Birleşik Krallık’ta İç Güvenlik Yönetişimi Uygulamaları

146 karşılayabilen kişilere iç huzur ve güvenlik hissi sağlayan bir meta olarak gelişmiştir.

Günlük hayatta karşılaşılan özel güvenlik görevlilerinin sayısındaki artış bile herhangi bir istatistiki veriye bakmaksızın özel güvenlik sektörünün ulaştığı boyutlar hakkında fikir sahibi yapmaktadır. Kıt kaynakların etkili kullanılması düşüncesindeki devlet özel kişilerin arzu ettiği güvenlik standardını sağlayamazken, bunu fırsata çeviren özel güvenlik şirketleri, devletin şiddet tekelinin de yavaş yavaş aşınmasına sebebiyet vermektedir (UKEssays: 2018).

147 2007:286-287). Klasik kolluk taktik ve tekniklerinin kamu düzenini sağlamaktaki yetersizliği kolluk yöneticileri, kolluk uygulayıcıları, politikacılar ve akademisyenler arasında kollukta yeni taktik ve tekniklere geçilmesinin artık zorunlu olduğu düşüncesini oluşturmuştur (Brogden ve Nijhar, 2005:27).

Söz konusu sıkıntıları aşmak maksadıyla 1980’li yıllarda John Alderson tarafından ortaya atılan TDP düşüncesi toplum ve kolluğun nasıl yakınlaşacağına dair bir takım parametreler oluşturmuştur. Yunanca “politeia” kelimesinden türeyen polisin, şehrin sakinlerinin huzur ve barışı anlamına gelmesinden hareketle kolluğun suç önleyici yönü ile barışın koruyucuları olması gerektiğine atıf yapan Alderson’a göre toplum ve polis arasında dengenin tesis edilmesini sağlayacak yeni bir sosyal sözleşme oluşturulmalıdır. Bu sözleşmenin temelinde ise topluma karşı polis değil, toplum ile ve toplum için polis olmalıdır (Friedmann, 1992:114). Bu kapsamda kolluk ve toplum arasındaki boşluğu ortadan kaldırması hedeflenen TDP’nin basamakları şu şekilde ifade edilmektedir (Tilley, 2008:378);

 Sorunların ve kolluk ihtiyaçlarının tanımlanması,

 Kolluk teşkilatı tarafından yerel polis hizmetlerinin ortaya koyulması,

 Yerel problemlerin tespit edilebilmesi için yerel toplumun sorumluluk alması ve kolluk hizmetleriyle beraber hareket etmesi,

 Tespit edilen sorunların yanıtlarının bulunması,

 TDP katılımcılarının sorunlara getirdiği çözümlerin uygulanması,

 Toplum tarafından tanımlanmış sorunların toplumla beraber ele alınması,

 Kolluk memurlarının saha çalışmalarının desteklenmesi ve kolluğun bilgilendirilmesidir.

Sonuç olarak denilebilir ki TDP, suçun önlenebilmesinin yerelleşmeye ve yönetişim odaklı toplumsal tecrübeyle sağlanabileceğini savunan felsefi bir olgudur (Kalunta Crumpton, 2009:157). Meydana gelen olaylar ve çözüm önerileri neticesinde 1980’lerden itibaren birçok ülkede TDP çeşitli kurum, birim veya uygulamalarda kendisini göstermektedir. Bu başlık altında İngiltere ve Galler’de TDP uygulamaları veya şekilleri olarak değerlendirilen, komşu gözetim sistemi, toplum destek polisi ve gönüllü polislik uygulamalarına yer verilmiştir.

148 4.2.4.4.1. Komşu Gözetim Sistemi

Suçun önlenmesi için toplumla ortaklık yaklaşımının benimsendiği TDP uygulamasının İngiltere ve Galler’de ortaya çıkan ilk görüntülerinden bir tanesi komşu gözetim (neighbourhood watch, neighbourhood policing/NP) sistemidir. İlk defa 1982 yılında İngiltere ve Galler genelinde uygulamaya geçirilen Kuzey Amerika’dan ithal NP sistemi, mahalle sakinleri tarafından komşuların mülkiyetlerine ve mahalde gelişen diğer şüpheli davranışlara dikkatle yaklaştıkları alt düzey bir gözetim çabasıdır. 1980’ler ve 1990’lar boyunca çok ciddi ilgi toplayan bu uygulama aynı zamanda İngiltere ve Galler’de uygulamaya geçirilmiş en başarılı suç önleme yaklaşımı olarak da kabul edilmektedir (Kalunta Crumpton, 2009:157).

Suçu önleyici ve kollukla bilgi akışını sağlayıcı özelliklerinin yanı sıra toplumsal bağları güçlendirmek ve sosyal bir çevre oluşturmak gibi amaçları da bulunan NP, özellikle toplumu en çok rahatsız eden ve kolluğun çok ilgi göstermediği suçlar olarak kabul edilen evden hırsızlık, otodan hırsızlık, mala zarar verme gibi adi suçlara karşı etkili olma potansiyeli oldukça yüksek bir yaklaşımdır (Şeker, 2009:130-131). 1990’larla beraber işyeri gözetimi, araç gözetimi gibi şekillerle boy gösteren NP, 1994 yılında İçişleri Bakanı’nın başlattığı sokak gözetimi ile belli bir amaç için NP türüne bürünmüştür. Vatandaşlarca yürütülen bu uygulamada suçsuz bir kadına yönelik haksız muameleyle beraber eleştirilere de konu olan NP (Kalunta Crumpton, 2009:160), ilerleyen yıllarda daha kurumsal bir kimlik kazanmıştır.

2003 yılında başlatılan “National Reassurance Policing Programme” ile birlikte önce 2005 yılında bazı bölgelerde, sonrasında ise 2007 yılından itibaren her bölgede NP timlerinin kurulmasına karar verilmiştir. Bir önceki uygulamadan farklı olarak bu sefer kolluk personeli ve bir sonraki başlık altında incelenmiş olan toplum destek polisinin görünür yaya devriyeler atması ile halkla iletişiminin ve güven bağının geliştirilmesi hedeflenen bu uygulamanın deneme yapılan bölgelerde suçun önlenmesine pozitif katkısının olduğu tespit edilmiştir (Tuffin vd., 2006:95).

Gönüllü polisler, mahalle bekçileri, memurlar, yerinden yönetim yöneticileri ile sivil toplum örgütlerinin de dâhil olduğu yerelde suçun önlenmesi konusunda kilit bir rol oynamaya başlayan NP timlerinin en temel üç özelliği İçişleri Bakanlığı’na göre yaya devriyeler düzenlenmesi, toplumla işbirliği içerisinde hareket edilmesi ve etkili problem

149 çözmenin sağlanması olmuştur (Donnelly, 2013:71). Nitekim Bennett vd. tarafından Birleşik Krallıkta yürütülen NP programlarından 14 tanesi hakkında yapılan akademik çalışmanın incelenmesi neticesinde 11 tanesinin suçu azaltıcı etkisinin olduğu ortaya koymuştur (Bennett vd.:2009:9).

4.2.4.4.2. Toplum Destek Polisi

2002 Polis Reform Yasası ile kurulan Toplum Destek Polisi (Police Community Support Officer/PCSO), bölgelerde polis teşkilatlanmasının altında yer alan ve il emniyet müdürleri tarafından işe alınan, amacı küçük çaplı anti-sosyal davranışlara müdahale etmek, kamusal alanda güvence sağlamak ve görünürlüğü ile caydırıcılık yaratmak olan bir TDP biçimi olarak İngiltere ve Galler’de uygulanmaktadır (Crawford, 2008:155).

Kurulduğu günden itibaren yetki ve sorumlulukları hakkında belirsizlik olan PCSO’lara dair 2008 yılında yayınlanan rehber ile varoluşunun meşruiyeti sağlanmıştır.

Bu rehbere (ACPO, 2008:6) göre PCSO, güvenlik hizmetlerinin yürütülmesinden sorumlu kolluk personelini yaya devriyelerde destekleyerek güvence ve irtibat konularında toplumla devlet arasındaki boşluğun kapatılmasında yardımcı olmak için kurulmuştur. PCSO’lar sayesinde kolluk kuvvetlerinin yerel halkla kaynaşma kapasitesinin arttırılması ve kolluk personelinde çeşitliliğin kazanılması hedeflenmiştir.

Aynı rehberde yine bir TDP girişimi olarak komşu gözetim sisteminin önemli ve güçlendirici bir aktörü olduğuna yönelik vurgu yapılan (ACPO, 2008:4) PCSO’lar, 1980’ler ve 1990’larda yürütülen birkaç başarısız NP girişiminin ardından NP’nin başarıya ulaşması maksadıyla önemli bir yenileştirme hareketi olarak ortaya çıkmıştır (O'Neill, 2017:22). Sivillerin yerel güvenlik birimi altında eğitim aldığı ve görev yaptığı bu uygulama ile genişletilmiş polis ailesinin bir üyesi haline gelen PCSO, kıt kaynakların baskısı altındaki polis birimlerinin halkın devriye sayılarının arttırılması yönündeki isteğine alternatif bir çözüm sağlamıştır (Kalunta Crumpton, 2009:161).

Kurulduğu günden itibaren günümüze kadar olan süreçte yerel düzeyde kamu düzeninin sağlanmasında faydalı olduğuna kanaat getirilen PCSO, kamusal huzurun artmasında, suçun mağdurlarının desteklenmesinde ve büyük çaplı organizasyonlarda kalabalığın kontrol altına alınması gibi olaylarda kendisini ispatlamıştır. Kolluk gelene

150 kadar şüpheliyi otuz dakikaya kadar alıkoyma, karakola kadar eşlik etme veya yeteri kadar zor kullanma yetkisine haiz olan PCSO’nun genel olarak gücü ve yetkileri şu şekildedir (Donnelly, 2013:50);

 Yaya yolunda bisiklet sürenlere, çöp ve köpek kurallarına uymayanlara ceza düzenlemek,

 İsim ve adres bilgisi sormak,

 Yasak olan yerlerde alkol ve tütün mamullerine el koymak,

 Hayatı tehlikede olanları kurtarmak için mülkiyete giriş yapmak,

 Yasaklı ilaçlara el koymak,

 Terk edilmiş araçlarla ilgilenmek,

 Yol kontrolleri yapmak ve trafik işareti yerleştirmek,

 Tutuklanan, gözaltına alınan veya ceza alan kişilerin fotoğrafını çekmektir.

İngiliz Polis Federasyonu tarafından düşük maaşla polislik yaptığı şeklinde eleştirilen ve uzun süredir karşıt kampanya yürütülen PCSO’lar, Crawford (2008:155)’a göre İngiltere ve Galler’de uygulanan bir diğer TDP biçimi olan komşu gözetleme sisteminin kurumsallaşmasına katkıda bulunmuştur. Ayrıca, PCSO’ların işe alımı işgücünde çeşitliliği sağlamış, birçok kadın ve azınlık grup mensubu eğitimlere katılarak PCSO olmuştur. Ancak 2010 yılında iktidara gelen Muhafazakâr Parti’nin sert bütçe kesintilerinden etkilenen (De Camargo, 2020:855) PCSO’ların sayısı her geçen yıl azalmaya eğilimine girerek sadece 2017-2018 arasında %2 düşüşle 9791’e inmiştir (Brown, 2020:6).

4.2.4.4.3. Gönüllü Polislik

TDP çeşitlerinden birisi olarak tam zamanlı kolluk kuvvetlerine destek olunması amacıyla oluşturulan gönüllü polislik uygulamasından bugün dünyanın birçok ülkesinde faydalanılmaktadır. Ülkelere ve bölgelere göre değişmekle birlikte kimi zaman genel kolluk gibi görevlendirilen gönüllü polisler kimi zaman ise kolluğun toplumdaki gözü ve kulağı şeklinde değerlendirilmektedir. İngiltere ve Galler’de uygulamasına sıkça rastlanılan bu yerel kolluk uygulaması Hindistan, Singapur, Kanada, Macaristan vb.

birçok ülke tarafından da kolluk politikası olarak transfer edilmiştir (Wolf vd.,2017:93).

151 Destek polisi olarak da nitelendirilen gönüllü polisler İngiltere ve Galler’de uygulamada üçe ayrılmakta olup bunlar özel polis (special constable), polis destek gönüllüleri (police support volunteers) ve polis öğrencileridir (police cadets).

Gönüllü polislik uygulamasının ilk türü “özeller” şeklinde de hitap edilen özel polisliktir (SC). Birleşik Krallık’ta tarihin ilk dönemlerinde tüm yetişkin erkekler güvenliğin sağlanmasından sorumlu olmuş, tellal çağırma (hue and cry) yöntemiyle tehlikenin varlığı topluma duyurulduğu anda toplum tarafından suçlunun yakalanması sağlanmıştır. İlerleyen dönemlerde de gönüllüler tarafından ücretsiz verilen kolluk hizmetleri devam ederek günümüze kadar ulaşmış, İngiltere ve Galler’in kırk üç polis bölgesinde uygulama alanı bulmuşlardır (Greenberg, 2015:8).

Tamamen gönüllük esasına göre ücret almadan yapılan polis uygulaması olarak SC, kolluk memurları gibi üniforma giymekte, teçhizat taşımakta ve eğitim almaktadır.

Genellikle yaya devriye şeklinde görev yapan SC, kayıp kişilerin aranması, muhtaç kişilerin korunması, yerel kolluğun suçla mücadelesinin desteklenmesi gibi alanlarda görevlerini icra etmektedir (Citizens in Policing, 2020a). Öğretmenden taksiciye, muhasebeciden yönetici asistanına kadar birçok meslekten kişinin yapabileceği SC, haftada en az dört, ayda ise on altı saat yerel kolluk personelinin desteklenmesini içermektedir. Polislik mesleğine adım atmayı düşünenler için bir ön inceleme ya da çok değerli tecrübeler elde etme alanı olarak da görülen bu yöntemle aynı zamanda kişinin ait olduğu topluma bir şeyler verebilmesi hedeflenmektedir (College of Policing, 2020).

Hem yerel makamlar tarafından hem de merkez tarafından desteklenen bu uygulama vatandaşlar tarafından ilgi görmekte olup, 2018 sayılarına göre İngiltere ve Galler genelinde on bir binden fazla SC bulunmaktadır (Home Office, 2019: 5)

Gönüllü polis uygulamasının ikinci şekli ise PSV’dir. Gönüllü bir şekilde kendi yerel kolluk biriminde çalışmayı kabul eden bu vatandaşlar çoğunlukla kolluğun masa başı olarak da nitelendirilen idari görevlerinde değerlendirilmektedir (UNISON, 2014:3).

Başvuran kişilerin becerileri ve haftada ayırabilecekleri süreye göre çeşitli görevleri yerine getirebilecekleri bu uygulamada SC’den farklı olarak zorunlu minimum çalışma süresi bulunmamaktadır. Genel idari işler, personel eğitimi, sosyal medya uzmanlığı, MOBESE kayıtlarının izlenmesi ve kolluk araçlarının bakımlarının yapılmasına kadar birçok konuda vatandaşın gönüllülük esasına göre çalışmaları ile toplumun en önemli

152 ihtiyaçlarından birisi olan kolluk hizmetlerine fayda sağlanması beklenmektedir (Citizens in Policing, 2020b). 1992 yılından itibaren uygulamada karşılaşılan PSV, 2000’li yılların başından itibaren ise İçişleri Bakanlığı tarafından kolluk hizmetlerinin bir parçası olarak görülmeye başlamıştır (Millie, 2016,:1). İngiltere ve Galler’de 2017 yılında 6909 olan PSV sayısı, 2018 yılında 8131’e yükselerek toplum tarafından ilgiliyle karşılanmaya devam etmiştir (Home Office, 2019:5).

TDP uygulaması olarak sunulan son gönüllü polislik uygulaması ise polis öğrencilerdir (PC). Yaşları 13 ila 18 arasında olan öğrencilere kolluk hakkında bilgilerin verildiği bu uygulamada eğitim verilen öğrencilerin çeşitli kutlama veya geçit törenlerinde üniforma giydirilerek sembolik görevler almaları sağlanmaktadır. Havacılık, köpek ve trafik birimlerine ziyaretler yapan gönüllü öğrencilerin kolluğa dair bir bakış açısı kazanmaları hedeflenmektedir (Citizens in Policing, 2020c).

Genel olarak değerlendirildiğinde İngiltere ve Galler’de uygulama alanı bulan, bununla beraber birçok ülke tarafından da transfer edilen, topluma ve devlete birçok faydası olduğu düşünülen gönüllü polislik uygulamasıyla;

 Hem kolluğun hem de kamunun sosyal kontrolün sağlanmasındaki rolünün daha iyi anlaşılması,

 Acil durumlarda ya da görev yoğunluğunda kolluk hizmetlerinin sağlanması için gönüllü polis olacak vatandaşlarla ilgili hazır bir personel havuzu oluşturulması,

 Kolluk personeli olmaya hevesli adayların kolluk görevleri ve hayatına dair fikir ve bilgi sahibi olması,

 Boş vakitlerini değerlendirerek ya da tecrübelerini aktararak kendilerini daha değerli hissetmeleri ve toplumlarıyla olan sosyal bağlarının kuvvetlenmesi,

 Kolluk politika ve programlarına dair mükemmel bir geri besleme kaynağı olmaları amaçlanmaktadır (Greenberg’den akt. Dobrin, 2016:721-722).

Gravelle ve Rogers (2009:62)’a göre, YKY’nin getirileri olan etkililik, verimlilik ve ekonomik uygulanabilirliği geliştirmeye yönelik sürekli çabalar, kolluğun hizmetlerini yürütürken yenilikçi ve hizmet kalitesini geliştirici olmasını sağlamaktadır. Gönüllü kolluk uygulamaları, ücretsiz olması nedeniyle ekonomik açıdan avantaj sağlaması, karşılıklı işbirliğini teşvik etmesi, toplumsal uyumu geliştirmesi ve kamuda güven sağlayıcı etkisi nedeniyle önemli bir TDP uygulaması olarak ortaya çıkmaktadır.

153