BURSA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ STRATEJİK PLAN

Bursa Büyükşehir Belediyesi 2010-2014 yıllarını kapsayan stratejik planını hazırlarken, öncelikle internet üzerinden halkın görüşlerini almış ve muhtar, sivil toplum kuruluşları ve meslek odaları başta olmak üzere kentin tüm dinamiklerinden “neredeyiz, nereye gitmek istiyoruz, nasıl gideceğiz” gibi temel sorulara cevap aramıştır.197 Kapsadığı süreç açısından Ankara Büyükşehir Belediyesi stratejik planıyla benzer özellik gösteren Bursa Büyükşehir Belediyesi, ülkemizdeki birçok belediyede olduğu gibi 2009 yerel seçimleri sonrası stratejik planını yeniden hazırlamıştır.

Yeni stratejik planında kurumsal yapının geliştirilmesi, mali yapının güçlendirilmesi, tarihi ve kültürel mirasın korunması, denetim ve kontrol faaliyetleri, ulusal ve uluslararası ilişkiler, kültürel ve sanatsal faaliyetler, sağlık ve sosyal hizmetler, afet hizmetleri, ulaşım ve trafik hizmetleri, yeşil alan ve rekreasyon, imar ve planlama, çevre sağlığı hizmetleri ve bilgi toplumu başlıklarındaki 13 konu üzerinde çalışma yapmıştır.198

Belediye, iyi yönetişim ilkesini stratejik planlama çalışmalarında temel prensip olarak benimsemeyi amaçlamış, ancak katılım yeterli düzeyde sağlanamamıştır. Bu durumun temel nedenlerinden birisi tüm paydaşların belediyeyle aynı görüşü paylaşmaması ve belediyenin ise kendisine ters düşen faaliyet ve projeleri gerçekleştirmek istememesidir. Ülkemizdeki belediye yönetimleri daha çok belediye başkanları ve onların siyasi görüşlerine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Zaten

196 _{www.ankara-bel.gov.tr/...stratejik_plan/2010-2014_stratejik.aspx - (10/07/2010)} 197

Bursa Büyükşehir Belediyesi Stratejik Planı. www.sp.gov.tr/spler.html - (27/01/2011)

198

stratejik planların 2009 seçimlerinden sonra süreleri dolmadan tekrar hazırlanması bunun en önemli kanıtıdır.

Belediye Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde olduğu gibi paydaş görüşlerini alırken anket yöntemine başvurmuştur. Yapılan anket çalışmaları ve toplantılarla alınan iç ve dış paydaşların görüş, öneri, eleştiri ve beklentileri çalışmalara önemli girdiler de sağlamıştır. Odaklanılan 13 alanda toplantılar yapılmış ve kentin mevcut durumu, ihtiyaçları, muhtemel projeler irdelenmiştir. Odak alanların SWOT analizleriyle ortaya çıkan mevcut durum ile ise neredeyiz sorusuna cevap aranmıştır.199

Bununla birlikte stratejik planlama dahilinde ortaya konulan hedeflerden belediyenin gelir-gider bütçesine uymayanların yerine ya daha düşük maliyetli stratejiler oluşturulmuş ya da bazı hedeflerin zamanlaması değiştirilmiştir.

Belediye daha önceden de ifade edildiği gibi stratejik planını büyükşehir belediye başkanı koordinatörlüğünde gerçekleştirmiş ve bunun için üst yönetimden oluşan stratejik planlama kurulu, stratejik plan yönlendirme ekibi ve çalışma ekibi oluşturmuştur.

3.2.1. Durum Analizi

Bursa Büyükşehir Belediyesi, mevcut durum analizini belirlerken öncelikle tarihsel açıdan oldukça önemli bir yere sahip olan Bursa ilinin gelişimine, daha sonra ise bu tarihsel süreç içerisinde belediyenin gelişim çizgisine yer vermiştir. Bu çerçevede Bursa’nın coğrafi ve demografik yapısı da belediyenin faaliyet alanı ve hedef kitlesinin belirlenmesi açısından stratejik plana dahil edilmiştir. Bununla birlikte Bursa’nın ekonomik yapısı, insanların eğitim durumu, sağlık hizmetleri, turizm faaliyetleri, il genelindeki ulaşım ve trafik durumu yine belediyenin dış çevre analizi kapsamında ele almış olduğu konulardır. Bursa Büyükşehir Belediyesi stratejik planında bu konuları Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne göre daha genel hatlarıyla incelemiş, örneğin Bursa ilinin ekonomik yapısı incelenirken tek başlık altında Bursa’nın ülkemiz ekonomisine katkıları genel olarak açıklanmıştır. Ancak

Ankara Büyükşehir Belediyesi Ankara’nın ekonomik yapısını tarım, sanayi, hizmetler ve ticaret olarak farklı bölümlere ayırarak incelemiştir.

İç çevre analizi kapsamında ise, belediyenin örgüt yapısına, insan kaynakları yapısına, mali ve teknolojik yapısına ve fiziksel altyapısına yer verdiği görülmektedir. Bu çerçevede kurumun kendini tanımlaması ve ihtiyaçlarını buna göre belirlemesi sağlanmıştır. Ankara Büyükşehir Belediyesi ise bu aşamada teşkilat yapısı, insan kaynakları yapısı, mali yapı, teknolojik yapı ve fiziksel altyapının yanında belediye başkanlığının tarihçesi, yetki ve sorumlulukları, yönetim ve iç kontrol sistemi ve mevzuat analizine de yer vermiştir.

Belediye paydaş analizi için, Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde olduğu gibi anket yönteminden yararlanmıştır. Ancak stratejik planında paydaşlara yönlendirilen sorulara yer vermek yerine anketlerin hangi kurum ve kuruluşlar üzerinde uygulandığına ve sonuçta ne gibi neticelerin ortaya çıktığına yer verilmiştir. Böylece paydaşların belediyeden beklentileri ve belediyenin hizmetlerinden memnuniyet düzeyleri ölçülmeye çalışılmıştır.

3.2.1.1. Tarihsel Gelişim

Bursa Büyükşehir Belediyesi 18 Haziran 1987 tarih ve 3391 sayılı Bursa İli Merkezinde Osmangazi, Yıldırım ve Nilüfer Adıyla Üç İlçe Kurulması Hakkında Kanun’un TBMM’de kabul edilmesiyle birlikte kurulmuş olup, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile sınırları genişlemiştir. Bugün ise Bursa, Türkiye’nin büyük metropol kentlerinden ve en çok nüfusa sahip şehirlerinden biridir. Bursa Marmara bölgesinin İstanbul'dan sonra gelen ikinci büyük şehridir ve Türkiye'nin en önemli sanayi kentlerindendir. 2005 yılında Bursa Büyükşehir Belediyesi Türkiye'nin ilk ve tek kalite belgeli büyükşehir belediyesi olmuştur.200

Belediye mevcut durum değerlendirmesi bölümünde Bursa’nın ve Bursa Büyükşehir Belediyesinin tarihçesine geniş bir yer vermiştir. Ancak belediye başkanlığından ve belediye başkanının görev ve sorumluklardan bahsedilmemiştir.

3.2.1.2. Yasal Yükümlülükler ve Mevzuat Analizi

Belediyenin yasal yükümlülükler ve mevzuat analizi, stratejik yönetim sürecinin uygulama aşamasındaki uyulması zorunlu bazı normların bilinmesi ve bunların plan üzerinde ne kadar etkileyici olduklarının anlaşılması açısından önem taşımaktadır.201

Bursa Büyükşehir Belediyesi stratejik planında yasal yükümlülükler ve mevzuat analizine yer vermemiştir. Bu açıdan belediye çalışmalarının yetersiz olduğu görülmektedir. Çünkü belediyelerin faaliyetleri dolayısıyla hem özel hukuk hem de kamu hukukundan kaynaklanan sorumluklarının olması ve bazen bu sorumlulukların belediye faaliyetleri açısından engelleyici nitelik taşıması stratejik planın uygulama aşamasında sorunlara yol açmaktadır. Bu açıdan belediyelerin hangi yasal sorumluluklar çerçevesinde stratejik planlarını hazırlayacaklarının bilinmesi ve analiz edilmesi stratejik plan için hayati önem taşımaktadır.

3.2.1.3. Faaliyet Alanları İle Hizmetlerin Belirlenmesi

Bursa Büyükşehir Belediyesinin faaliyet alanları AB’ne üye ülkelerin yerel yönetim kuruluşlarıyla iletişimin sağlanması ve yerel yönetim platformlarında belediyenin etkinliğinin artırılması, çeşitli AB proje ve programlarında yer almak, personelin AB uyum çalışmaları çerçevesinde hizmet içi eğitimlerini gerçekleştirmek vb. şeklinde sıralanabilir.202

Belediye faaliyet alanlarını belirlerken daha çok AB sürecine odaklı faaliyet ve projelere yer vermiş bulunmaktadır. Ancak bu faaliyetlere ait yıllık mali kaynak ihtiyacı belirtilmemiştir. Bilindiği gibi mali kaynaklar belediyelerin faaliyet ve projelerini gerçekleştirebilmeleri açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Planlamanın daha gerçekçi ve uygulanabilir olması açısında gerçekleştirilecek hizmetlerin neye göre önceliklendirildikleri ve belirlendiklerinin yanı sıra oluşacak kaynak ihtiyacının önceden saptanması gerekmektedir.

201 _{Akın vd., a.g.k., s. 200.}

3.2.1.4. Paydaş Analizi

Kamu kurum ve kuruluşları için özel sektör kuruluşları ve STK’lar ile birlikte yönetim anlayışını gerçekleştirmek, kentsel hizmetlerde kaliteyi sunmak, kentte mevcut toplumsal sorunların üstesinden gelmede diğer paydaş kurumlar ile birlikte çözüm ortağı olmak işbirliği ve katılımcılığın vazgeçilmez unsurlarıdır.203 Bu aşamada Bursa Büyükşehir Belediyesi stratejik planlama sürecinde mevcut durumun ortaya çıkartılması aşamasında görüş, öneri ve katkıların alınması amacı ile paydaş analizini iç ve dış paydaşlar olarak 2 kategoride ele almıştır. Bu analizi gerçekleştirirken yararlanmış olduğu başlıca yöntemler ise anket araştırmaları ve toplantılardır.

Dış paydaşlar ile stratejik paydaşlara yapılan anketler neticesinde %70 oranında bir çoğunluk belediye çalışmalarından memnun olduklarını belirtmişlerdir. Belediye çalışanlarının yaklaşımlarından memnuniyet oranları şu şekilde belirlenmiştir:204

1. Güler yüz %69 2. İşlem hızı %65 3. Hatasız işlem %64

4. İş ve işlem hakkında yeterli bilgi %64 5. Sorularınızı/taleplerinizi doğru anlama %65

6. Sorularınıza/taleplerinize detaylı/anlaşılır cevap verme %62 7. İletişim becerisi %66

8. Mesleki yeterlilik %68

9. Belediyeyi temsil yeteneği %68

Bununla birlikte belediyenin başarılı ve güçlü bulunan yönlerinden ilk beş tanesi de şöyle sıralanmıştır:205

1. Teknolojik imkanlar,

2. Yeniliğe ve değişime açık olması,

3. Tanıtım ve halkla ilişkiler faaliyetlerinin yeterli olması, 4. Genel çalışma kurallarına uyum,

203

Ü. Kayhan Kutlucan, Belediyelerde Stratejik Planlama Uygulaması, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2009, s. 72.

204_{Bursa Büyükşehir Belediyesi Stratejik Planı. www.sp.gov.tr/spler.html - (27/01/2011)}

5. Paydaşlarıyla ilişkilerinin yeterli olmasıdır.

Ayrıca yapılan anketler sonucunda belediyenin iyileştirmesi gereken başarısız ve zayıf yönleri de belirlenmiştir. Bunlardan ilk beş tanesi şu şekilde sıralanmaktadır:206

1. Bürokrasi ve kırtasiyeciliğin fazla olması, 2. İş akış süreçlerinin yetersiz olması, 3. Paydaşları ile ilişkilerinin yetersiz olması, 4. Personel kalitesinin yetersiz olması, 5. Tarafsız ve şeffaf bir kurum olmamasıdır.

Çalışmalarında belediyenin iyi olduğu düşünülen ilk 5 alanı ise şöyledir:207 1. Tarihi miras

2. Kültür sanat 3. Park ve bahçeler 4. E-belediye

5. Bursaray projesidir.

3.2.1.5. Kuruluş İçi Analizi

Bursa Büyükşehir Belediyesi kuruluş içi analizi stratejik planında iç çevre analizi olarak değerlendirmiş ve bu kapsamda; örgüt yapısı, insan kaynakları yapısı, mali yapı, teknolojik yapı, fiziksel altyapıya yer vermiştir. Stratejik planında kuruluş içi analize daha kısıtlı bir yer veren Bursa Büyükşehir Belediyesi belediye başkanlığı tarihçesine, başkanın sorumluluklarına, kurumun yasal dayanaklarına, yönetim ve iç kontrol sistemine yer vermemiş bulunmaktadır. Çalışmamızda ise daha önceki bölümde olduğu gibi burada da belediyenin örgüt, insan kaynakları, mali, teknolojik ve fiziksel yapısına yer verilecektir.

1. Örgüt Yapısı

Bursa Büyükşehir Belediyesi kuruluş içi çevre analizi kapsamında öncelikli olarak örgüt yapısına yer vermiş ve kurumun organizasyon şeması çizilerek yetki ve

206 _{Bursa Büyükşehir Belediyesi Stratejik Planı. www.sp.gov.tr/spler.html - (27/01/2011)}

sorumluluklar belirlenmiştir. Bu şemada tüm birimleri gösterir şekilde bir düzenleme yapılmıştır. Bursa Büyükşehir Belediyesi teşkilat yapısında belediye başkanlığına bağlı bir genel sekreter ve onun sorumluluğu altında üç genel sekreter yardımcısı ile Genel Sekreterlik Bürosu ve BursaRay Proje Koordinatörlüğü bulunmaktadır. Genel sekreter yardımcılarının sorumluluğu altında ise daire başkanlıkları ve şube müdürlükleri yer almaktadır. Diğer bir takım birimler ise direkt olarak Büyükşehir Belediye Başkanı’nın sorumluluğu altına verilmiştir.

Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin örgüt yapısı iletişim ve koordinasyonun daha zor gerçekleştiği dikey bir yapıya sahiptir. Ülkemizdeki diğer belediyelerde olduğu bu belediyede de personel alımında liyakat yöntemine daha az başvurulmaktadır. Bununla birlikte katılım konusunda belediyenin zayıf yönleri bulunmaktadır. İyi işleyen bir stratejik plan kurum içi ve kurum dışındaki tüm paydaşların etkin katılımıyla gerçekleşecektir. Belediye kararların alımından önce, faaliyet ve projelerin tasarlanması aşamasında bu katılımı sağlamalı ve gerekirse bu konularda personel eğitimi yoluna gitmelidir.

2. İnsan Kaynakları Yapısı

Belediyenin kuruluş içi çevre analizi kapsamında kurumun personel sayısına ve eğitim durumlarına yer verilmiştir. Belediyede yaklaşık 1910 kişi çalışmakta olup, bunlardan 339 kadarı bir fakülte mezunudur. Geri kalan büyük bir çoğunluğu ise ilkokul, ortaokul, lise ve meslek lisesi mezunudur. Belediyenin bu aşamada daha çok nitelikli elemana ihtiyacı bulunmaktadır.

3. Mali ve Teknolojik Yapı

Belediyenin stratejik plan dâhilinde belirtmiş olduğu mali tablolar kurumun yıllar itibariyle ekonomik sınıflandırmaya göre bütçe gerçekleşmelerini ve fonksiyonel sınıflandırmaya göre bütçe gerçekleşmelerini kapsamaktadır. Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin, büyükşehir sıfatıyla çok önemli gelir kaynakları bulunmaktadır. Ancak belediyenin büyük halk kitlelerine hizmet sunması ve devamlı olarak yeni yatırımlara kaynak ayırmak zorunda kalması nedeniyle bazı mali sorunlar meydana gelmektedir. Bu sorunlardan örnek verecek olursak; bütçe

gelirlerinden başka idarelere verilen payların belediyeyi mali açıdan güçsüz bırakması, belediyenin Bursa’da artan nüfus ile birlikte her geçen gün daha çok insana hizmet sunma zorunluluğu, son yıllarda aldığı dış borçların büyük miktarlara ulaşması, ilçe belediyelerinin, emlak ve çevre vergisinden büyükşehir belediyesine göndermeleri gereken payı düzenli olarak göndermemeleridir.208

Bununla birlikte belediyede 10 mbpsmetroethernet üzerinden internet erişimi bulunmaktadır. Microsoft ürünlerinden SMS ve ISA da kullanılmaktadır. Kurum içi elektronik haberleşme altyapısı bulunmaktadır. İnternet üzerinden evrak takibi yapılabilmektedir. Bununla birlikte kurumda yaklaşık 705 adet bilgisayar ve birçok bilişim cihazı bulunmaktadır.209