirtilmektedir. “Dînî öğretim kurumlarının ihtiyaca uygun seviye ve nitelikte hizmet görmesi sağlanacaktır. Dînî öğretim ve ilim kurumları mezunlarının statüleri ve topluma hizmet şekilleri “millî kalkınmada maddî ve manevî değerleri ayrılmaz” gören bir düşünüş içinde düzenlenecektir. Din adamlarının çağdaş bilimle mücehhez olarak yetişmeleri temin edilecektir. İlahiyat Fakültesinin din düşüncesini ve olgusunu, maneviyat meselelerini bilim metodu ile inceleyecek bir üniversite kurumu olarak hizmete devamı sağlanacaktır. Yüksek İslâm Enstitüsünün İslâm dini, İslâm kültürü, İslâm meselelerini araştıran yüksek bir bilim ve kültür kurumu, İslâm akademisi olarak gelişmesi temin edilecektir. İlahiyat Fakültesinin ve İslâm akademisinin üniversite bütünü ve bünyesi içinde ahenkli bir yer alması temin edilecektir. İmam Hatip Okullarını meslekî ehliyet veren liseler olarak mütalâa ediyoruz. Bu seviyede geliştireceğiz. Mezun, öğretmen statü ve formasyonunda olacaktır. Bu meslek liseleri mezunlarının üniversitelere, yüksek okullara devamlarını güçleştiren kayıtlar

55 C.K.M.P. Programı, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1965, s. 3; C.K.M.P. Programı, Arı Matbaası, Ankara, ty, s. 3.

56 C.K.M.P. Programı, 1965, s. 7-8; C.K.M.P. Programı, ty, s. 7-8.

105

kaldırılacaktır. İlk ve orta öğretimde din derslerinin ehliyetli öğretmenlerce verilmesi temin edilecektir.”⁵⁷

Parti programlarında laiklik ilkesi, devlete bir din izafe edilmemesi ve devletin hukuki temellerinin dini kurallara dayandırılmaması şeklinde yorumlanmaktadır. Din ve vicdan özgürlüğünü temel hak ve özgürlükler çerçevesinde değerlendiren parti, dini ibadet ve törenleri, din ve vicdan özgürlüğünün tabi bir sonucu olarak değerlendirmektedir. Programların en dikkat çeken yönü ise din eğitimi konusunda detaylı görüşler içermesidir. Bu bağlamda, dini öğretim kurumlarının, nitelikli hizmet vermesi, ilk ve orta öğretimde din derslerinin ehliyetli öğretmenler tarafından verilmesi, din adamları çağdaş bilim açısından donanımlı olarak yetiştirilmesi ele alınmaktadır. Ayrıca, ilahiyat fakültelerinin din olgusunu bilimsel metotlarla inceleyen bir kurum olması, imam-hatip okulu mezunlarının üniversite ve yüksek okullara kayıt zorluklarının ortadan kaldırılması da programlarda ele alınan konular arasındadır.