ÇİÇEK VİRUSLARI KONAK VE ÇOĞRAFİK DAĞILIMI (DEVAM)
Genus Virus Konak Coğrafi Dağılım
Molluscipoxvirus Molluscum Contagiosum
Virus
İnsan Dünyada Yaygın
Yabapoxvirus Yabapoxvirus İnsan, maymun Batı Afrika
Tanapoxvirus İnsan, maymun Batı Afrika
Avipoxvirus Kanatlı Çiçeği Virusu Tavuk, hindi, diğer kuşlar Dünyada Yaygın
Parapoxvirus Orfvirus Koyun, keçi, insan Dünyada Yaygın
Pseudo Cowpoxvirus Sığır, insan Dünyada Yaygın
Bovine Papular Stomatitis Virus
Sığır, İnsan Dünyada Yaygın
Ausdyk Virus Deve Afrika, Asya
Fok parapoxvirus Fok, insan Dünyada Yaygın
Çiçek Virusları (Konak ve Coğrafi Dağılım):
ORTHOPOXVIRUS ENFEKSİYONLARI
VACCINIA VIRUS ENFEKSİYONU
Çalışmalarında model olarak kullanılır. Smallpoxvirusunun tavşanlarda pasajlanması ile elde edilir. İnsan, sığır,manda,tavşan ve domuzda görülür
SIĞIR ÇİÇEĞİ (Cowpox)
Rodent,kedi ve sığırlarda görülür,hastalık insanlara kedi ve sığırlardanbulaşır. Ayrıca; Çitalar, Panterler, Pumalar, Jaguarlar, Aslanlar, Filler, Gergedanlar, Gerbiller,Voleler ve Tahta fareleri enfeksiyona duyarlıdırlar. Rusya, Avrupa ve sınırlarında görülür.Meme ve meme başı etkilenir. İnsanda eller ve yüzde Lenfadenopati ve ateşe sebep olur. Enfeksiyon kedilerde daha ciddi seyreder, pneumonie’ye neden olabilir, baş, dudaklar ve ön extremitelerde
lezyonlar görülür. 6 ila 8 haftada iyileşir. Çitalarda pneumoni sonucu ölüm görülür. Tanı; Histopatolojik olarak inklüzyon cisimciği aranır. ETY ve hücre kültüründe izolasyon, PCR ve serolojik tanı için HA ve İFA kullanılır.
Prognoz genellikle iyidir. Aşı uygulanmaz.
DEVE ÇİÇEĞİ
Yaygın deri lezyonları oluşturur, Afrika’da %25 ölüm olabilir.
EKTROMELİA (Fare Çiçeği:Mousepox)
Ectromelia terimi doğal olarak infekte olmuş farelerde kuyruk ve ayaklarda oluşan nekrotik
ampütasyonlardan dolayı kullanılmaktadır.
1-2 Günde karaciğer nekrozundan ölüm görülür.
Yüz, ayak ve kuyrukta ülserli çiçek lezyonları görülür.
MAYMUN ÇİÇEĞİ (Monkeypox)
Afrikada sık görülen bir hastalık olup vahşi hayvanlarla teması olan kişiler risk
altındadır.İnsanlar arasi bulasma nadir olup, pustul, ateş ve toksemi tablolarina yolaçan bir hastalıktır. Sincaplar rezervuardirlar.
CAPRİPOXVİRUS ENFEKSİYONLARI KOYUN ÇİÇEĞİ ve KEÇİ ÇİÇEĞİ
Koyun çiçeği ilk kez 1763 yılında tanımlanmıştır. Koyun çiçeği Türkiye’nin de içinde olduğu birçok ortadoğu ülkesinde, Çin,ve Hindistanda bildirilmiştir.,
Etken
Koyun çiçeği virusu Poxviridae familyası içinde Capripox virus tur. DNA içeren, zarflı ve kubik yapıya sahiptir. Poxviridae familyası Chordopoxvirinae ve Entamopoxvirinae olmak üzere iki alt familyaya ayrılır. Capripox viruslar Chordopoxvirinae familyasında yer alıp koyun çiçeği, keçi çiçeği ve sığırların yumrulu deri hastalığı (Lumpy skin diseases=LSD) viruslarını kapsar. Keçi çiçeği, ( LSD ) ile ortak antijenik yapıya sahip olup serolojik olarak birbirleri ile kros reaksiyon verirler.
Capripoxviruslar eter, kloroform, ısı ve kimyasal maddelere duyarlıdır. Etken direk güneş ışınlarına maruz kaldığında kısa zamanda inaktive olur. Karanlık ve serin yerlerde iki yıl, koyun derisinde iki ay kadar hastalık yapma kabiliyetini sürdürür. % 0.1 potasyum permanganat, % 0.1 süblime, % 0.1 formol, % 1.5 asit fenik ve % 2.5 sülfürik asit solusyonları virusu inaktive eder.
Epidemiyoloji
Koyun çiçeği Asya, Afrika ve Ortadoğu’da sık görülür. Genç hayvanlar daha duyarlı olsada hastalık her yaştaki koyunları etkiler. Etken solunum yoluyla, salya ile, çiçek döküntüleri ve süt ile saçılır.İnfeksiyon hayvandan hayvana damlacık infeksiyonu ile bulaşır, virus alındıktan sonra viremi meydana gelir ve etken bütün vucuda yayılır.
Klinik bulgular
Koyun çiçek hastalığında inkubasyon süresi, doğal infeksiyonlarda 6 - 8 gün iken deneysel enfeksiyonlarda 2-3 gündür. Doğal infeksiyonlarda hastalık akut seyreder, ateş yükselir, nabız ve solunum sayısı artar, gözler şişer. Hayvanın burnundan mukoz bir akıntı gelir. Konstipasyon ve idrar zorluğu gözlenir. Hastalığın tipik şeklinde, hastalığın birinci gününden itibaren derinin yapağısız bölgelerinde, burun ,dudaklar, göğüs, bacaklar arasında, memede ve karında sırası ile papül, vezikül ve kabuk sonra bu kabuklar dökülür ve yerlerinde izler kalır. Bu papüller 0.5 - 2 cm çapında olup yuvarlak ve elips şeklindedir. Daha sonra papüller irinleşirler. Bazen atipik koyun çiçeğine rastlanır. Bu formda sadece papül oluştuğu
görülür ve hayvan iyileşir. Koyun çiçeği hastalığı 3-4 hafta kadar sürer, kış aylarında biraz daha fazla uzayabilir. Hastalığın şiddetli devrelerinde virusun virulansı yüksek olduğunda kuzularda pnömoni ve bronko pnömoni meydana gelir. 1-2 haftada ölüm başlar. Ayrıca mastitis ve abort olguları görülür. Hastalığın seyrinde bakım, beslenme ve hijyen koşullarının etkisi büyüktür. Hayvanların hastalığa yakalanmasında konstitüsyon ve dispozisyonun büyük rolü vardır. Koyunlarda morbidite oranı % 70-80, mortalite oranı ise %5-50 arasında değişir. Kuzularda mortalite oranı % 80’ e çıkabilir.
Kılsız bölgede lezyonlar
Tanı
Capripox virusunun çabuk teşhisi elektron mikroskopi ve klinik bulguların birleştirilmesi ile yapılır.Ayrıca son yıllarda ELISA testide kullanılmaktadır.
Etkenin izolasyonu için, nötralizan antikorlar gelişmeden önce klinik belirtilerin görüldüğü ilk hafta içinde ölen hayvanlardan alınan lenf yumrusu, akciğerin lezyonlu parçaları, deri papülleri uygun materyallerdir. Ateşli dönemde EDTA’ lı tüplere alınan kan örnekleri de izolasyonda kullanılabilir. Koyun çiçeği virusu, koyun ve sığır orijinli primer hücre kültürlerinde üretilir. Primer kuzu testis veya kuzu böbrek duyarlıdır. Ayrıca BHK ve Vero hücre kültürleri de izolasyon amacıyla kullanılabilir.
Virus izolasyonu için alınan kan örnekleri mümkün olduğu kadar buz içinde çabuk bir şekilde laboratuvarlara ulaştırılmalıdır. Pratik olarak örnekler +4oC’de 2 gün süreyle lökositler ayrılarak inokulasyon yapılıncaya kadar muhafaza edilebilir. Uzun süreli muhafaza için –20 o
C’de kullanılabilir. Eğer doku örneklerinin alındığı yer uzak ve soğuk zincir yok ise, %10 gliserol + %90 fizyolojik tuzlu su (FTS) veya fosfat buffer solusyonu (PBS) veya virus üretme vasatı içinde nakledilir ve virus izolasyonu için alınan biopsi materyalinin merkezi kısmı kullanılır.
Serolojik testler arasında en spesifik olanı serum nötralizasyon (SNT) testidir. Bu testlere ilave olarak agar jel immunodiffuzyon, ELİSA, İndirekt İmmunofloresans antikor testleri kullanılmaktadır. Virusun identifikasyonunda S.N.T., DNA yapılarının saptanması ve western blot analizinden yararlanılmaktadır.
Koruma Kontrol
Hayvanları koyun-keçi çiçeğine karşı korumada canlı ve inaktif aşılardan yararlanılmaktadır. İnaktif aşıların canlı aşılardan daha az etkilidir. Canlı aşıların, aşılanan hayvanda çoğalması nedeniyle hücresel immun yanıt uyarılır. Poxvirus infeksiyonlarında koruyucu yanıt yüksek oranda hücresel immun yanıta aittir.
Gebeliklerinin değişik dönemlerinde koyun çiçek aşısı ile aşılanan koyunlarda çiçek hastalığına karşı meydana gelen bağışıklığı kolostrum ve sütleriyle kuzulara aktardığını, gebeliklerinin birinci 2. ve 3. ayında koyun çiçek aşısı ile aşılanan koyunların kuzulamadan sonraki ilk 5 günlük süre içerisinde kolostrum ve süt serumlarındaki nötralizan antikor titre seviyelerinin yüksek olması sayesinde kuzuların bu pasif bağışıklık ile koyun çiçeği hastalığına karşı korunduklarını bildirmişlerdir. Ülkemizde ihbarı mecbur bir hastalıktır.
LUMPY SKIN DİSEASE
Sığır ve Mandaların Afrika’da sık görülen bir hastalığıdır. Ateş, zamanla nekroze olan nodüller, şiş bacaklar, lenfadenitis, gözyaşı, nasal tıkanma, iştah kaybı, ağız ve burunda ülserler ile karakterize bir hastalıktır. Sindirim ve solunum sisteminde de nodüller görülebilir. Bulaşma kolaydır fakat ölüm oranı %1-2 kadardır. Enfeksiyon 3-4 ay içinde iyileşir. Bovine Herpesvirus-2 ile karıştırılır. “Attenue” (Koyun ve Keçi Çiçeği virusu) aşısı mevcuttur.
SUİPOXVİRUS ENFEKSİYONLARI
Domuzlarda görülen, vücudun heryerinde 1-2 cm.’lik papullerle karakterize, daha çok derinin etkilendiği ve seyri kötü olmayan bir enfeksiyondur. 3 Haftada iyileşir.
LEPORİPOXVİRUS ENFEKSİYONLARI
Avrupa’da tavşanlarda görülen ciddi bir hastalıktır.Myxomatosis sözkonusudur. Konjuktivit, ağız ve anogenital bölgede şişkinlik sonrasında 48 saatte ölüm görülür. Amerika’da hayvanlarda “Fibromalar” mevcuttur,iyi huyludur.
MOLLUSCİPOXVİRUS ENFEKSİYONLARI
Bu hastalık insanlarda görülür, Molluscum Contagiosum adını alır. 2 ila 5 mm. Çapında ayrı ayrı nodüllerle karakterizedir.
YATAPOXVİRUS ENFEKSİYONLARI
Yahapox ve Tanapox hastalığı. İnsanlarda ve maymunlarda deride iyi huylu tümoral oluşumlarla karakterizedir.
AVİPOXVİRUS (Kanatlı Çiçeği) Enfeksiyonları
Tavuk Çiçeği, Kanarya, Güvercin ve Hindi Çiçeği enfeksiyonlarını kapsar. Kanatlı hastalıkları adı altında ayrı bir ders olarak verilecektir.
PARAPOXVİRUS ENFEKSİYONLARI
Orf (Contagious Pustular Dermatitis) Enf: Koyun ve keçilerin önemli bir hastalığıdır.
papuller ve bunların kuru kabuklanmaları söz konusudur. Koyunlar enfeksiyonu atlatsalar bile tekrar yakalanabilirler. Hastalık kronikleşebilir. 2 yıl antikor korur. Bulaşma %100 ölüm %1- 25.
Hastalık kronikleşebilir. Gebelikte canlı aşıyla aşılama mümkündür.Deri içi uygulanır.
PSEUDOCOWPOX (Yalancı Sığır Çiçeği)
Süt ve et sığırlarının bir hastalığıdır. Süt sağımı ve emzirme bulaşmada rol oynar. Memelerde ve buzağıların ağız bölgesinde görülen bu hastalık, yüzük ve at nalına benzer lezyonlar oluşturur. Etken; Paravaccinia grubunda Parapoxvirus Bovis-2 dir. (orf ve BPS aynı grupta) Moleküler ayrım gerekir. Bulaşma %60-100 . Çoğunlukla 2 yaşından büyüklerde görülür. Generalize infeksiyon oluşur.Primer ve sekonder viremi oluşur.
BOVINE PAPULAR STOMATITIS
Etken; Parapoxvirus Bovis-1 dir. inkübasyon süresi 2-4 gündür. Klinik önemi fazla olmayan ve 2 yaşın altındaki hayvanlarda görülen bu hastalıkta ise ağız bölgesi ve yanak mukozası etkilenir.İmmünite kısa sürelidir