Araştırma, Bilgi ve Bilim İlişkisi

Şu ana kadar verilen araştırmaya yönelik bilgilere dikkat edilecek olursa, burada kastedilenin bilimsel araştırma olduğunu belirtme ihtiyacı duymadan dahi, araştırma sürecinin her anında bilgi ve bilimin asıl rollerden ikisini üstlendiği rahatlıkla görülebilir. Bilim ve bilimin öneminden söz edebilmek için bilginin gerekliliği kadar, bilime yönelik ve ona destek olan araştırmaya da ihtiyaç vardır.

Bilginin ve bilimin ortaya çıkışı ile tarihsel sürecine dönülecek olursa, her iki kavramın geçmişinin de neredeyse insanlık tarihi kadar eski olduğu hatırlanacaktır. Hem bilgi hem de bilime başta insanın günlük yaşamını kolaylaştırmak, sonrada çevremizde yaşananlara dair duyulan meraka yanıt vermesi ve toplum içinde güçlü olmak için ihtiyaç duyulmuştur. Araştırmada eylemi de temelde bu sözü edilen amaçlar için gerçekleştirilir. Süreç problemin farkına varılıp masaya konulmasının

hemen ardından önce bilgi, sonrada bilimle kesişir. Hatta bilgide olduğu gibi var olmasının en büyük sebebi, bilime hizmet etmek olur.

Bugün insanlar, toplumlar ve ülkeler için en büyük gücü ifade eden bilgi bu rolü bilimle paylaşmaktadır. Bunun nedeni bilginin organize edilip düzenlenmesi ve sistemli bir değerlendirme ile bilim dünyasında kullanılmasıdır. Bilgi benzer bir biçimde, temelde bağımsız bir eylem gibi görünen araştırma sürecinin de içinde yer alır.

Problemi tanımlamadan kullanılacak yöntemi seçmeye, elde edilen verilerin çözümlenmesinden araştırma raporunun yazılmasına kadar sürecin her anında bilgi aktif olarak kullanılır. Bilginin kullanımı, araştırmanın bilim için kullanılabilecek yöntemlerle hazırlanmasını sağlayacaktır. Böylece araştırma eylemi “bilimsel araştırma” eylemine dönüşecek, araştırma da günümüzün en büyük gücünün kaynaklarından ve aynı zamanda unsurlarından biri olacaktır.

Dünyanın en gelişmiş ülkeleri olarak kabul edilen uluslara bakılacak olursa bu etkileşim fark edilecek, en az bilim kadar araştırmaya ve hatta daha sonra değinilecek olan geliştirmeye önem verdikleri görülecektir.155

Bilgi toplumunda bilgiyi değerli yapan onun temel özellikleridir. Bunlar; sürekli üretilmesi ve artış göstermesi, sürekli gelişen iletişim ağları sayesinde çok hızlı bir biçimde iletilebilmesi, bölünebilir ve paylaşılabilir olmasıdır.156

Tüm bu özellikler araştırma kavram göz önüne alınacak olursa, hemen her temel özelliğinin ardında araştırma sürecinin etkin rolünün olduğu görülür.

Bilginin bilimsel yöntemler kullanılarak ve bilimsel olma gereklerine sadık kalınarak bilimsel bilgiye dönüşmesi sürecinin bir benzeri araştırma kavramı içinde yaşanır. Merak gidermenin ötesine taşınabilecek bir araştırmadan söz edebilmek için

155 _{“Dünyada Bilim Raporu: Dünyada Bilimin Durumu ve Bilimdeki Eğilimler,” Cumhuriyet Bilim}

ve Teknik Dergisi, Sayı 368, 09 Nisan 1994, s.8

156

konu edilen araştırmanın bilimsel araştırma olması gerekir. Bilimsel araştırma ise bilimsel yöntemler ve kurallara göre yapılan araştırmadır. Bilimsel araştırmanın sonunda da elde edilecek olan bilimsel bilgidir. Bilim araştırma ve bilgiyi desteklerken, araştırma bilgi ve bilimi, bilgi de bilim ve araştırmayı destekler.

Bilimin ve bilginin yaşamın merkezine konulabilmesi ve bunun güç haline dönüştürülmesinde bilimsel araştırmanın vazgeçilemez bir yeri vardır. Bilimsel araştırma olmadan bilgi beslenemeyecek, buradan yeni bilgi üretimi sağlanamayacak, bilimsel süreçte hız kayıpları hatta sabitlenmeler yaşanacak bu da daha anlaşılır bir dille gücün başkalarının eline geçmesi demek olacaktır.

Çalışmanın ilk bölümünün alt başlıklarını oluşturan bilgi, bilim ve araştırma kavramlarının anlamları, varlık nedenleri, zaman zaman türleri ve hatta sınırları iç içe geçmiş durumdadır. Değer ve hiyerarşi açısından aralarında bir sıralama yapılamaz. Bunu yapmaya çalışmak yerine, tercih edilmesi gereken eğilim bütüncül bir bakış açısı ile bu üç kavramı değerlendirmeye çalışmaktır.

Çalışmanın bütünü için değerlendirme yapılacak olursa, bilgi, bilim ve araştırma kavramları; türü, konumu ve işleyişi nasıl olursa olsun bilgi hizmeti vermeyi amaçlayan organizasyonlar için vazgeçilmezdir. Söz konusu olan endüstri temelli bir organizasyon olduğunda ise, bu vazgeçilmezliğin ve önemin derecesi derinleşir. Günümüz dünyası bilgi temelli güçlerin kontrolündedir ancak, bilgi ile biçimlenen ve dolayısıyla bu gücü bünyesine alıp etkileyici bir biçimde insanlığa gösteren alanların en başında endüstri alanı vardır. Yaşanan tecrübeler bakılacak olursa bu etkileşim değişmeyecek, hatta daha çok güçlenecektir.

İnsanların tamamının araştırma, bilim ve bilgi konusunda aynı yeterlilik ve olanaklara sahip olması mümkün değildir. Oysa yaşamın hemen her alanında karşımıza çıkan bilgi başta olmak üzere, araştırma ve bilim günümüzün vazgeçilmezleridir. Bilgi çağını yaşayan bir kişinin söyleyecek sözünün olması bildiklerinin çokluğu ile doğru orantılıdır. Ancak gerek çevresel şartlar, gerekse kişilik özellikleri insanları bilgiden ayrı koyabilir. Bu noktada profesyonel olarak

bilgi konusunu ele alan birilerinin desteğine gereksinim vardır. Bu destek ihtiyaç duyulan bilgiye erişimi sağlamaktan, nerede bulunabileceğini göstermeye kadar çok geniş bir hizmet alanını kapsar. Söz konusu eylemlerin tamamı ise “bilgi hizmetleri” olarak tanımlanır. Verilen hizmet temelde bugün en büyük güç olan bilgiyi, kullanmak isteyen her bireye belli şartlar doğrultusunda sunmaktır. Çalışmanın ikinci bölümü de bu konuyu ayrıntılı değerlendirmeye ayrılmıştır.

2. BÖLÜM

“Zaten bilinen şeylerle yetinecek olursak, gerçekleri hiçbir zaman öğrenemeyiz.”1

Bilgi Hizmetleri

İnsanoğlu değişim ve gelişim hızının akıl almaz boyutlara taşındığı bir ortam ve çağda yaşıyor. Bilgi ve bilgiye dayalı tüm alanlar, söz konusu hızlı değişim ortamın en kıymetli ve tetikleyici unsurlarıdırlar. Bilgi temelli bu unsurlardan biri de, “bilgi hizmetleri” sektörüdür ve kaçınılmaz olarak yaşanan değişim ve gelişmelerden birincil derecede etkilenmektedir. Çalışmanın bu bölümünde, “bilgi hizmetleri” konusu, tanımından tarihsel gelişimine, bu hizmeti veren kurumlardan verilen hizmetin türlerine kadar tüm aşamalarıyla bir düzen içersinde değerlendirilmeye çalışılmıştır.