Cinsiyet Temelli Nefret Söylemi

Cinsiyet temelli nefret söylemi kategorisi, biyolojik kimlikler (kadın-erkek) üzerinden oluĢturulan nefret ve toplumun heteroseksüel kimlik yapısının dıĢında bulunan diğer kimlik yapılarına karĢı (gey, lezbiyen, travesti) nefretin değerlendirildiği nefret söylemi kategorisidir. Sahip olunan farklılıklar vurgulanarak bu vurgunun siyasal partilere, cumhurbaĢkanı adaylarına ya da siyasi parti liderlerine yöneltildiği ve siyasal nefret söylemine dönüĢtüğü görülmektedir.

Cinsiyet temelli nefret söylemi ana kategorisi incelendiğinde nefret söyleminin hangi parti ya da kiĢiye yöneldiği belli olmayan nefret ve birden çok kiĢi ya da partiye yönelik nefret kategorilerinde bulunduğu görülmektedir. CumhurbaĢkanı adaylarına, siyasi parti liderlerine, siyasi partilere, siyasi parti taraftarlarına ya da ittifaklara yönelik herhangi bir nefret içerikli paylaĢımlar bulunmamaktadır.

Tablo- 25: Hangi Parti ya da KiĢiye Yöneldiği Belli Olmayan Nefret Söyleminin Yer AlıĢ Biçimleri

Kategori Nefret Söyleminin Yer AlıĢ Biçimleri

Toplam Abartma/ Yükleme/ Çarpıtma Küfür/ Hakaret/ AĢağılama DüĢmanlık/ SavaĢ Söylemi Hangi parti ya da

kiĢiye yöneldiği belli olmayan nefret

Frekans 6 4 0 10

% 100,0% 100,0% 0,0% 100,0%

Toplam Frekans 6 4 0 10

Tablo 25‟te hangi parti ya da kiĢiye yöneldiği belli olmayan nefret söyleminin yer alıĢ biçimlerinin çapraz karĢılaĢtırması görülmektedir. Tabloya göre bu kategoride toplam 10 paylaĢım tespit edilmiĢtir. 10 paylaĢımın 6‟sının abartma, yükleme ve çarpıtmada yoğunlaĢtığı, 4 paylaĢımın ise küfür, hakaret ve aĢağılamaya ait olduğu görülmektedir. DüĢmanlık ve savaĢ söylemine ait nefret söylemi bulunmamaktadır. Bu doğrultuda nefret söyleminin yoğun olarak abartma, yükleme ve çarpıtmada görüldüğü söylenebilir.

Hangi parti ya da kiĢiye yöneldiği belli olmayan nefret söylemli paylaĢımlara örnek olarak aĢağıdaki paylaĢımlar gösterilebilir; “Artık herkese bacım dicem…

Aydın da diyor #tamam mı? Neden ben söyleyince sorun olsun muĢ ki? (#tamam).

Tablo- 26: Birden Çok KiĢi ya da Partiye Yönelik Nefret Söyleminin Yer AlıĢ Biçimleri

Kategori Nefret Söyleminin Yer AlıĢ Biçimleri

Toplam Abartma/ Yükleme/ Çarpıtma Küfür/ Hakaret/ AĢağılama DüĢmanlık/ SavaĢ Söylemi Birden çok kiĢi ya da

partiye yönelik nefret Frekans 1 3 0 4 % 100,0% 100,0% 0,0% 100,0% Toplam Frekans 1 3 0 4 % 100,0% 100,0% 0,0% 100,0%

Tablo 26‟da birden çok kiĢiye ya da partiye yönelik nefret söyleminin yer alıĢ biçimlerinin çapraz karĢılaĢtırılması gösterilmektedir. Birden çok kiĢi ya da partiye yönelik toplam 4 paylaĢım bulunmaktadır. Bu paylaĢımların 3 adeti küfür, hakaret ve aĢağılamada, 1 adeti ise abartma, yükleme ve çarpıtmada yer almaktadır. DüĢmanlık ve savaĢ söyleminde herhangi bir nefret söylemli paylaĢım bulunmamaktadır. Bu doğrultuda küfür, hakaret ve aĢağılamada nefret söyleminin yoğun olduğu söylenebilir. “Bugün millet „tamam‟ derse gideriz demiĢ… baktım LGTB‟si, gezicisi,

soytarısı, ipsizi, sapsızı herkes tamam diyor. La oğlum sizin demenizle değil, milletin „tamam‟ demesiyle gider. Milletten çıt çıkmadığına göre sıkıntı yok. #devam.” (#devam).

Toplumda her alanda karĢımıza sıklıkla çıkan cinsiyetçilik kavramı kiĢilerin siyasi görüĢlerinin içeriğinde bir aĢağılama unsuru olarak yer etmiĢtir. Partililer ve

taraftarlar birbirlerine karĢı hakaret etmek için cinsiyetçi dili kullanmıĢlardır. Cinsiyet değiĢikliğinde bulunan Bülent Ersoy ön plana alınarak, kiĢinin tercih ettiği cinsel kimliği üzerinden bir göndermede bulunarak Meral AkĢener, Muharrem Ġnce ve Temel Karamollaoğlu‟nun siyasi görüĢlerine bir atıfta bulunulmuĢtur: “Meral Ülkücüyse, Muharrem Atatürkçüyse, Temel Milli GörüĢçüyse, Bülent Ersoy‟ da adamın dibidir! TartıĢmaya bile açık değil! #TamammıDevammı #Devam #Erdoğanümmetinrenkleriyle #Hayırlıcumalar” (#TamammıDevammı).

Süreç içerisinde Barbaros ġansal‟ın bir taraftar olarak Millet Ġttifakı‟nı desteklemesi durumu ilgili kiĢinin cinsel tercihleri sebebiyle tartıĢmaları ve nefret söylemlerini alevlendirmiĢtir: “Barbaros ile aynı safta yer alanlar.. Topunuz birleĢse pinpon topu büyüklüğünde bile olamazsınız… Ġp, Sp, Hdpkk, Chp, Dp, TAMAM ınız birleĢse de sizin CB adayınız kim olacak? Siz daha ona karar veremediniz… #kimlerkimlerleberaber.” (#kimlerkimlerleberaber).

Tüm paylaĢımlar incelendiğinde özellikle kendileri gibi düĢünmeyen kesime LGTB vurgusunun yapıldığı görülmektedir.

Sonuç

Siyasal nefret söyleminin twitter yoluyla nasıl yeniden üretildiğini ortaya koymak amacıyla yapılan bu çalıĢmada 24 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri örneğinde çözümlemeler yapılmıĢtır. Dünyada 4 milyar, Türkiye‟de ise 51 milyon sosyal medya kullanıcısının olması ve ortalama 3 saat 57 dakikalık (www.wearesocial.com) bir zamanın burada geçiriliyor olduğu dikkate alındığında bir sosyal medya aracı olan Twitter‟ın da nefret söyleminin üretilmesine, kullanıcıların bu söylemlerle karĢılaĢmasına, bu içerikleri farkında olmadan paylaĢmasına ve böylece hızlı bir Ģekilde yayılmasına neden olma durumu önemli bir durumu iĢaretlemektedir.

ÇalıĢmada yapılan analizlerde 2.412 paylaĢım arasından 667 nefret içerikli paylaĢım tespit edilmiĢtir. Bu paylaĢımlardan 293‟ü #devam etiketi, 243‟ü #kimlerkimlerleberaber etiketi, 91‟i #tamam etiketi ve 40‟ı #tamammıdevammı etiketi ile paylaĢılmıĢtır. CumhurbaĢkanı adaylarına, siyasi parti liderlerine, siyasi partilere, siyasi parti taraftarlarına, ittifaklara, hangi partiye ya da kiĢiye yöneldiği belli olmayan ve birden çok kiĢi ya da partiye yönelik siyasal nefret içeriklerinin bulunduğu görülmektedir. Ġncelemeye alınan paylaĢımlarda siyasal nefret söyleminin üretilmesinin temelinde ideolojik görüĢlerde, etnik kökende, dini inançta ve düĢünce yapılarındaki farklılık dikkat çekmektedir.

ÇalıĢmada analiz edilen tweetlerin %81,7 oranı ile kiĢiye/partiye /taraftarlara/ittifaklara yönelik olduğu görülmektedir. %11,4 oranında inanç ve mezhep kaynaklı nefret, %4,8 ile etnik köken kaynaklı nefret ve %1,9 oranında cinsiyet temelli nefret içeren paylaĢımlara ulaĢılmıĢtır. Bu doğrultuda nefret söyleminin yoğun görüldüğü ana kategorinin kiĢiye/partiye/taraftarlara/ittifaklara yönelik olduğu söylenebilir. Bu kategorideki söylemlerde daha çok küfür/hakaret/aĢağılama içeren ifadelerin kullanıldığı ortaya çıkmaktadır. CumhurbaĢkanı adayları, siyasi parti liderleri, siyasi partiler, siyasi parti taraftarları veya ittifaklara yönelik fiziksel özellikleri, ideolojik farklılıkları gibi nedenlerden dolayı ya da direk küfür, hakaret, argo ifadeleri kullanılarak üretilen nefret içeriklerinin yer aldığı görülmektedir.

Etnik kökene yönelik nefret söylemi ana kategorisinde değerlendirilen paylaĢımlarda nefret içerikleri cumhurbaĢkanı adayları, siyasi parti liderleri ya da kiĢilerin sahip oldukları etnik kökenler üzerinden ya da herhangi bir etnik kökene yönelik nefretin cumhurbaĢkanı adaylarına, siyasi parti liderlerine, siyasi partilere ya da taraftarlarına yöneltilerek gerçekleĢtirildiği belirlenmiĢtir. Twitter‟da açılan etiketlere paylaĢımların yurtdıĢındaki farklı ülkelerden yapıldığının belirtilmesi etnik köken üzerinden nefret içeriklerinin ortaya çıkmasında etkili olmuĢtur.

Ġnanç ve mezhep kaynaklı nefret söylemi ana kategorisindeki paylaĢımların oluĢmasında diğer ana kategorilerde nefret içeriklerinin oluĢmasındaki gibi benzerlik bulunmaktadır. KiĢilerin ya da parti genelinin benimsediği din veya mezhep üzerinden üretilen nefret ifadeleri bulunurken, aynı zamanda farklı din ve mezheplere yönelik nefretin kiĢilere ya da parti geneline yönlendirilerek ifadelerin oluĢturulduğu görülmektedir. YurtdıĢından destek paylaĢımlarının geldiği düĢüncesi ise din ve mezhep farklılığı üzerinden nefret söylemlerinin oluĢmasına etki etmiĢtir.

AraĢtırma kapsamında cinsiyet temelli nefret söylemi ana kategorisindeki paylaĢımlara diğer ana kategorilere oranla daha az karĢılaĢılmıĢtır. Cinsiyetçi küfürler ya da cinsel yönelim farklılığının temele alınarak nefret içeriklerinin oluĢturulduğu görülmektedir.

AraĢtırmada cumhurbaĢkanı adaylarına yönelik nefret söylemi üzerine yapılan değerlendirmelerde 667 paylaĢım arasından 63 paylaĢımın cumhurbaĢkanlarına yönelik nefret içerdiği tespit edilmiĢtir. CumhurbaĢkanı adaylarının fiziksel özelliklerine, etnik kökenlerine ve dini inançlarına yönelik olumsuz söylemlerin küfür, hakaret ve aĢağılama üzerinden oluĢturulduğu görülmektedir. CumhurbaĢkanı adaylarından “Recep Tayyip Erdoğan, Meral AkĢener, Muharrem Ġnce, Selahattin DemirtaĢ ve Temel Karamollaoğlu”nun nefret söylemine maruz kaldığı söylenebilir.

AraĢtırmada cumhurbaĢkanı adayı olmayan siyasi parti liderleri için oluĢturulan kategoriye ait değerlendirmede toplam 9 tweet tespit edilmiĢtir. Siyasi parti liderlerinden Kemal Kılıçdaroğlu‟na ve Devlet Bahçeli‟ye yöneltilen nefret söylemlerinin küfür, hakaret, aĢağılama ve düĢmanlık içerdiği belirlenmiĢtir.

CumhurbaĢkanı adayları ve siyasi parti liderlerine yönelik nefret söyleminin siyasi alanda aktif rol oynayan kiĢiler üzerine yoğunlaĢtığı söylenebilir.

Siyasi partilere yönelik oluĢturulan değerlendirmede AK Parti, CHP, HDP, ĠYĠ Parti, MHP ve SP‟ye yönelik söylemlerin bulunduğu görülmektedir. Bu partilere yönelik söylemlerin küfür, hakaret aĢağılama ve düĢmanlık barındırdığı dikkat çekmektedir. Partiler arasında kurulan ittifakların özellikle SP‟nin sol bir partiyle ittifak kurmuĢ olmasının partiye yönelik nefret söyleminin oluĢmasında etkili olduğu görülmektedir. Partilerin bu seçimlerde benimsedikleri ilklerinden uzaklaĢtıkları, terör örgütleriyle yakınlaĢtıkları yönünde nefret içerikli ifadelerin üretildiği belirlenmiĢtir.

AraĢtırmada siyasi partilere yönelik nefret bulunduğu gibi bu siyasi partileri destekleyen taraftarlara da nefret söylemi yöneltildiği görülmektedir. Siyasi parti taraflarına ait paylaĢımların değerlendirmesinde nefretin küfür, hakaret ve aĢağılama üzerine yoğunlaĢtığı görülmektedir. Siyasi parti taraftarlarından AK Parti taraftarlarının, CHP taraftarlarının ve MHP taraftarlarının nefret söylemine maruz kaldığı söylenebilir. Parti taraftarlarına yönelik nefret söylemlerinde #devam etiketi ile paylaĢım yapan taraftarların cahillik ve bağnazlıkla, #tamam etiketi ile paylaĢım yapan taraftarların ise okumuĢ cahillik ve elitistlik ile suçlandığı görülmektedir. Aynı zamanda siyasi partilere ya da cumhurbaĢkanı adaylarına yöneltilen terör içerikli söylemlerin parti taraftarlarına da yöneltildiği görülmektedir.

Ġttifaklara yönelik yapılan değerlendirmede her iki ittifak için de toplam 103 tweette nefret söylemine rastlanmıĢtır. Ġttifaklara yönelik nefret söyleminin farklı ideolojik görüĢlere sahip, önceki seçimlerde birbirinin rakibi olan siyasi partilerin bir araya gelmesinin etkili olduğu söylenebilir. Ġki ittifak arasında inceleme yapıldığında nefret söylemi içeren tweetlerin daha çok Millet ittifakı üzerine yoğunlaĢtığı görülmektedir. Kurulan bu ittifak ile terör örgütlerinin tweetlerde birlikte bahsedildiği “yıkım ittifakı, kirli ittifak, Ģer ittifakı” gibi etiketlemelerin yapıldığı ve küfür, argo, hakaret içeriklerinin yoğun olduğu araĢtırma sonuçlarında ortaya çıkmıĢtır. Cumhur ittifakına yönelik nefret söyleminin oluĢmasında ise rakip

partilerin bir araya geliĢi, bu parti liderlerinin önceki seçimlerde birbirlerine olumsuz ifadelerde bulunmalarının etkisi olduğu söylenebilir.

Nefret söylemi içeren tweetlerin birden çok kiĢiye ya da partiye yöneltildiği görülmektedir. Bu söylemlerin oluĢmasında partiler arasında kurulan ittifakların etkili olduğu söylenebilir. Birden fazla partinin bir araya geliĢi, söylemlerde birden çok partinin ya da parti liderinin adının bulunmasında etkili olmuĢtur. “Doğu Perinçek, Devlet Bahçeli, Kemal Kılıçdaroğlu, Meral AkĢener, Muharrem Ġnce, Recep Tayyip Erdoğan, Selahattin DemirtaĢ ve Temel Karamollaoğlu” gibi isimlerin bu tweetlerde yer aldığı görülmektedir. Siyasi partilere bakıldığında ise CHP, HDP, ĠYĠ Parti ve SP‟ye yönelik nefret söylemleriyle karĢılaĢılmaktadır. Bu kiĢilere ve partilere yönelik yoğun olarak küfür, hakaret, aĢağılama ve düĢmanlık içerikli paylaĢımların yapıldığı tespit edilmiĢtir.

Yapılan değerlendirmede incelemeye alınan tweetlerde ve belirlenen tüm ana kategorilerde en yoğun olarak nefret içeriklerinin yöneltildiği kiĢilerin ya da partilerin belli olmadığı görülmektedir. Kullanıcıların herhangi bir belirgin ifade kullanmadan küfür, argo, hakaret, aĢağılama ve düĢmanlık ifadeleri kullanarak nefret söylemi ürettiği görülmektedir. Genel olarak “hain, terörist, hırsız, yunan tohumu, yalancı” gibi ifadeler bu tweetlerin içeriğini oluĢturmaktadır. Bu kategorilerdeki diğer tweetlerde ise daha önce yaĢanmıĢ darbe giriĢimlerinin ve eylemlerin abartma, çarpıtma ve yükleme kategorisinde belirginleĢmektedir. Bu yaĢanan olumsuzlukların seçimlerle bağdaĢtırılması, bir parti, parti lideri ya da cumhurbaĢkanı adayına atıfta bulunması nefret söyleminin oluĢmasında etkili olduğu görülmektedir.

ÇalıĢmanın sonuçları incelendiğinde nefret söyleminin yöneltildiği kiĢi ya da grupların belli olmadığı ve birden çok kiĢi ya da partiye yönelik nefret kategorilerinde içeriklerin yoğun olduğu görülmektedir. Genel olarak bu kategorilerde bakıldığında nefret söyleminin küfür, hakaret ve aĢağılama içeren tweetler olduğu dikkat çekmektedir. PaylaĢılan tweetlerde küfür, hakaret, aĢağılama, düĢmanlık ve Ģiddet içeren ifadelerin kullanılması nefret söyleminin üretilmesinde ve nefretin yayılmasında etkisi büyüktür.

AraĢtırma kapsamında siyasal nefret söyleminin kategoriler arasında 359 paylaĢım ile ağırlıklı olarak hangi partiye ya da kiĢiye yöneltildiği belli olmayan nefret söylemi kategorisinde üretildiği belirlenmiĢtir. Sırasıyla 103 paylaĢım ittifaklara, 67 paylaĢım birden çok kiĢiye ya da partiye yönelik, 63 paylaĢım cumhurbaĢkanı adaylarına, 46 paylaĢım siyasi partilere, 21 paylaĢım siyasi parti taraftarlarına ve 9 paylaĢım siyasi parti liderlerine olmak üzere siyasal nefret söyleminin bu kategorilerde de üretildiği görülmektedir.

ÇalıĢma genelinde nefret söyleminin muhalefet tarafında yer alan cumhurbaĢkanı adaylarına, siyasi parti liderlerine, siyasi partilere, taraftarlarına ve ittifaka yönelik yoğun olduğu göze çarpmaktadır. Etiketler üzerinden yapılan incelemede nefret söylemli ifadelerin iktidar taraftarlarının kullandığı etiketler üzerinde yoğun olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu durum çalıĢma genelinde muhalefet tarafına yönelik nefret söylemlerinin yoğun olmasına da etki etmiĢtir.

Etiketler kullanılarak iktidar ve muhalefet taraftarları tarafından yapılan paylaĢımlar arasında karĢılıklı “biz ve öteki” ayrımının yoğun olarak görüldüğü tespit edilmiĢtir. Bu içeriklerin yoğunluğundaki artıĢın “biz ve öteki” ayrımının oluĢmasında ve “öteki” olarak adlandırılan kiĢi ya da partilere yönelik bir tahammülsüzlüğün meydana gelmesinde etkilidir. Siyasi görüĢ, din ve etnik köken farklılığının ön planda tutulması ve söylemlerde yer bulması nefret içeriklerinin, diğer kullanıcıların da kabullenmesine, yeniden üretilmesine, yayılmasına ve diğer kullanıcıların üzerinde nefret duygusunun alevlenmesinde etkili olmaktadır.

Bu nefret söylemlerinin yoğun olarak görülmesi, bu söylemlerin bir ileriki boyut olan nefret suçuna dönüĢebileceği unutulmamalıdır. Bu yüzden sosyal medyada ve araĢtırma alanımız olan Twitter‟da yoğun olarak karĢılaĢılan nefret söylemlerinin önlenmesi için çalıĢmalar gerçekleĢtirilmelidir. Geleneksel medya araçlarında dolaĢıma giren nefret söyleminin normalleĢmesi ve diğer sosyal medya uygulamaları ile bu söylemlerin tekrar üretilip dolaĢıma girmesinde etkilidir. Bu yüzden öncelikli olarak geleneksel medya araçlarındaki nefret söyleminin önlenmesi için çalıĢmalar gerçekleĢtirilebilir.

Bunun dıĢında siyasal nefret söyleminin oluĢmasında etkili olan siyasi parti liderleri, parti yetkilileri veya partiler ve parti taraftarları tarafından kanaat önderi olarak görülen kiĢilerin bu tür söylemlerin yaygınlaĢmasında ve parti genelinde kabul görmesinde etkili olabileceği unutulmamalıdır. AraĢtırmada belirlenen etiketlerin ortaya çıkıĢlarının siyasi parti liderlerinin konuĢmalarından olduğu göz önüne alındığında, kiĢiler tarafından kullanılacak dilin önemi ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle nefret söyleminin önlenmesi adına siyasi parti liderleri ve partiler genelinde ortak çalıĢmalar ile kurulacak iletiĢimlerde nefret söyleminin önlenmesi için barıĢçıl bir dil kullanılması adına gerekli önlemler alınabilir.

Bunların yanında sosyal medya araçlarının taĢınabilir teknolojik aletlerden kullanılabilir olması ve uygulamalar genelinde kullanıcı profillerinin çeĢitliliği göz önünde bulundurulmalıdır. Kullanıcılar arasında küçük yaĢ gruplarının da bulunduğu düĢünüldüğünde nefret söylemli içeriklerin bu yaĢ grupları arasında benimsenmesine ve normalleĢmesine ilerleyen yaĢlarda bu tür söylemler üreten bireyler oluĢmasında etkili olabileceği görülmektedir. Bu yüzden çocukların ve gençlerin bu tür söylemler üretmelerinin önüne geçilmesi adına medya okuryazarlığı dersleri verilerek, sosyal medyadaki içeriklerin olumsuzluklarına yönelik farkındalık arttırılabilir. OluĢturulan içeriklerin olumlu ve olumsuzluklarına ayırt edebilen bilinçli bireylerin oluĢması ise bu söylemlerin üretilmesinin önlemesine katkı sağlayabileceği düĢünülmektedir. KiĢiler ne kadar bilinçlenirse farklılıklara yönelik saygı çerçevesini koruyabilecek kiĢiler haline gelecektir. Bu saygı ise nefret içerikli söylemlerin üretilmesinin biraz da olsa önüne geçebilecektir.

Kaynakça

Abbate, Janet (2007). Ġnternetin popülerleĢmesi. (Editör: David Crowley ve Paul Heyer). İletişimin Tarihi. Ankara: Phoenix, 472-479.

Adbaint (2019). Sosyal Medyada 2018’in Enleri. http://www.adbaint.com/ sosyal- medyada-2018in-enleri-adba/. EriĢim Tarihi: 15.01.2019.

Aghaei, Sareh., Nematbakhsh, Mohammad A., ve Farsani, Hadi K. (2012). Evolutıon of the world wıde web: from web 1.0 to web 4.0. International Journal of Web & Semantic Technology 3 (1), 1-10.

Akar, Erkan (2010). Sosyal medya pazarlaması, sosyal web’de pazarlama stratejileri. Ankara: Efil Yayınevi.

Akın, AyĢe ve Demirel, Simge (2003). Toplumsal cinsiyet kavramı ve sağlığa etkileri. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4), 73–82.

Aktan, Timuçin ve Uğurlu, Sakallı Nuray (2013). Kalıpyargı içeriği modeline sosyal bağlamsal bir yaklaĢım: bağlam içinde kalıpyargı içerikleri. Türk Psikoloji Yazıları. 16 (31), 15-31.

Alğan, Cengiz T. ve ġensever, Levent (2010) Ulusal basında nefret suçları: 10 yıl, 10 örnek. Ġstanbul: Sosyal DeğiĢim Derneği.

Altunay, Alper (2015). Bir sosyalleĢme aracı olarak yeni medya. Selçuk İletişim, 2015, 9 (1), 410-428.

Anti-Defamation League‟s (2018). Pyramid of Hate. https://www.adl.org/ sites/default/files/documents/pyramid-of-hate.pdf. EriĢim Tarihi: 06.07.2019. Atabek, Ümit (2005). ĠletiĢim teknolojileri ve yerel medya için olanaklar. (Derleyen:

Sevda AlankuĢ). Yeni İletişim Teknolojileri ve Medya. Ġstanbul: ĠletiĢim Vakfı Yayınları.

Ataklı, Can (1996). Yeni iletiĢim teknolojilerle gazete yönetimi. Ankara: Yeni Türkiye Medya Özel Sayısı I, 92-105.

Ataman, Hakan (2012). Nefret suçlarını farklı yaklaĢımlar çerçevesinden ele almak: etik, sosyo-politik ve bir insan hakları problemi olarak nefret suçları. (Editör: Yasemin Ġnceoğlu). Nefret Söylemi ve/veya Nefret Suçları. Ġstanbul: Ayrıntı Yayınları, 47-80.

AteĢ, Gülden (2016). Çocuk Tiyatrosu Metinlerinde Ötekileştirme. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Aygül, Eser (2010) Facebook'ta nefret söyleminin üretilmesi ve dolaĢıma sokulması. (Hazırlayan: Tuğrul Çomu), Yeni Medyada Nefret Söylemi. Ġstanbul: Kalkedon Yayınları, 95-140.

Aygül, Eser (2013). Yeni Medyada Nefret Söyleminin Üretimi: Bir Toplumsal Paylaşım Ağı Olarak Facebook Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

BBC (2018). Erdoğan’ın Sözleri Sonrası Twitter’da Tamam-Devam Çekişmesi. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-44049243. EriĢim Tarihi: 25.12. 2018.

Binark, Mutlu (2010). Nefret söyleminin yeni medya ortamlarında dolaĢıma girmesi ve türetilmesi. (Hazırlayan: Tuğrul Çomu), Yeni Medyada Nefret Söylemi. Ġstanbul: Kalkedon Yayınları, 11-53.

Binark, Mutlu ve Löker, Koray (2011). Sivil toplum örgütleri için bilişim rehberi. Ankara: Sivil Toplum GeliĢtirme Merkezi Yayını.

Binark, Mutlu ve Çomu, Tuğrul (2012). Sosyal Medyanın Nefret Söylemi İçin Kullanılması İfade Özgürlüğü Değildir. https://yenimedya.wordpress.com/ 2012/01/20/sosyal-medyanin-nefret-soylemi-icin-kullanilmasi-ifade-

Binark, Mutlu ve Çomu, Tuğrul (2013). Yeni medya ortamlarında nefret söylemi. (Editör: Mahmut Çınar). Medya ve Nefret Söylemi: Kavramlar, Mecralar, Tartışmalar. Ġstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları, 199-216.

Bleich, Eric (2011). The rise of hate speech and hate crime laws in liberal democracies. Journal of Ethnic and Migration Studies Vol. 37(6), 917-934. Blossom, John (2009). Content nation-surviving and thriving as social media

changes our work, our lives and our future. Indiana: Wiley Publishing.

Boyd, Danah M. ve Ellison, Nicola B. (2008). Social Network Sites: Definiton, History And Scholarship. Journal of Computer Mediated Communication, 13(1), 210-230.

Brown, Katherine, M., Huettner, Brenda ve Tanny, James, Char (2007). Managing virtual teams: getting the most from wikis, blogs, and other collaborative tools. Texas: Wordware Publishing, Inc.

Cheung M. K. Christy ve Lee, K. O. Matthew (2009). Understanding the sustainability of a virtual community: model development and empirical test. Journal of Information Science, 35 (3), 279-298.

Cohen-Almagor, Raphael (2011). Fighting hate and bigorty on the ınternet. Policy & Internet, Cilt 3(3), 1-26.

Cortese, Anthony J. (2006). Opposing hate speech. U.A: Praeger.

Cox, Joshua L., Martinez, Eric R. ve Qunilani Kevin B. (2008). Blogs and the Corporation: managing the risk, reaping the benets, Jaurnal of Business Stategy, 29(3), 4-12.

Çağıl, Alaattin (2015). Twitter’ın Tarihçesi. https://www.beyaztarih.com/makale/ twitterin-tarihcesi, EriĢim Tarihi: 08.10.2018.

Çayır, Kenan (2012) Gruplararası iliĢkiler bağlamında ayrımcılık. (Derleyen Kenan Çayır ve Müge A. Ceyhan). Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar. Ġstanbul: Ġstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 5-15.

Çelenk, Sevilay (2009). Ayrımcılık ve medya. (Derleyen: Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel). Televizyon Haberciliğinde Etik. Ankara: Fersa Matbaacılık. 211- 228.

Çınar, Mahmut (2013). Habercilik ve nefret söylemi. (Editör: Mahmut Çınar). Medya