Çalışmanın bu bölümü, endüstri alanında etkinlik gösteren kurum/kuruluşlara ait bilgi merkezlerinde verilen bilgi hizmetine değinilerek tamamlanacaktır. Bu yapılmaya çalışılırken, çalışmanın amacı ve bölümler arasındaki bağlantılar düşünülerek detaylandırmadan kaçınmak gerektiği değerlendirilmiştir. Ayrıca, çalışmanın ilerleyen bölümlerinde endüstri alanında bilgi ve bilgi hizmeti konularına ayrıntılı olarak yer verilecektir.
Endüstri dünyası için bilgi hizmeti veren bilgi merkezleri, temel kütüphane türleri arasında özel araştırma kütüphaneleri içinde yer alır. Özel araştırma kütüphaneleri de -geniş ya da dar- belli konu alanları için kurulurlar.175
Özel araştırma kütüphaneleri sınırlı bir bilim alanının ya da sınırlı bir konu ile ilgili bilgi ve meslek kollarının, toplumsal çalışmaların, çok ayrıntılı yayın ve bilgi
175 Marianne Schwarzer, Paul Kaegbein, “Özel Kütüphanecilerin Meslek Özellikleri,” Çev. Meral Alpay, Türk Kütüphaneciliği, 7(1), 1993, s.53
gereksinimlerini karşılamak amacı ile kurulan, bilim, endüstri ve teknoloji alanlarında yaşanan gelişmelerin ortaya çıkardığı kütüphanelerdir.176
Temel amaçları, hizmet vermekle yükümlü oldukları kullanıcıya ihtiyaç duydukları bilgileri aktarmak, bunun için gerekli kaynak, yayın ve olabilecek özel materyali edinmeye çalışmaktır. Doğal olarak hem kullanıcı talepleri hem de bilgi kaynakları endüstri alanına dair ihtiyaçlara göre şekillenmektedir. Bilgi merkezinin kurum/kuruluş ilke ve amaçları doğrultusunda kullanıcılara yönelik her türlü faaliyetleri de endüstriyel alan bilgi merkezlerinin sundukları bilgi hizmetleridir.
Endüstriyel alan bilgi merkezleri, büyük oranda değişmeyen bir kullanıcı topluluğuna bilgi hizmeti verirler. Sınırlı kullanıcı çevresi bilgi uzmanı tarafından iyi değerlendirildiği durumda, başarıyı destekleyen bir ayrıcalıktır. Endüstri dünyası içinde etkinlik gösteren kurum ya da şirketin yöneticileri, karar verici konumunda olanlar, bilimsel araştırma gerektiren noktalardaki çalışanları ve diğer tüm çalışanlar bu merkezin bilgi kullanıcısı olabilir.
Bilgi hizmetleri, her şeyden önce ilişki ve iletişim odaklı bir etkinliktir. Bu nedenle yukarıda sözü edilen kullanıcı guruplarının tamamı ile tesis edilecek sağlıklı ilişki ve iletişim diğer tüm bilgi merkezlerinde olduğu gibi endüstri temelli bilgi merkezlerinin başarısını da birinci derecede etkilemektedir.177
İçinde yaşadığımız çağ ile ilişkilendirilerek düşülecek olursa, endüstri alanı içinde yer alan bilgi merkezlerinin sundukları bilgi hizmetlerinin önemi bir kat daha artacaktır. Çünkü baktığımız her yönde görüldüğü gibi, bilgiyle desteklenen endüstri, yine bilgiyle desteklenen teknoloji ile birlikte 21‟inci yüzyılın iki temel dinamiğinden biridir. Bilgi merkezinin sunduğu/sunacağı hizmetlerle başarılı bir şekilde desteklenen kurum/kuruluşun endüstriyel üretimi olumlu yönde etkilenecek, bu da endüstriye bağlı ekonomik ve sosyal gücün artışını sağlayacaktır.
176 Jale Baysal, Kütüphanecilik Alanında Yeni Kavramlar Araçlar Yöntemler, 2.bs., İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1987, s.13
177
Bilgi merkezinin varlığı ve devamlılığı, bünyesinde bulunduğu kurum/kuruluşun amaçlarını ne denli desteklediği ve ne kadar verimli olduğu ile doğrudan ilgilidir. Verimliliğin en önemli ölçütü ise bilgi kullanıcılarının isteklerini en kısa zamanda ve en doğru şekilde verilecek bilgi hizmetleri karşılamaktaki başarı düzeyidir.178
Bilgi uzmanının bu noktada ortaya koyacağı hizmet becerisi aynı zamanda merkezin yararlılığının da ölçütü olacaktır.
Kamusal alandan farklı olarak endüstriyel bilgi merkezlerinden beklenen sadece hizmet üretmeleri değil, yaptıkları bilgi çalışmaları ve sundukları bilgi hizmetleri ile kurum/kuruluşun amaçlarını desteklemek ve katkıda bulunmaktır. Bunu sağlamanın temel şartlarından biri de değişim ve elişime açık olmak, durağanlık ve katı kuralcılık içinde yerinde saymamaktır.179
Bilgi çağına uyumlulaştırılmış bilgi merkezi anlamına da gelebilecek bu işleyiş ve vizyon, bilgi merkezine olan güven ve merkezin sürekliliğinin teminatı olacaktır. Verilen bilgi hizmetinin doğrudan ya da dolaylı, kurum/kuruluş için ekonomik sonuçlara dönüştürülmesindeki başarı aynı zamanda bilgi merkezinin başarısı anlamına gelir. Başarıdaki devamlılık da bilgi merkezinin varlığındaki devamlılığı getirecektir.
Endüstriyel alan bilgi merkezlerinin kendilerini sundukları hizmetle kabul ettirecekleri yer, hizmetin alt yapı unsurlarından biri kabul edilen kullanıcılardır.180 Bilgi kullanıcılarının sınırlı bir çevreden olması, bilgi uzmanlarının onlarla daha çok zaman geçirmesi ve daha yakınan tanımasını sağlayacaktır. Bu durum bireysel kullanıcı taleplerinin daha yoğun olacağı ve bunun için ayrıca zaman ayırmak gerekeceğinin göstergesidir.
Tüm bilgi merkezi türlerinde olduğu gibi, endüstriyel alan bilgi merkezlerinde de güçlü bir takım çalışmasının olması gerekir.181
Bu takım ruhu hem
178
Marianne Schwarzer, Paul Kaegbein, a.g.e., s.54
179 Ayşe Üstün, “Bilgi Hizmetleri ve Hizmetin Kalitesi,” s.205
180 Bengü Çapar, “Türkiye‟de Bilgi Hizmetlerini Geliştirme Politikası ve Öncelikler,” Prof. Dr.
Osman Ersoy’a Armağan, Ankara, Türk Kütüphaneciler Derneği Genel Merkezi, 1990, s.43
181
bilgi uzmanları arasında, hem de bilgi uzmanları ile bilgi kullanıcıları arasında sağlanmalıdır. Aynı şekilde bilgi merkezinden bireysel işbirliğinin ötesinde, kurum/kuruluşun tüm birimleri ile de bir uyum ve işbirliği içinde bilgi hizmeti verilmesi beklenir.
Endüstriyel alan bilgi merkezlerinin sunduğu temel bilgi hizmetleri uçları; bilgiye erişim, bilginin teknik işlemlerini kurum/kuruluş bünyesine ve amaçlarına en uygun sistemle yerine getirmek, bilgiyi bilgi ihtiyacı olan kişi ya da birimlere aktarmak ve takip edilesi gereken yayınları sağlamak olarak sıralanabilir. Bilgi merkezinden ilk elde beklenen konusal bilgilendirme yapmasıdır. Diğer tüm istekler bu hizmetin üstüne şekillenecektir.
Endüstriyel alanda etkinlik gösterenler de dahil, tüm bilgi hizmetleri bugün olduğu gibi bundan sonra da kullanıcı beklentilerinden ve değişen bilgi ve iletişim ortamlarından etkilenmeye devam edecektir. Bu etkinin hizmetin veriliş biçimi, kullanıcı - bilgi uzmanı ilişkisi, koleksiyon seçimi ve değerlendirilmesi başta olmak üzere bilgi hizmeti çerçevesinde birçok işin kapsamını ve uygulama şeklini değiştireceği çok açıktır.182
Ancak hizmetin felsefesi ve temel amacı aynı kalacaktır. Bilgi uzmanı, bilgiyi arayan kişiye en doğru bilgiyi en kısa sürede bilgi hizmeti vermeyi temel amaç olarak hedeflemeye devam edecektir.
Bilgi uzmanını endüstri alanında kendini sürekli yenilemelidir. Aynı şekilde, bilgi hizmeti verme konusunda da sürekli bir yenilenme içinde olmalıdır. Bu iki alanda yakalanacak güncellik, kullanıcı ile inşa edilecek sağlıklı iletişimle birleştiğinde, beraberinde bilgi hizmetlerindeki başarı ve verimliliği getirecektir. Bilgi hizmetinin sunulma yöntemi kurum/kuruluşun endüstri dünyasının hangi alanında etkinlik gösterdiğine bağlı olacaktır. Yine de endüstrinin teknoloji ile olan ilişkisi düşünülecek olursa bilgisayara dayalı bilgi hizmeti verme eğiliminin daha yoğun olması gerektiği beklenebilir.
182
Çalışmanın konusu ve amacına bağlı olarak, endüstriyel alan bilgi merkezlerinde bilgi hizmetleri verilmesi konusuna değinilmesi ile birlikte bu bölüm tamamlanmıştır. Sınırları aşmamaya gayret göstererek, bölümün bütünselliği ve genel yapısı içinde değinilen konunun, bir sonraki bölümde ayrıntılı ele alınacak “Bilgi Tolumu ve Endüstriyel Kuruluşlarda Bilgi Kullanımı” bölümü ile birlikte değerlendirilmesinin daha anlamlı olacağı düşüncesindeyim. Bu açıdan bakıldığında, bir sonraki bölüm, aynı zamanda çalışmanın merkezine giriş niteliği de taşımaktadır.
4. BÖLÜM
“Gerçeklikle karşılaştırıldığında, bilimde vardığımız düzey ilkeldir, çocuk oyuncağıdır. Ama sahip olduğumuz en değerli şey de odur.”1
Albert Einstein
Bilgi Toplumu ve Endüstriyel Kuruluşlarda Bilgi Kullanımı
17‟inci yüzyılın ikinci yarısından itibaren yaşanan bilimsel devrimle birlikte sınırlı bir topluluk için güç anlamına gelen bilgi, endüstri devriminin ardından artık sınırları ve etkisi çok daha büyük bir güce dönüşmüştür. Bilginin bayraktarlığını bilim ve teknolojinin yaptığı bu sürecin, baş döndüren bir hızla dönmeye devam eden değişim çarkı, toplumsal yapıyı da temelden etkilemiştir. Endüstri toplumunu dünyanın etkin toplumsal yapısı olmaktan uzaklaştıran değişim, yeni bir toplumsal yapıyı, “bilgi toplumu”nu oluşturmuştur.2
Bunun bir başka anlamı da bilginin teknolojide kullanılmasıdır.
Çalışmanın bu bölümünde önce bilgi toplumunu ortaya çıkaran temel dinamikler ve toplumun oluşum süreci verilmiş, ardından yeni toplumsal yapı, endüstri toplumu ile karşılaştırılarak ayrıntılı olarak ele alınmaya çalışılmıştır. Daha sonra, yeni toplumsal yapıda var olabilmek için gereken bilgiyi organize etme ve bilgiyi yönetme konularına değinilmiştir. Bilgi toplumunda endüstriyel kuruluşlar için bilginin taşıdığı anlamın ve bu kuruluşlarda bilgiyi kullanış biçimlerinin verilme çabası ile bu bölüm tamamlanmıştır. Bunlar yapılırken, çalışmanın amacı ve bütünselliği düşünülerek, “ar-ge” ve “ür-ge” konusu ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmeye çalışılmıştır.
1 Carl Sagan, Karanlık Bir Dünyada Bilimin Mum Işığı, 8.bs., Çev. Miyase Göktepeli, İstanbul, TÜBİTAK, 2000, s.1
2
Bilgi toplumu, küreselleşen dünya ekonomisi içerisinde, bilimin ve teknolojinin, bir politika anlamında, gelişmiş toplumların ticari-ekonomik rekabet yeteneklerini artırma hedeflerine ulaşması için önlerini açmak doğrultusunda yönlendirilmesi şeklinde kabul edilmiştir.(Krishan Kumar, Sanay
Sonrası Toplumdan Post-Modern Topluma Çağdaş Dünyanın Yeni Kuramları, Çev. Mehmet