AraĢtırmanın Yöntemi

Bu araĢtırmada içerik analizi yöntemi kullanılmıĢtır. Ġçerik analizi, verileri özetlemeye, sınıflandırmaya ve anlamlı bir hale getirmeye imkân sağlayan analiz yöntemidir (Weber, 1990: 5). Olayları gözlemlemek yerine sembolik olaylar veya metinler ile çözümlemeye dayanan yöntem, psikoloji, sosyoloji, edebiyat gibi birçok alanda kullanılmaktadır (ÖğülmüĢ, 1991: 213). Ġçerik analizinin amacı yazılı, görsel ve iĢitsel gibi kategorilerde aralarında benzerlik bulunan verilerin ortak kavramlarını ve temalarını bularak anlaĢılır kılmak ve yorumlamaktır (Yıldırım ve ġimĢek, 2004: 259). Ġçerik analizi kitap, gazete, dergi, makale, günlük, toplantı notları, radyo yayını, röportaj, televizyon yayını, film ve arĢivde yer alan belgelerin çözümlenmesinde kullanılmaktadır (Nachmias ve Nachmias, 2000; Akt: Demirci ve Köseli, 2011: 332). Bu çerçevede çalıĢmada, sosyal medya araçlarından biri olan Twitter‟da nefret söyleminin yeniden üretilmesinin ve dolaĢıma girmesinin somut bir Ģekilde ortaya konulmasında, ne tür kategoriler içerisinde, ne sıklıkta, kimlere ve ne tarz ifadeler içerisinde nefret söyleminin belirginleĢtiğini tespit etmede içerik analizinin önemli veriler sağlayacağı düĢünülmüĢtür.

Ġçerik analizinin uygulanmasında dört yol izlenmektedir. Ġlk olarak incelenen veriler kodlanır, ikinci olarak temalar belirlenir, üçüncü aĢamada belirlenen kodlar ve temalar düzenlenir ve son olarak elde edilen bulgular tanımlanır ve yorumlanır (Yıldırım ve ġimĢek, 2004: 260).

Kategorilere ayırma içerik analizinde incelemeye alınan kaynağın bölümlere ayırarak kodlama ve kayıt birimleri oluĢturma ile baĢladığını ifade eden TavĢancıl ve

Aslan‟a göre araĢtırmacı çalıĢmasına uygun bir kategori cetveli oluĢturmakta, ve bu kategori cetveli ile çalıĢmanın içerisindeki metinlerin içerikleri incelenerek sıklık derecesi ve varsayımı ölçülmektedir ( 2001: 72).

Kategorilendirme yapılırken (1) incelenen her içerik belirlenen kategorilerden yalnız birine dâhil edilmesi (2) kategoriler bütün içerikleri kapsayabilmesi (3) aynı zamanda kategorilerin içerikleri birbirinden farklı olması ve (4) kategoriler belirlenirken gerekli kurallar göz önünde bulundurularak yapılmıĢtır (Ġnal, 1995: 78- 79; Akt: Demirci ve Köseli, 2011: 341).

AraĢtırma soruları doğrultusunda çalıĢma için dört ana kategori belirlenmiĢtir: KiĢiye/Partiye/Taraftarlara/Ġttifaklara Yönelik Nefret: Belirli bir kiĢi, parti, parti taraftarı ya da partiler arasında kurulan ittifaklara yönelik ayrımı ön plana çıkaran paylaĢımların yer aldığı kategoridir.

Etnik Köken Kaynaklı Nefret: Belirli kiĢi ya da grup üyelerini, yabancıları, göçmenleri sahip olduğu dil, ten rengi, etnik kökenine yönelik ayırımı ön plana çıkaran paylaĢımların oluĢturduğu kategoridir (Binark ve Çomu, 2012). Irkçı paylaĢımların yer aldığı ve nefret söyleminin üretildiği içeriklerdir.

Ġnanç ve Mezhep Kaynaklı Nefret: Belirli kiĢileri ya da grup üyelerini ötekileĢtiren, hâkim olan dini inanç ve mezhebin dıĢında kalan din ve mezheplere karĢı ayrımını ön plana çıkaran paylaĢımların yer aldığı kategoridir (Binark ve Çomu, 2012).

Cinsiyet Temelli Nefret: Cinsiyetçi söylemleri (kadın ve erkek) ya da heteroseksüel kimlik dıĢında bulunan kimlik yapılarına sahip bireyleri (gey, lezbiyen, biseksüel, travesti ve transseksüel) hedef alan söylemlerdir (Binark ve Çomu, 2012).

Belirlenen dört ana kategori nefret söyleminin yer alıĢ biçimlerine göre analiz edilmek istenmiĢ bu doğrultuda, abartma/yükleme/çarpıtma; küfür/hakaret/aĢağılama; düĢmanlık/savaĢ söylemi olarak nefret söyleminin yer alıĢ biçimleri belirlenmiĢtir. Bu çalıĢmada Hrant Dink Vakfı tarafından yayınlanan “Medyada Nefret Söylemi Ġzleme Raporu” isimli çalıĢma ve Mahmut Çınar‟ın

“Habercilik ve Nefret Söylemi” isimli çalıĢmasında nefret söyleminin yer alıĢ biçimleri değerlendirmelerinden yararlanılmıĢ ve çalıĢmaya göre uyarlanmıĢtır (Çınar, 2013: 144; Hrant Dink Vakfı, 2018: 4):

Abartma/Yükleme/Çarpıtma: Bu kategoride abartma, genelleme ve çarpıtmalardan oluĢan olumsuz atıflar içeren söylemler yer almaktadır. Bu söylemler bir kiĢiye, partiye, parti taraftarına ya da ittifaklara veya daha önce meydana gelmiĢ bir olaydan esinlenerek bir topluluğa yönlendirilmektedir.

Küfür/Hakaret/AĢağılama: Bu kategoride küfür, hakaret, aĢağılama içeren söylemler yer almaktadır. Bu söylemler doğrudan bir kiĢiyi, partiyi, parti taraftarını, ittifakı ya da topluluğu hedef almaktadır.

DüĢmanlık/SavaĢ Söylemi: Bu kategoride bir kiĢiye, partiye, parti taraftarına, ittifaka veya topluluğa yönelik düĢmanca görünen ve savaĢı anımsatan söylemler yer almaktadır.

ÇalıĢma için belirlenen diğer kategoriler ise Yüksek Seçim Kurulu‟nun 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili genel seçimleri için yayınladığı resmi verilerinden alınarak hazırlanmıĢtır. Yüksek Seçim Kurulu‟nun yayınladığı verilere göre seçime katılan CumhurbaĢkanı adayları: “Doğu Perinçek, Meral AkĢener, Muharrem Ġnce, Recep Tayyip Erdoğan, Selahattin DemirtaĢ, Temel Karamollaoğlu”; Seçime katılan siyasi partiler: “Adalet ve Kalkınma Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Halkların Demokratik Partisi, Hür Dava Partisi, Ġyi Parti, Milliyetçi Hareket Partisi, Saadet Partisi, Vatan Partisi”; Partiler arasında kurulan ittifaklar “Cumhur Ġttifakı ve Millet Ġttifakı”dır. Siyasi parti taraftarları kategorisi YSK tarafından seçime katıldığı açıklanan partiler dikkate alınarak belirlenmiĢtir. Siyasi parti liderleri kategorisi ise cumhurbaĢkanı adayı olmayan, parti içerisinde belirlenen cumhurbaĢkanı adayları bulunan siyasi parti liderleri için oluĢturulmuĢtur. Siyasi parti liderleri kategorisi “Devlet Bahçeli, Kemal Kılıçdaroğlu, Mehmet Yavuz, Pervin Buldan ve Sezai Temelli”dir (www.ysk.gov.tr). Kodlama cetvelinde oluĢturulan kategoriler alfabetik sıraya göre hazırlanmıĢtır. Kodlama cetveli için oluĢturulan diğer iki kategori ise içerisinde nefret barındıran ama yöneltildiği kiĢi ya da partinin belli olmadığı

içerikler için ve içerisinde nefret bulunan fakat birden çok kiĢi ya da partiye yönelik olduğu için tek bir kategoride değerlendirilemeyen içerikler için oluĢturulmuĢtur.

CumhurbaĢkanı Adayları: Bu kategoride seçime katılan cumhurbaĢkanı adaylarına yönelik içerisinde nefret barından paylaĢımlar değerlendirilmektedir. Seçime katılan cumhurbaĢkanı adayları Ģu Ģekildedir (http://www.ysk.gov.tr/tr/24- haziran-2018-secimleri/77536);

Doğu Perinçek: Vatan Parti‟sinin hem genel baĢkanı hem de 24 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri için cumhurbaĢkanı adayıdır. Bu kategoride cumhurbaĢkanı adayı Doğu Perinçek‟e yönelik içerisinde nefret barındıran paylaĢımlar yer almaktadır.

Meral AkĢener: Ġyi Parti genel baĢkanı ve 224 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri için cumhurbaĢkanı adayıdır. Bu kategoride cumhurbaĢkanı adayı Meral AkĢener‟e yönelik içerisinde nefret barındıran paylaĢımlar yer almaktadır.

Muharrem Ġnce: Cumhuriyet Halk Partisi Yalova milletvekili ve Cumhuriyet Halk Partisi‟nin 24 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri‟nde cumhurbaĢkanı adayıdır. Bu kategoride cumhurbaĢkanı adayı Muharrem Ġnce‟ye yönelik nefret barındıran paylaĢımlar yer almaktadır.

Recep Tayyip Erdoğan: Adalet ve Kalkınma Partisi genel baĢkanı ve Cumhur Ġttifakı‟nın 24 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri‟nde cumhurbaĢkanı adayıdır. Bu kategoride CumhurbaĢkanı adayı Recep Tayyip Erdoğan‟a yönelik nefret içeren paylaĢımlar yer almaktadır.

Selahattin DemirtaĢ: Halkların Demokratik Partisi‟nin eski genel baĢkanı ve 24 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri‟nde cumhurbaĢkanı adayıdır. Bu kategoride CumhurbaĢkanı adayı Selahattin DemirtaĢ‟a yönelik nefret içeren paylaĢımlar yer almaktadır.

Temel Karamollaoğlu: Saadet Partisi genel baĢkanı ve 24 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri‟nde cumhurbaĢkanı adayıdır. Bu

kategoride cumhurbaĢkanı adayı Temel Karamollaoğlu‟na yönelik nefret içeren paylaĢımlar yer almaktadır.

Parti Liderleri: Bu kategoride seçime cumhurbaĢkanı adayı olarak katılmayan siyasi parti liderlerine yönelik nefret söylemi barındıran içerikler değerlendirilmektedir (http://www.ysk.gov.tr/tr/24-haziran-2018-secimleri/77536);

Devlet Bahçeli: Milliyetçi Hareket Partisi genel baĢkanıdır. 24 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri‟nde cumhurbaĢkanı adayı olmamıĢ, Cumhur ittifakı ile ortak aday çıkarmıĢtır. Bu kategoride Devlet Bahçeli‟ye yönelik nefret içeren paylaĢımlar yer almaktadır.

Kemal Kılıçdaroğlu: Cumhuriyet Halk Partisi genel baĢkanıdır. 24 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri‟nde cumhurbaĢkanı adayı olmamıĢtır. Bu kategoride Kemal Kılıçdaroğlu‟na yönelik nefret içeren paylaĢımlar yer almaktadır.

Mehmet Yavuz: Hür Dava Partisi genel baĢkanıdır. 24 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri‟nde parti baĢkanının görevinden istifa etmesi ile genel baĢkanlık görevini üstlenmiĢtir Bu kategoride Mehmet Yavuz‟a yönelik nefret içeren paylaĢımlar yer almaktadır.

Pervin Buldan: Halkların Demokratik Partisi‟nin eĢ genel baĢkanıdır. 24 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri‟nde cumhurbaĢkanı adayı olmamıĢtır. Bu kategoride Pervin Buldan‟a yönelik nefret içeren paylaĢımlar yer almaktadır.

Sezai Temelli: Halkların Demokratik Partisi‟nin eĢ genel baĢkanıdır. 24 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri‟nde cumhurbaĢkanı adayı olmamıĢtır. Bu kategoride Sezai Temelli‟ye yönelik nefret içeren paylaĢımlar yer almaktadır.

Siyasi Partiler: Bu kategori siyasi partilere yöneltilen nefret içerikli paylaĢımların değerlendirileceği yerdir. Bu partiler; “Adalet ve Kalkınma Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Halkların Demokratik Partisi, Hür Dava Partisi, Ġyi Parti,

Milliyetçi Hareket Partisi, Saadet Partisi ve Vatan Partisi”dir (http://www.ysk.gov.tr/tr/24-haziran-2018-secimleri/77536).

Siyasi Parti Taraftarları: Bu kategoride herhangi bir partiyi desteklediği için nefret söylemi yöneltilen taraftarlar yer almaktadır. Kategorideki taraftarlar seçime katılan siyasi partiler dikkate alınarak hazırlanmıĢtır. Bu doğrultuda Adalet ve Kalkınma Partisi Taraftarları, Cumhuriyet Halk Partisi Taraftarları, Halkların Demokratik Partisi Taraftarları, Hür Dava Partisi Taraftarları, Ġyi Parti Taraftarları, Milliyetçi Hareket Partisi Taraftarları, Saadet Partisi Taraftarları ve Vatan Partisi Taraftarları yer almaktadır.

Ġttifaklar: 24 Haziran 2018 CumhurbaĢkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri için oluĢturulan ittifaklara yönelik nefret söylemi barındıran içeriklerin değerlendirileceği kategoridir (http://www.ysk.gov.tr/tr/24-haziran-2018- secimleri/77536).

Cumhur Ġttifakı: Bu kategoride Adalet ve Kalkınma Partisi ile Milliyetçi Hareket Partisi‟nin oluĢturduğu ittifaka yönelik nefret barındıran içerikler yer almaktadır.

Millet Ġttifakı: Cumhuriyet Halk Partisi, Ġyi Parti ve Saadet Partisi‟nin oluĢturmuĢ olduğu ittifaka yönelik nefret barındıran içerikler yer almaktadır.

Hangi parti ya da kiĢiye yöneldiği belli olmayan nefret: Bu kategoride içerisinde nefret bulunan fakat nefretin yöneltildiği kiĢi, parti, parti taraftarı ya da ittifakın belli olmadığı içerikler yer almaktadır.

Birden çok kiĢi ya da partiye yönelik nefret: Ġçerisinde nefret bulunan, nefretin birden çok kiĢi parti, parti taraftarı ya da ittifaka yönelik olan içeriklerin yer aldığı kategoridir.