Birinci Deney Grubu (Sorgulama+Üstbiliş) Uygulama Süreci

Yeni matematik programı ve literatür incelendiğinde matematik etkin bir süreç olarak ele alınmaktadır. Ayrıca, programda ders kitaplarının ve diğer yardımcı materyallerin hazırlanması, sınıf içi etkinliklerin planlanması ve gerçekleştirilmesinde günlük yaşamla ilgili durumların ele alınması gerektiği vurgulanmaktadır (MEB, 2009; 2018). Bu noktadan hareketle, hem öğrencileri problem çözme ve problem kurma sürecinde aktif kılan sorgulamaya dayalı öğrenme yöntemi hem de öğrencilerin bilişsel öğrenme süreçleri hakkındaki bilgi ve düzenleme yeteneği (Flavell, 1979) olarak ifade edilen üstbiliş hakkında literatür taraması yapılmıştır. Literatür bölümünde açıklandığı gibi, sorgulamaya dayalı öğrenme yöntemiyle üstbilişsel beceri gelişiminin ilişkili olduğu görülmüştür. Araştırmada, sorgulamaya dayalı öğrenme yönteminin çeşitli üstbilişsel stratejilerle desteklenerek uygulanması gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda, sorgulamaya dayalı öğrenme ortamında öğrencilerin üstbilişsel becerilerini geliştirmek amacıyla çeşitli üstbilişsel stratejiler kullanılmış ve buradan hareketle araştırmacı tarafından uzman görüşü de alınarak çeşitli materyaller tasarlanmıştır.

Pilot çalışmalar tamamlandıktan sonra asıl uygulamaya geçilmiştir. Asıl uygulama 9 hafta boyunca her gün bir ders saatinde problem çözme ve problem kurma çalışmalarının yürütülmesiyle sürdürülmüştür. Her ders saatinde birer tane

problem çözülmüş ve kurulmuştur. Toplamda 45 ders saati içerisinde 45 tane problem çözme ve 45 tane problem kurma çalışması yürütülmüştür. Öğretmenlerin gün içerisinde çalışmaları yürütemediği durumlar oluştuğunda (toplantı, gezi, 23 Nisan çalışmaları vb.) bu çalışmaların diğer günlerde telafisi yapılmıştır. Ayrıca hazırlanan ödev yönlendirme formu aracılığıyla öğrencilerin evde çözmeleri için 20 problem çözme ve 20 problem kurma çalışması dağıtılmıştır. Toplamda öğrenciler 65’er tane problem çözme ve problem kurma çalışmasını yerine getirmişlerdir.

Öğrencilere önceden araştırmacı tarafından hazırlanan problem çözme ve problem kurma çalışma kâğıtları her gün sınıf öğretmenleri tarafından düzenli olarak dağıtılmıştır. Bu çalışma kâğıtlarında öğrencilere problem çözerken ve problem kurarken sorgulama basamakları içerisinde yer alan üstbilişsel becerilerini geliştirici sorular yöneltilmiştir. Öğrenciler problemi veya problem durumunu okuduktan sonra her bir sorgulama basamağı içerisinde yer alan soruları cevaplandırarak adım adım problemi çözmeleri ve problemi kurmaları sağlanmıştır. Ayrıca problem çözme ve problem kurma çalışmaları tamamlandıktan sonra hazırlanmış formları (materyaller) da öğretmenlerinin uygun gördüğü zamanlarda doldurmuşlardır.

Araştırmacı tarafından problem çözme ve problem kurma çalışmalarını yürütmek için hazırlanmış olan çalışma kâğıtları ve formlar şunlardır:

Yönlendirme Kartlı Problem Çözme Çalışma Kağıdı (Ek-11): Yönlendirme

kartı öğrencilere problem çözme süreçlerini planlamaları, izlemeleri, değerlendirmeleri ve derinlemesine düşünmeleri, yani sergiledikleri davranışlarda farkındalık kazanmaları amacı ile uygulanmıştır. Yönlendirme kartlı çalışma kâğıdı sorgulama basamakları içerisinde yer alan öğrencilerin üstbilişsel becerilerini geliştirici sorulardan oluşmaktadır. Öğrencilerin her birinin soruyu okuyup cevaplandırdıktan sonra adım adım problemleri çözmeleri sağlanmıştır.

Yönlendirme Kartlı Problem Kurma Çalışma Kağıdı (Ek-12):

Yönlendirme kartı öğrencilere problem kurma süreçlerini planlamaları, izlemeleri, değerlendirmeleri ve derinlemesine düşünmeleri, yani sergiledikleri davranışlarda farkındalık kazanmaları amacı ile uygulanmıştır. Yönlendirme kartlı çalışma kâğıdı

sorgulama basamakları içerisinde yer alan öğrencilerin üstbilişsel becerilerini geliştirici sorulardan oluşmaktadır. Öğrencilerin her biri soruyu okuyup cevaplandırdıktan sonra adım adım problemleri kurmaları sağlanmıştır.

Davranış Kartlı Problem Çözme Çalışma Kağıdı (Ek-13): Öğrencilerin

problem çözme sürecindeki davranışlarını ve düşüncelerini daha detaylı görmelerini sağlamak için hazırlanmıştır. Davranış kartlı çalışma kâğıdının içerisinde öğrencilerin üstbilişsel becerilerini geliştirici sorular bulunmaktadır. Öğrencilerin adım adım soruları cevaplandırarak problem çözmeleri istenmiştir. Ardından araştırmacı tarafından hazırlanan problem çözme adımlarının yazılı olduğu kartları sıraya dizmeleri istenmiştir. Bu sayede öğrencilerin problem çözme adımlarını gözden geçirmeleri ve varsa hatalarını görmeleri sağlanmıştır. Ayrıca çalışma sırasında problemi çözen öğrencinin davranış kartlarını sıraya dizdikten sonra sıra arkadaşının kontrol etmesi de sağlanmıştır. Bu sayede arkadaşının yaptığı çalışmayı değerlendirme fırsatı bulan öğrenciler eğlenceli bir o kadar da öğretici bir çalışma yürütmüşlerdir.

Davranış Kartlı Problem Kurma Çalışma Kağıdı (Ek-14): Öğrencilerin problem kurma sürecindeki davranışlarını ve düşüncelerini daha detaylı görmelerini sağlamak için hazırlanmıştır. Davranış kartlı çalışma kâğıdının içerisinde öğrencilerin üstbilişsel becerilerini geliştirici sorular bulunmaktadır. Öğrencilerin adım adım soruları cevaplandırarak problem kurmaları istenmiştir. Ardından araştırmacı tarafından hazırlanan problem kurma adımlarının yazılı olduğu kartları sıraya dizmeleri istenmiştir. Bu sayede öğrencilerin problem kurma adımlarını gözden geçirmeleri ve varsa hatalarını görmeleri sağlanmıştır. Ayrıca çalışma sırasında problemi kuran öğrencinin davranış kartlarını sıraya dizdikten sonra sıra arkadaşının kontrol etmesi de sağlanmıştır. Bu sayede arkadaşının yaptığı çalışmayı değerlendirme fırsatı bulan öğrenciler eğlenceli bir o kadar da öğretici bir çalışma yürütmüşlerdir.

Problem Çözme Çalışma Kağıdı (Ek-15): Öğrencinin öğretim sürecine aktif

olarak katılmasını sağlayan ve öğrenciye bilgiyi yapılandırma fırsatı veren öğretim araçlarından biri de çalışma kâğıtlarıdır (Birgin ve Kutluca, 2007). Problem çözme

çalışma kâğıdının içerisinde hem çoktan seçmeli hem de açık uçlu sorular bulunmaktadır. Bu sorular öğrencilerin problem üzerinde düşünmelerini sağlamaktadır. Bu soruları adım adım cevaplandırarak öğrencilerin problemi çözmeleri sağlanmıştır.

Problem Kurma Çalışma Kağıdı (Ek-16): Öğrencinin öğretim sürecine aktif

olarak katılmasını sağlayan ve öğrenciye bilgiyi yapılandırma fırsatı veren öğretim araçlarından biri de çalışma yapraklarıdır (Birgin ve Kutluca, 2007). Problem kurma çalışma kâğıdının içerisinde hem çoktan seçmeli hem de açık uçlu sorular bulunmaktadır. Bu sorular öğrencilerin problem durumu üzerinde düşünmelerini sağlamaktadır. Öğrencilerin bu soruları adım adım cevaplandırarak problemi kurmaları sağlanmıştır.

Kontrol Listesi (Ek-17): Kontrol listeleri öğrencilerin problemi çözerken ve

kurarken adım adım yaptığı çalışmaları kontrol etmesini sağlamaktadır. Bu sayede problem çözme ve kurma basamaklarını atlamadan yerine getiren öğrenciler problemi çözmüş veya kurmuşlardır. Bu sayede hızlı davranıp hata yapma olasılıkları azalmıştır.

Hata Değerlendirme Formu (Ek-18): Öğrenciler, çalışma kâğıtlarını

yaptıktan ve gerekli sunumlar tamamlandıktan sonra bu formu doldurmuşlardır. Bu formdaki soruları cevaplandırarak kendi çalışmalarında hata yapıp yapmadıklarını görmüşlerdir. Bu hataları tekrar yapmamak için neler yapabileceklerini düşünerek arkadaşlarına tavsiyelerde bulunmuşlardır. Bu form öğretmenin uygun gördüğü zamanlarda doldurulmuştur. Hata değerlendirme formunun kullanılması ile öğrencilerin öğrenme sürecindeki eksiklikler ve hatalara karşı bilgi sahibi olmaları, eksiklik ve yanlışlıklar varsa bunları düzeltmeleri ve böylece üstbilişsel becerilerden biri olan izlemenin gelişmesi amaçlanmıştır.

Akran Değerlendirme Formu (Ek-19): Öğrencilerin çalışma kâğıtlarını

yaptıktan ve gerekli sunumlar tamamlandıktan sonra bu formu doldurmaları sağlanmıştır. Bu form öğretmenin uygun gördüğü zamanlarda doldurulmuştur. Bu form ile öğrenciler arkadaşlarının problem çözme ve problem kurma sürecini

değerlendirmiş ve öğrenciye yaptığı çalışma hakkında dönütler verilmiştir. Bu sayede öğrencilerin problem çözme ve problem kurma süreçlerindeki gelişimi izlenebilmiştir.

Yansıtıcı Günlük Yazma Formu (Ek-20): Öğrencilerden matematik

derslerinin olduğu gün evde istedikleri zaman yansıtıcı günlük yazmaları istenmiştir. Ayrıca sınıf içinde de öğretmenin uygun gördüğü zamanlarda günlük yazmaları sağlanmıştır. Bu form öğretmenleri tarafından çoğaltılarak öğrencilere dağıtılmıştır. Öğrencinin zihnindeki karmaşık bilgileri bir düzene koyması, düşüncelerini sentezlemesi ve kendisinin anlayacağı şekilde ifade etmesini sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. Bu form sayesinde öğrenciler problem çözme ve problem kurma süreçleri boyunca yaptıkları ve düşündükleri her şeyi yazmışlardır. Ayrıca sınıf tartışmalarına katılmak istemeyen utangaç ve içe dönük öğrenciler için faydalı bir çalışma olmuştur.

Ödev Yönlendirme Formu (Ek-21): Ödev yönlendirme formu, öğrencilerin

derinlemesine düşünmelerine olanak sağlayarak çalışmalarını düzenlemelerine yardımcı olmaktadır. Bu sayede öğrencilerin evde kendi başlarına problem çözmeleri ve kurmaları sağlanarak kendi öz denetimlerini yapmaları sağlanmıştır. Ödev yönlendirme formunda öğrencinin kendisinin cevaplandırması için sorular bulunmaktadır. Bu sorular sayesinde öğrenciler kendi biliş sistemi hakkında birtakım sorgulamalar yaparak kendini görebilmiştir.

Öz Değerlendirme Ölçeği (Ek-22): Öğrenciler her haftanın sonunda yaptıkları

çalışmaları değerlendirmek için öz değerlendirme ölçeğini doldurmuşlardır. Bu ölçek ile öğrencilerin problem çözme ve problem kurma sürecinde yaptıkları çalışmaları görmeleri ve bu çalışmaları yerine getirip getirmediklerini kontrol etmeleri sağlanmıştır. Bu ölçek üçlü likert tarzda hazırlanmıştır. Bu sayede öğrenciler kendi performanslarını değerlendirme fırsatı bulmuşlardır.