Yerinden Yönetim Kolluk Uygulamaları

137 Polis yetkilerine sahip olmadıkları ve tam bir kolluk görevlisi sayılmadığı gerekçesiyle halkla daha iyi ilişki kurabilen ve yerel güvenlik problemlerini tespit edebilen mahalle bekçiliğinin istihdamında proje kapsamında verilen desteklerin bitmesi ve diğer yerel bütçe kısıtlamaları sebebiyle düşüş yaşanmıştır (Crawford, 2008:159).

Bununla birlikte tek işi TDP olan PCSO’ların istihdam edilmesi de mahalle bekçilerinin sayısında yaşanan düşüşe etki etmiştir.

138 arasından seçilmesi olmuştur (Glezial vd., 2000:209). Bu sorunun ortadan kaldırılması maksadıyla 2011 yılında “Polis Reformu ve Sosyal Sorumluluk Yasası” ile polis otoritelerinin yapısında değişiklik yapılarak “Polis ve Suç Komiserliği” yapısına geçilmiştir (Mawby ve Smith, 2017:23).

Şekil 4.7.Üçlü Kolluk Yönetişimi

Kaynak: Gaspar (2015:52).

Söz konusu üçlü kolluk yönetişim modelinin güncel halinin gösterildiği Şekil 4.7’de İngiltere ve Galler’deki genel iç güvenlik yapılanması gösterilmiş olsa da 2011

“Polis Reformu ve Sosyal Sorumluluk Yasası” ile tek tipte bir PSK yapısı oluşmamıştır.

Londra Finans Merkezi’nde eski tip Polis Otoritesi yapılanması korunurken, 40 ilde seçimle iş başına gelen PSK’lar, Londra ve Manchester BŞB’lerde ise BŞB Başkanı’nın PSK olduğu yapılanmalar ortaya çıkmıştır. Birbirinden farklı uygulamaların olduğu İngiltere ve Galler’deki PSK yapısı genel olarak şu şekildedir (Brown, 2020:4);

 Polis ve Suç Komiserliği (kırk ilde),

139

 Londra BŞB: Belediye Başkanı’nın başkanı olduğu Suç ve Kolluk Ofisi (MOPAC)

 Manchester BŞB: Manchester Belediye Başkanı

 Londra Finans Merkezi: Londra Finans Merkezi Polis Otoritesi

Bu başlık altında ilk önce yerelleşme reformlarıyla birlikte yapısal değişikliğe uğrayan yerel güvenlik uygulamalarından “Polis ve Suç Komiserliği” incelenmiş, daha sonra aynı uygulamanın Londra ve Manchester BŞB’lerindeki işlenişine göz atılmıştır.

4.2.4.2.1. Polis ve Suç Komiserliği

Londra haricindeki kırk il emniyet müdürlüğü bölgesinde 2011 yılına kadar merkezi hükümet, yerel hükümetler ve kolluk birimleri arasında kilit bir rol oynayan

“Polis Otoritesi”, 2011 “Polis Reformu ve Sosyal Sorumluluk Yasası” ile 1964 yılından itibaren gerçekleştirilen en radikal değişimi yaşamıştır (Mawby ve Smith, 2017:23).

1964 Yasası, Polis Otoritesi, il emniyet müdürleri ve İçişleri Bakanlığı arasında kolluk hizmetlerinin yerine getirilmesindeki yetki ve sorumlulukların net bir çizgiyle ayrılması amacını taşısa da, yerel de işler beklendiği gibi gitmemiş ve Polis otoriteleri ile il emniyet müdürleri arasında son sözü kimin söyleyeceği sorun olmuştur. Bu süreçte İçişleri Bakanlığının il emniyet müdürlerini desteklemesi merkezin yerel kolluk düzenlemeleri üzerinde gücünü arttırma isteğini de ortaya koymuştur. Devam eden süreçte merkez, yereldeki kolluk hizmetlerinin yürütülmesinde kendi etkisini arttırıcı yasal düzenlemeler yapmaya devam etmiştir. Merkezin yerel kolluk hizmetleri üzerinde artan etkisinin yerel ihtiyaç ve gerekliliklerinin önüne geçmesi sonucunda halkın kolluktan beklentileri ile elde ettikleri arasındaki fark gittikçe açılmıştır (Joyce, 2011:6-7). Yine bu dönemde Polis Otoritesi ile il emniyet müdürleri arasındaki ilişkide Polis Otoritesi amir, il emniyet müdür memur olması gerekirken süreç tam tersine işleyerek il emniyet müdürleri amir, polis otoriteleri memur konumuna düşmüştür (Loveday, 2018:2).

İçişleri Bakanlığının, il emniyet müdürlerinin doğal koruyucu haline gelmesi, merkezin plan ve programlarının yerelin ihtiyaçlarıyla örtüşmemesi, polis otoritelerinin il emniyet müdürlüğünün baskısı altında kalarak asli görevlerini yerine getirememesi gibi

140 sebepler, dönemin İçişleri Bakanı Teresa May tarafından 2011 yılında yapılan yasal değişiklikle polis otoriteleri yerine PSK uygulamasının hayata geçirilmesiyle sonuçlanmıştır (Loveday, 2018:2). Bu kapsamda, Manchester ve Londra hariç tüm il emniyet müdürlüklerinde yeni PSK’lar halk tarafından seçilerek görevlerine başlamıştır (APCCS, 2020). İngiltere ve Galler’de üçlü kolluk yönetişiminin en kritik basamağını temsil eden söz konusu yapılanma 2012 yılındaki değişiklikten öncesine kadar meclis üyeleri ve yargıçlardan müteşekkil on yedi kişilik bir heyetten oluşurken, 2010 yılında iktidara gelen Muhafazakâr Parti’nin kamu politikalarında benimsediği yerelleşmeci karakterinin bir sonucu olarak Şekil 4.8’de gösterilmiş olan yapısal değişikliğe uğramıştır. Seçimi ve denetimi konusundaki soru işaretlerini de gideren bu dönüşümle, illerde kolluk hizmetlerinin gözetilmesinden sorumlu olan eski yapılanmanın atanmış üyelerden oluşan teşkilatlanması yerini dört yıllığına halk tarafından seçilen ve toplumla sürekli iletişim halinde olan PSK’ya bırakmıştır (Holdaway, 2017:593).

Şekil 4. 8. Polis ve Suç Komiserliğinin Dönüşümü

Kaynak: Home Office (akt. BBC, 2012).

Vatandaş odaklılık ve suç önleme hedefiyle hareket eden PSK, ulusal stratejik hedefler doğrultusunda polis ve suç planını oluşturmakta, bunu yaparken de yerel

141 sorunların tespitine yönelik toplumla istişare çalışmaları yürütmektedir. Diğer yandan emniyet müdürlüğünün yapılan suç planlarını nasıl yürüttüğünün de takibini yapan PSK, yereldeki tüm güvenlik aktörleriyle birlikte hareket ederek suçun ve anti-sosyal davranışların önlenebilmesi için yenilikçi yaklaşımları araştırma ve geliştirme gayretindedir. Yasa ile birlikte getirilen önemli yeniliklerden birisi de PSK’nın il emniyet müdürü üzerindeki yetkisidir. Daha önceden İçişleri Bakanlığı tarafından tavsiye edilen kişilerden seçilen müdür, artık PSK’nın yetkisinde ataması ve gerektiğinde de azli yapılan bir makam haline gelmektedir (Gaspar, 2015:54).

Aynı yasa ile her polis bölgesinde suç ve ceza panelinin kurulması da öngörülmüştür. PSK’nın yetkileri üzerinde denge mekanizması kuran bu uygulama ile aynı zamanda PSK’nın danışmanlık kapasitesine yardımcı olmak hedeflenmektedir.

(Terrill, 2016:54). Panelin, PSK’nın emniyet müdürlerini ataması/azletmesi ve belediye vergisini belirmesi gibi yetkilerinin üzerinde inceleme yapma ve veto etme hakkı bulunmaktadır. Ancak veto edebilmek için panel üyelerinin üçte iki çoğunluğunun oyu gerekmektedir. En az on üyenin bulunması gereken panelde ilave olarak iki tane seçilmiş bağımsız üye görev yapmaktadır (Berman vd., 2012:2).

Birleşik Krallık’ta doğrudan seçilen PSK’lar ile yerelde görünür olmak ve yerel seçmene karşı hesap verilebilirliğin arttırılması hedeflenmiştir. Özellikle, 2010 yılında kolluk yönetişiminin etkililiğini ölçmek maksadıyla yapılan bir çalışmada incelemesi yapılan 22 Polis Otoritesinden sadece 4 tanesinin yeterli bulunması, yerelin sesinin daha çok duyulabileceği PSK uygulamasının önünü açmıştır. İlk seçimlerin yapıldığı ve PSK’ların göreve başladığı 2012 yılından itibaren PSK’lar kolluk hizmetleri alanına getirdiği yenilikçi fikirler ve yürüttüğü organizasyonlar ile halk tarafından daha tanınır hale gelmiştir. Bu kapsamda 18-25 yaş arasındaki erkek suçluların eğitim, öğretim, istihdam, onarıcı adalet vb. konularda desteklenmesi sağlanmış, halkla birlikte teknolojik imkânlardan faydalanarak toplumsal bilgi paylaşımı ile suçun önlenmesine yönelik tedbirler geliştirilmiştir (Secretary of State for the Home Department, 2014:3).

4.2.4.2.2. Londra ve Manchester Büyükşehir Belediyeleri (BŞB) Polis Otoriteleri 2011 “Polis Reformu ve Sosyal Sorumluluk Yasası” ile kırk bir ilde polis otoriteleri kaldırılarak, yukarıda yapısından bahsedilmiş olan PSK’lar hayata

142 geçirilmiştir. Aynı kanunla benzer şekilde Londra BŞB Polis Otoritesi kaldırılsa da, yerine diğer illerdeki gibi PSK kurulması tercih edilmemiştir. Bunun yerine Londra BŞB’nin organik yapısı içinde ve belediye başkanına bağlı olacak şekilde Belediye Başkanı Suç ve Kolluk Ofisi (Mayor's Office for Policing and Crime/MOPAC) kurulması kararlaştırılmıştır (Police Reform Act, 2011).

Söz konusu yasa ile Birleşik Krallık tarihinde ilk defa Londra BŞB Başkanı’na Metropolitan polisinin kontrolü ve Londra’nın ceza adaleti sisteminin çerçevesini belirleme hakkı da tanınmıştır. Londra’nın kolluk bütçe planı, suçla mücadele planı ve bir önceki başlıkta da sayılmış diğer görevleri yerine getirmekle sorumlu olarak MOPAC, Kolluk ve Suçtan Sorumlu Belediye Başkan Vekili tarafından yönetilmektedir. Diğer 40 ilin bünyesindeki PSK’ların denetimiyle sorumlu olan polis ve suç paneli yerine ise Londra’da kurulan denetim mekanizması Londra BŞB Meclisi’nden seçilen on iki kişilik

“Polis ve Suç Komitesi” olmaktadır (MOPAC, 2012:3-4). Bununla beraber PSK’dan farklı olarak MOPAC’ın Metropolitan Polis Servisi’nin başı olan Polis Komiserini atama ya da azil yetkisi bulunmamaktadır. Metropolitan Polis Komiseri İçişleri Bakanlığı ve Londra BŞB Başkanı’nın ortak kararı ile İçişleri Bakanı tarafından atanmaktadır (Metropolitan Police, 2020).

Londra BŞB’ye benzer şekilde 1986 yılında yetkileri alt bölgelere dağıtılan Manchester BŞB, 2015 yılında seçim yapılmadan geçici belediye başkanının başkanlığında tekrar kurulmuştur. Manchester BŞB kurulmadan önce 2012 yılında seçimle işbaşına gelmiş olan ve görev süresi 2016 yılında dolacak olan PSK’nın görev süresi bir yıl daha uzatılmış, devamında 2017 yılında seçimle işbaşına gelen belediye başkanı, Londra’da olduğu gibi PSK’nın görevini devralmıştır (GMCA, 2020; UK Government, 2017).