23 sürgil: kılgıl HA 24 sen o: anı HA 25 nâr-ı: şem‘-i HA 26 şevkına: nârına HA 27 lutfun: lutf HA 28 şeh-i hûbân: hüsrev-i hûbân HA 29 Mu‘attar: Mukavves HA 30 Harâmî: Karahçı HA
31 dönmez dînimüz: dönüp dimen HA
32 Bu mısra, Ayan neşrinde yedinci beytin ikinci mısraı olup ‚Dahı ayrılmazam bil ya‘lemu
billâh‛ şeklindedir.
6 Ne suçı34 kıldısa bir kerre35 tevbe
Nesîmî36 tevbesi tûbû ilellâh
B.4. Bu şiir, Nesîmî’nin gazeline Za’fî’nin yaptığı tahmistir. Dîvân
neşrinde 39 numaralı gazel olarak kayıtlı olan bu şiirin tahmîsi mecmûanın 93a-94b sayfaları arasındadır. On dört beyitlik gazelin on bir beyti tahmîs edilmiştir.
Başlık: Gazel-i Nesîmî Tahmîs-i Za‘fî Rahmetullâhi Aleyh Fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilün
1 Ey ruhun levh-i İlâhî k’anda nakş olmış sütûr
Ârızun şerhindedür İncîl ü Furkân u Zebûr
Sûret-i insânda Hakk’ın k’eyledün Hak’dan zuhûr Ey saçın zıll-ı İlâhî v’ey ruhun Allâhu nûr
Ravzanun servi boyundur indehâ cennâtu hûr
2 Nice bir fikr ü hayâl bu gerdiş-i gaddârede
Yâ nice bir kalasın sevdâ-yı ak u karada Kimdür ol kim bu tokuz ma‘nâyı böyle yarada
Fâ‘il-i mutlakdan özge kimse yokdur arada Ger sen idrâk itmez isen bil ki sendendür kusûr
3 Dest-i kudret kendü nutkından devretmiş hilkatün
Câme-i teşrif-i kerremnâ*yı+ kılmış hil‘atün Hayme-i genc-i İlâhî’dür tılısm-ı tıynetün
On sekiz bin âlemün âyînesidir sûretün Kim ki şol mir’âti gördi oldı min-ehli’s-sürûr
4 Ey gümân u zann ile mahcûb olan ehl-i hicâb
Cânib-i Hak’dan işitmeyen hitâb-ı müstetâb Dinler isen gûş-ı cân ile budur şâfî kitâb
Âdemün vechidür Allâh’un kitabı uş kitâb Ey kelâmullâha münkir hıf mine’llâhi’l-kubûr
5 Sûretün şânında nâzil oldı çün vech-i cemîl
Biz anı seb‘u’l-mesânî anladık bî-kâl u kîl Safha-i haddünde hattun ârife rûşen delîl
34 Ne suçı: Nesîmî HA 35 Kerre: katle HA 36 Nesîmî: Nasûhî HA
İstivâsıdur saçın innâ hedeynâhu’s-sebîl Cennet anındur ki kıldı *şol+ sırât üzre ubûr
6 Ayn ile ayn oluben ol gaybı bu a‘yânda gör
Vâcibun bi’z-zâtı zâhir kisvet-i insânda gör Âşık u ma‘şûk birdür sûret-i Rahmân’da gör
Ayn ü şîn ü kâfa bak yârün cemâlin anda gör Kul tebârek yâ Musavvir leyse fîhâ min-futûr
7 Pîr-i ışka inkıyâd it tâlibâ gel çekme baş
Ma‘ni-i ümmü’l-kitâbı şerh ider ol göz ü kaş37 Küntü kenz’ün perdesinde gâfirü’z-zenb oldı fâş Zâhid istiğfâra geldi her dem eydür yâ Gafûr
8 Bu sıfâtun lâ-yezâli nûr-ı zâtun aynıdur
Âlem-i tevhîd hem zât *u+ sıfâtun aynıdur Bî-cihetdür gerçi ammâ şeş cihâtun aynıdur
Âlem-i gaybun vücûdı kâinâtın aynıdır Ey şehâdetden habersiz câ’enâ yevmü’n-nüşûr
9 Gün gibi envârı kılup âfâkı şetm-i celî
Bu mezâhirde mekâdîr nice olmış mütecellî Her serâpâda görinen sûret-i Hak’dur belî
Kahr u lutfun illeti ma‘nîde vâhiddür velî Bilmedi şeytân bu tevhîdi ehaddan oldı dûr
10 Ruhlarun uşşâka olmışdur fusûsı nâsihe
Vechün anı şerh ider hâcet degüldür şârihe Sen kelâmullâhsın hâtırdadur bu lâyiha
Ey sıfâtun kul huvellâh ve’y cemâlün Fâtiha Uşda Furkân uşda Tevrât uşda İncîl ü Zebûr
11 Za‘fiyâ bir pûte sanma bu tılısm-ı âb u gil
İ‘tidâl ile olupdur çâr anâsır mu‘tedil İrişüp feyz-i İlâhî cism ü câna muttasıl
Rûh-ı kudsîdür Nesîmî’nün sözi ey zinde-dil Ger Mesîhâveş diriysen yatma kim çalındı sûr
37 Bu bendin bir mısraı eksiktir. Eksik olan mısraın yerine bir önceki bendde yer alan ‚Vâci-
B.5. Mecmûanın 94b-95b sayfaları arasında yer alan on beş beyitlik
bu gazel, Dîvân neşrinde 27 numaralı gazel olarak kayıtlıdır (s. 214).
Başlık: Gazel-i Nesîmî
Fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilün
1 ( ﻯ ) Yî yüzün mâhiyyetidür âleme nûr-ı necât38
( ﻻ ) Lâm elif lâ-raybe illâ vechehû ana cihât
2 ( ﻫ ) Hî hilâlün kâbe kavseyn kaşlarun mi‘râcdur
( ﻭ ) Vâv vahdet nûr yüzün saçların ve’l-mürselât
3 ( ﻥ ) Nûn ne mu‘cizdür kıyâmet kâmetün kim keşf olur39
( ﻡ ) Mîm muvahhidler yüzine dediler ve’n-nâzi‘ât
4 ( ﻞ ) Lâm la‘lün cür‘asından âlemi mest eyledi
( ﻚ ) Kâf gördüm Hızr-ı aynından40 içen buldı hayât
5 ( ﻕ ) Kâf Kur’ân’dur cemâlün bu kelâmı Hak bilür41
( ﻑ ) Fî felek devrinde buldı Ka‘be’nün içinde Lât
6 ( ﻍ ) Gayn gayr-ı semme vechullâh yok ey müdde‘î42
( ﻉ ) Ayn ilm-i Fazl-ı Hak’dur keşf ider her müşkilât
7 ( ﻇ ) Zî zuhûr oldı *çü+ Îsâ mehdi-yi43 sâhib-zamân
( ﻄ ) Tî tanıkdur nutk-ı Hâtem kandasın gitdi memât
8 ( ﺾ ) Zâd dalâlet mülkini lutf ile ma‘mûr eyledün44
( ﺺ ) Sâd safâ kesb eyleyüben ehl-i vahdet buldı necât45
9 ( ﺶ ) Şîn şemsüm mâhtâbum câvidânum46 lem-yezel
( ﺲ ) Sîn sa‘âdet vâcib oldı Fazl-ı Hak’dan mümkinât
38 nûr-ı necât: envâr-ı zât HA
39 kâmetün kim keşf olur: kâmetinden keşf olan HA 40 aynından: Îsâdan HA
41 bu kelâmı Hak bilür: kim bu söze Hak dimez HA 42 vechullâh yok ey müdde‘î: vechullâh durur müttekî HA 43 mehdi-yi: mazhar-ı HA
44 eyledün: eyledi HA
45 eyleyüben ehl-i vahdet: itdi andan ehl-i Hak HA
10 ( ﺯ ) Zî zülâlün47 şerh iderken âleme şîrîn lebün
( ﺭ ) Rî revân oldı bu nutkın48 ma‘nisi hem çü Fırât
11 ( ﺫ ) Zâl zikrümdür cemâlün âyeti her subh u şâm
( ﺪ ) Dâl da‘vâsı yalancı sûfilerün oldı mât
12 ( ﺥ ) Hî hayâlüm düşeliden zülfünün sevdâsına49
( ﺡ ) Hî hayâtum koydı50 şevkun leşkeri ve’l-âdiyât
13 ( ﺝ ) Cîm celâl ile cemâlün ma‘nide51 bir nûrdur
( ﺚ ) Sî süreyyâ vü semâdan gösterür envâr-ı zât
14 ( ﺖ ) Tî te‘âlallâh ki mislün görmemişdür hîç52 felek
( ﺏ ) Bî bekâ mülki senündür ey Nesîmî şeş cihât
15 ( ﺍ ) Elf Allâh’dur ki olmaz nutkı zâtından cüdâ
Uş kitâb-ı vahy-i mutlak uş Mesîh ü53 mu‘cizât
C. Dîvân Neşri’nde Yer Almayıp Sonradan Tespit Edilen Şiirler C.1. Nesîmî Dîvânı neşirlerinde yer almayan bu gazel, mecmûanın
27a-28b sayfaları arasında bulunmaktadır. M. Fatih Köksal da makalesin- de bu gazele yer vermiştir. (G 1, s. 108-109).
Başlık: Seyyid Nesîmî
Fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilün
1 Ey gönül *her+ bî-vücûddan54 cân umarsın ne aceb
Bî-keremden lutf ile ihsân umarsın ne aceb
2 Bî-basardan ma‘ni-i şevk u kemâl-i ma‘rifet
Bî-haberden hüccet-i55 irfân umarsın ne aceb
3 Her kayanun la‘li olmaz her denizün gevheri
Her sadefden lü’lü’-i mercân umarsın ne aceb