BOVİNE VİRAL DİYARE Sığırların virusi ishal

Bovine Viral diarhea virusu Flaviviridae ailesinde yer alır.

Filavivirusların genel özellikleri: Familya içerisinde genomik ve fizyokimyasal özellikleri

birbirine benzeyen fakat biyolojik olarak birbirinden farklı 3 cins bulunur. Familyadaki cinsler ile bu cinsler içindeki önemli viruslar ve bunların oluşturduğu hastalıklar Tablo 1’de gösterilmiştir. Bu cinslerden sadece flavivirus cinsinde 69 virus bulunur, bunlardan 30 kadarı arthropodlarla insanlara bulaşan hemorajik fever, encephalitis ve hepatitis gibi yaşamı tehdit eden zoonotik özellikte enfeksiyonlara neden olurlar. Pestiviruslar ise sığır, koyun, keçi ve domuz gibi hayvanlarda önemli enfeksiyonlara neden olan türleri içermektedir.

Virus Konak Hastalık

Flavivirus cinsi

Japanese encephalitis virus Domuz, insan abort, encephalitis

Murray Valley encephalitis virus İnsan encephalitis

St. Louis encephalitis virus İnsan encephalitis

Wesselsbron virus Koyun abort, generalize enfeksiyon

Dengue 1, 2, 3, 4 viruses İnsan ateş, hemorajik fever

West Nile virus İnsan, at, kedi, köpek encephalitis

Yellow fever virus İnsan hepatitis, hemorajik fever

Russian spring-summer encephalitis virus İnsan encephalitis

Central European encephalitis virus İnsan encephalitis

Omsk hemorarhagic fever virus İnsan gastrointestinal hastalıklar

Kyasanur Forest disease virus İnsan encephalitis, hemorajik

fever

Powassan virus Küçük memeliler encephalitis

Pestivirus cinsi

Bovine viral diarrhea virus 1, 2 Sığır, buzağı generalize persiste enfeksiyon

Border disease virus Koyun, kuzu congenital hastalıklar

Hog cholera virus Domuz sistemik hastalıklar

Hepacivirus cinsi

Hepatitis C virus İnsan generalize persiste

enfeksiyon

Tablo, Flaviviridae familyasındaki cinsler, önemli türler, konakçılar ve oluşturdukları

hastalıkları göstermektedir

Flavivirus ve Pestivirus virionları ortalama 50nm çapında, ikosahedral simetrili kapsiti çevreleyen peplomerlerle çevrili lipid zarftan oluşur. Genom pozitif polariteli ve tek zincirli RNA’dan oluşur ve RNA infeksiyözdür. Flavivirus virionunda 3 protein (C, prM ve E), Pestiviruslarda 4 protein (C, prM, E1 ve E2) bulunur (şekil 1). Virionun en önemli proteini nötralize epitopları içeren E (Pestiviruslarda E1 ve E2) proteindir. Bunların dışında 7-8 non- structural protein de bulunmaktadır.

Şekil 1: Flavivirus genomu Şekil 2: Flavivirus virion yapısı

Viruslar çevre şartlarına karşı dayanıklı değildirler, ısı (560_{C’de 35 dakikada) ve} dezenfektanlarla kolaylıkla inaktive olurlar. Buna karşın, hog cholera virusu et ve et

ürünlerinde aylarca canlı kalabildiği ve bu nedenle ithalat ve ihracatta virusun diğer ülkelere taşınma riski bulunduğu bildirilmektedir.

Flaviviruslar Vero ve BHK-1 hücre kültürleri ile tavuk, ördek embriyofibroblast primer hücre kültürlerinde çok kolay üretilebilirler. Yeni doğmuş fare yavrularını da enfekte edebilir ve bunları öldürebilirler. Pestiviruslar da birçok primer ve permanent hücre

kültürlerinde üretilebilirler. Doğal enfekte hayvanlardan Pestivirusların hücre kültürlerine adaptasyonunda ilk pasajlarda CPE görülmeyebilir ve varyant suşlar sonraki pasajlarda CPE oluşturular.

Viral replikasyon: Viruslar E glycoproteinleri ile hücrelerin reseptörlerine tutunur ve

endositosis yoluyla hücre içerisine girerler. Replikasyon stoplazmada gerçekleşir. Önce negatif-sense RNA sentezlenir, sonra diğer sentezlenen proteinlerler birlikte golgi aparatı ve endoplazmik retikulumdaki yeni virionlar hücre dışına çıkarlar.

Sığırların Virusi İshali (Bovine viral diarhea=BVD)-Mukozal Hastalık (Mucosal Diseas)

Sığırların virusi ishali ile mukozal hastalık klinik olarak birbirinden farklı hastalık sendromlarıdır. Önceleri ayrı iki hastalık olarak tanıtılmışlardır. Şimdi her iki hastalıkta da etken aynıdır. Mukozal hastalık aynı olan 2 virus tarafından oluşturulur. Virusi ishal oluşan sığırlarda persiste infeksiyon sonucu infeksiyonun kronikleşmesi ile Mukozal hastalık oluşmaktadır.

Etiyoloji

Hastalık etkeni pestiviruslardan sığır virusi ishal, virusudur. Virus dış etkilere dayanıksızdır. 56Cde 35 dakikada inaktive olur. Virus yalnız primer hücre kültürlerinde ürer. Virus üretiminde embriyonal dana böbrek, akciğer veya kas hücre kültürleri kullanılır. İnfekte hücrelerde CPE oluşur. Bazı suşların CPE oluşturmaz. Etkenin sitopatik ve nonsitopatik sujları vardır. Biyotip olarak biyotip-1 ve biyotip olmak üzere 2 tipi vardır. Biyotip1 kendi arasında 14 subtipe, biyotip 2 de kendi arasında 2 subtipe ayrılmıştır.

Epizootiyoloji

Hastalık pek çok ülkede yaygındır. Türkiye’de sığır ve koyunlarda virus ishalin varliği serolojik ve virolojik çalışmlarla ortaya konulmuştur.

Bulaşma hayvandan hayvana yakın temas ve ürogenital yolla bulaşır. Ayrıca virus ile kontamine alet, ekipman ve yemler virusun yayılmasında etkindir. Bu bağlamda suni tohumlama ve benzer uygulamalar ile iatrojenik bulaşmalar önemlidir. Yemler infekte hayvanların idrarları, ağız ve burun akıntıları, dışkı ve atık yavru veya plasenta ile kontamine olur. Virusun yayılmasında asıl rolü persiste infekte hayvanlar rol oynar. Bunlara devamlı- ömür boyu virus saçarlar. Akut infekte sığırlardan enfeksiyonun bulaşması daha az olmaktadır. Persiste hayvanlardan doğan buzağılar infekte doğarlar ve virusu saçarlar. Bunlar virusun sürü içinde sirküle olmasına neden olurlar. Bu hayvanlar yaşamlarının bir döneminde mukozal hastalıktan ölürler.

İnfeksiyonun bulunduğu bir sürüde ineklerin çoğu bağışıktır. Bu ineklerde klinik infeksiyonlar oluşmaz. Böyle bir sürüye duyarlı düveler girdiği zaman düveler enfekte olurlar ve sporadik infeksiyonlar başlar. İnfeksiyonun bulunmadığı bir sürüye persiste infekte hayvan girerse duyarlı sığırlar infeksiyonu alırlar ve bütün sürü infekte olur, büyük kayıplar görülür.

İnfeksiyon koyun, keçi, domuz ve diğer evcil yabani çift tırnaklılarda da görülür. Çoğu zaman koyun, keçi, domuz ve diğer infekte hayvanlar sığır sürülerine enfeksiyonun bulaşmasına yardımcı olur.

Klinik Belirtiler

İnfeksiyon belirtisi her sığırda yaş ve gebelik durumuna göre değişir. Gebe olmayan ineklerde infeksiyon beden ısısının yükselmesi ve leukopeni ile başlar. Genellikle subklinik seyreder. Ancak duyarlı sürülerde, bazı sığırlarda ishal, bazılarında burun ve göz akıntıları ile stomatitis şekillenir. Süt ineklerinde süt verimi oldukça azalır. Hastalığın bu şekline ‘sığır virusu ishali’ denilir. Sığır virusu ishali immunosupresyon ve immnun tolerans ile karakterizedir. Bu nedenle infekte buzağılarda hastalık şekli değişir, solunum ve bağırsak kanalında bozukluklar şekillenir. Duyarlı inekler infeksiyonu kontamine sperm ile almışlarsa, genellikle embriyo ölür ve infertilite sorunları çıkar. İnfertiliteye ilgili bozukluklar kolay farkedilemez.

Gebe ineklerde infeksiyon pek far edilmez. İnfekte inekler pek etkilenmezler ancak virus fetusa ulaşır ve fetusu infekte eder. İnfekte fetus ölür, mumyalaşır veya yavru atımı görülür. Gebelik dönemini tamamlayan yavruda kongenital anomali görülür veya buzağılar

zayıf veya gelişmemiş olarak doğarlar. Gebeliğin 100. gününden önceki enfeksiyonlarda ölümler veya zayıf buzağı doğumları görülür. 100. günden önce uterusta infekte olan ve doğumu tamamlayan buzağılar ömür boyu enfekte (persite infeksiyon) kalırlar. Virusa karşı etkili bir immun tepki oluşmaz. Bu tür enfeksiyona persiste enfeksiyon denilir. Bu şekilde infekte olan hayvanlar antikor yönünden daima seronegatiftir. Ancak virus yönünden pozitifdirler ve vücutlarındaki virusu devamlı etrafa saçılır. Sürü içindeki duyarlı hayvanlar için enfeksiyon kaynağını oluştururlar. Persiste infekte hayvanlarda enfeksiyonun mukosal hastalık şekli oluşabilir. Bir yaşı tamamlayıncaya kadar persiste infekte doğan buzağılarda ölümler %50’ye ulaşır. Mukosal hastalıkda persiste infekte buzağılar sığır virusi ishali virusunun bir varyantı ile ikinci kez enfekte olurlar. Bu durumda kanlı ishal oluşur. Mukozal hastalığa yakalanan hayvanlar genellikle (%99) ölürler. Gebeliğin 100-150. Günlerinden sonra oluşan infeksiyonlarda fetusun göz ve merkezi sinir sistemi etkilenir. Bu hayvanlar antikor yönünden seropozitifdirler. Virus bulunmaz, negatifdir.

Otopside ağız ve abomasumda erozyonlar görülür. Barsaklar hemorajiktir, mukoza rengi değişmiştir.

Tanı

Sığır virusi ishalinin teşhisinde, sürü hakkındaki bilgiler, klinik semptomlar, sürüde döl verimi, patolojik ve histopatolojik bulgular değerlendirlir. Bu bilgiler ışığında bir tahmin yapılabilir. Ağızda lezyonlar görülmesi şüpheyi artırır ancak bu lezyonlar mukozayı etkileyen diğer virus hastalıkları (Şap gibi) karışabilir. Kesin teşhis için laboratuvar muayeneleri gereklidir. Virus izolasyonu için dışkı kan ve otopsiden alınan dokular ve atık yavru kullanılır.Virus izolasyonu için alınan materyal hücre kültürüne ekilir. İnfekte dokularda virus antijeni aranır. Doku, kulak, kan ve vajinal swablarda Real-time RT-PCR veya RT-PCR ile virus RNA’sı saptanır. Serolojik testler için akut infeksiyon dönemi ve iyileşme döneminde alınan kan serumlarında antikor titre yükselmesine bakılır. ELISA ile hem antikor hem antijen saptanabilmektedir. Serolojik testlerin değerlendirilmesinde persiste infekte hayvanların seronegatif oluşları hatırda tutulmalıdır.

Koruma ve Kontrol

Hastalığın spesifik tedavisi yoktur. Persiste infekte hayvanların sürüden

uzaklaştırılması en önemli yoldur. Sürüye yalnız bağışık hayvanların alınması yararlı olabilir. Bunun için RT-PCR veya ELISA ile virus saçan hayvanların saptanması gerekir. Hücre kültürlerinde üretilen virusların inaktivasyonu ile hazırlanan aşılarda sınırlı bir başarı

sağlanmıştır. Attenüe aşılar bugün yaygın olarak kullanılmaktadır. Canlı aşıların riskli olması nedeniyle ülkemizde kullanılmamaktadır. Aşılar 6-7. ayda 2 kez uygulanır. Ayrıca suni tohumlama öncesi 30 gün arayla düvelere 2 kez uygulanmalıdır. Daha sonra yıllık aşılamalar yapılır.

SIĞIRLARDA HERPESVİRUS İNFEKSİYONLARI