3. MATERYAL VE YÖNTEM
3.2. Yöntem
3.2.1. BGH‘de GZFT-AHS birleĢik kullanımı
GZFT-AHS birleĢik kullanımından yararlanarak BGH için KHY stratejisini tespit etmeye yönelik 6 aĢamalı bir süreç izlenmiĢtir. YaklaĢımın önceki bölümde tariflenen temel aĢamalarından farklı olarak TFZG matrisi ile strateji geliştirme ve
duyarlılık analizi aĢamaları karar alma sürecine dâhil edilmiĢtir (ġekil 3.21).
Yöntemdeki bu iyileĢtirmede Rauch‘un (2007) orman yönetimi, Wickramasinghe‘nin (2008) turizm yönetimi alanında GZFT faktörlerinin kombinasyonlarına dayalı olarak TFZG matrisi ile strateji geliĢtirme çalıĢmaları yol gösterici olmuĢtur. GZFT-AHS birleĢik kullanımı ile havza paydaĢlarının görüĢlerini kıyaslamada ise Goodwin ve Wright (1998) ile Kangas ve ark.‘nın (2001) çalıĢmaları açıklayıcı olmuĢtur. BGH‘de GZFT-AHS birleĢik kullanımının aĢamaları ġekil 3.19‘da gösterilmektedir.
ġekil 3.19. Ġzlenen yöntemin aĢamaları
Kaynak: Kandakoğlu ve ark. (2007), Rauch (2007) ve Wickramasinghe‘den (2008) yararlanılarak geliĢtirilmiĢtir.
1. Adım: GZFT analizi
Havza yönetiminin asıl baĢarısı büyük ölçüde etkili ve doğru bir durum değerlendirmesine bağlıdır. GZFT analizi, en iyi ve en basit durum değerlendirmesini sağlar. Bu nedenle BGH‘de GZFT analizinin beyin fırtınası yolu ile katılımcı bir Ģekilde oluĢturularak mevcut durumun daha objektif biçimde ortaya konması hedeflenmiĢtir. Bu bağlamda yüz yüze veya telefonda görüĢülen havza yerel yönetim temsilcileri ve konuya iliĢkin uzmanlara havzanın güçlü yönler, zayıf yönler, fırsatlar ve tehditlerinin neler olduğu sorusu yöneltilmiĢtir. Verilen yanıtlar analiz edilmiĢ ve uygun faktörler her bir GZFT faktörü altında toplanmıĢtır. GZFT matrisinin geliĢtirilmesinde bireysel gözlem ve bilgiler yanında havzada son on yılda düzenlenen kongre ve çalıĢtay gibi etkinliklere iliĢkin dokümanlardan da faydalanılmıĢtır. Havzanın mevcut durumu Çizelge 3.11‘de özetlenmiĢtir.
Çizelge 3.11. BGH GZFT Analizi G ü ç l ü y ö n l e r (G )
Coğrafi konumu-ulaĢım kolaylığı: Kuzeyde Isparta karayolu ve güneydoğuda Konya-Antalya karayolu ile ulusal ana ulaĢım ağı içerisindedir.
Hayvancılık, balıkçılık vb. geçim kaynaklarını desteklemesi Ġçme ve kullanma amaçlı su temini
BG‘nin çevresel önemi (doğal yapısı, taĢkın koruma, mikroklima vb.) Zengin biyolojik çeĢitlilik alanları
Tarihsel önemi: Zengin tarihi ve kültürel miras Verimli tarım topraklarının varlığı
Kentsel sit, doğal sit vb. koruma statüleri Turizm için uygun olması
GeniĢ tarım alanlarının ve sulama altyapısının bulunması
Kırsal iĢgücü potansiyeli (ÇeĢitlilik sergileyen geleneksel zanaat ve el sanatları) Tarımsal üretimin (bitkisel üretim, hayvancılık, ormancılık, balıkçılık) çeĢitliliği
Z a y ı f y ö n l e r ( Z )
Biyolojik çeĢitliliğin azalması
Göl suyunun kirliliği (arıtılmadan göle verilen kanalizasyon çıktıları ve tarımda kullanılan ilaçlarla göl suyunun
Su kaynaklarında azalma
Sahip olunan değerlerin akıllıca kullanılmaması: tanıtım yetersizliği Havzanın kalkınmasında bir araç olarak turizm geliĢiminin önemsenmemesi
Altyapı hizmetlerinin (atık su arıtma tesisi, düzenli katı atık depolama alanları, yağmursuyu toplama sistemleri vb.) olmaması veya yetersiz oluĢu
ĠĢsizlik
Kalifiye (vasıflı) eleman yetersizliği
Havzada sorun çözümü ve yönetime iliĢkin kurumsal yapı ve hukuk sistemindeki kusurlar Havzadan sorumlu kurumlar arası koordinasyon zayıflığı: Su yönetimi ile ilgili çok sayıda kurumun sorumlu olması, çalıĢmaların farklı kurumlarca yinelenmesi sonucu zaman ve maddi kaybın söz konusu olması, bilgi paylaĢımının azlığı/olmaması
Mevcut finans kaynaklarının kısıtlılığı
Su kullanımındaki eĢitsizlikler (aĢağı havzada su tüketimi hoyratça iken, yukarı havzada suyu kullanımının kısıtlı olması)
Su yönetiminin Ģeffaf olmaması ĠĢsizlik
Tarım arazilerinin parçalı olması Yüksek enerji fiyatları
Göl kıyısından yeterince yararlanılmaması
Milli Park statüleri ile havzadaki imar faaliyetlerinin sınırlandırılması AĢırı su kullanımı
Tanıtım eksikliği, dikkat çekme konusunda yetersizlikler
Havzadaki altyapı iyileĢtirmelerine yönelik finans desteği verilmemesi
Orman köyleri baĢta olmak üzere kırsal yerleĢimlerde yoksulluğun yaygın olması
Doğal kaynakların (toprak, su, orman, çayır ve mera vb) koruma-kullanma dengesi ile ilgili sorunlar
Çizelge 3.11. BGH GZFT Analizi (Devamı) F ı r s a t l a r ( T )
Konumsal avantajı: Kapadokya- Antalya turizm tur güzergâhı üzerinde yer alması, Konya, Ankara, Antalya vb. büyük illere yakın olması
Turizm geliĢme potansiyeli: Zengin doğal ve kültürel kaynaklar
Milli Park statülerine sahip olması: BG ve Kızıldağ Milli Parklarının varlığı
Havzanın korunması ve geliĢtirilmesine yönelik giriĢimler: ÇOB, Doğal Hayatı Koruma Vakfı, Üniversiteler vb. kurumların plan-projeleri
Yerel halkın yöreye yatırım yapması
Doğal yaĢam dostu iktisadi etkinlikler için uygun ortam Yeni Konya- Antalya Yolu‘ nun (Gembos Yolu) inĢası
Derebucak Derivasyon Tüneli vasıtasıyla BG‘ye su takviyesi yapılması AB Hibe Projeleri, Dünya Bankası Kredileri vb. finans kaynaklarının olması
Bitki ve kuĢ türleri açısından zengin olması (Önemli Bitki Alanı ve Önemli KuĢ Alanı statüleri) Kırsal turizme olan talebinin artması
Tarım dıĢı sektörlerin geliĢme eğilimi
Çevrenin korunması ve geliĢtirilmesi konusunda artan ilgi
T e h d i t l e r (T )
Suyun hoyratça kullanımı ve su miktarında azalma Su kirliliği
Evsel/endüstriyel atık suların göle bırakılması
Tarımdan gelen kirleticiler (yoğun ilaç ve kimyasal gübre kullanımı)
YanlıĢ tarımsal ekim ve sulama teknikleri (çok su tüketen tarımsal faaliyetler, açık sulama teknikleri)
Biyolojik çeĢitliliğin azalması (bitki ve hayvan toplulukları) AĢırı avlanma ( balık ve kara avcılığı)
Göl ekosisteminin bozulması (göl tabanında otlanma, kıyılarda bataklaĢma, canlı tür sayısında azalma)
Ġklim değiĢiklikleri
Göletlerin yapılması sureti ile göle gelen su miktarının azalması Su kirliliğine bağlı olarak sağlık sorunlarının artması
Yerel ekonominin geliĢimi karĢısındaki yüksek vergiler
Genç ve nitelikli iĢgücünün kırsal alanlardan göçü, üretken faktörlerin kaybı ve nüfusun yaĢlanması
Bölgeler arasında ve bölge içinde geliĢmiĢlik farklılıklarının derinleĢmesi
Katılımcı GZFT analizi sonrası AHS tekniğine uygun olarak değerlendirme tutarlığı ve kolaylığı sunması açısından GZFT faktörlerinin sayılarında en çok 8 olacak Ģekilde azaltma yoluna gidilmiĢtir. Sonuç olarak altı tane ―Güçlü Yönler‖, yedi tane ―Zayıf Yönler‖, altı tane ―Fırsatlar‖ ve sekiz tane ―Tehditler‖ faktörü analiz sürecine dâhil edilmiĢtir (Çizelge 3.12).
Çizelge 3.12. AHS‘ye uygun hale getirilmiĢ BGH-GZFT matrisi GZFT Grubu GZFT Faktörleri G ü ç l ü y ö n l e r [ G ] [ G1 ]
[Senaryomuzu hangi güçlü yönler üzerine kurgulayabiliriz?]
Coğrafi konumu ve ulaĢım kolaylığı
[ G2 ] Su temini (içme ve kullanma amaçlı)
[ G3 ] BG‘nin çevresel önemi (doğal güzellik, taĢkın koruma, zengin biyolojik çeĢitlilik alanları, mikroklima oluĢturma vb.) [ G4 ] Geçim kaynağı olması: Tarım, hayvancılık, balıkçılık vb. geçim kaynaklarını
desteklemesi
[ G5 ] Tarihsel önemi: Zengin tarihi ve kültürel miras, Milli Park, Kentsel Sit, Doğal Sit, vb. koruma statülerinin varlığı [ G6 ] Doğal yaĢam dostu iktisadi etkinlikler için uygun ortam
Z a y ı f y ö n l e r [ Z ] [ Z1 ]
[Hangi zayıf yönleri dikkate almalıyız?] Su kullanımındaki eĢitsizlikler
[ Z2 ]
Havzanın kalkınmasında bir araç olarak turizm geliĢiminin önemsenmemesi: Milli Parkların etkin olarak kullanılmaması / sorunlara ve olanaklara dikkat çekme/ tanıtım konularında yetersizlikler
[ Z3 ] Altyapı hizmetlerinin (atık su arıtma tesisi, düzenli katı atık depolama alanları, yağmursuyu toplama sistemleri vb.) olmaması veya yetersiz oluĢu [ Z4 ] Ġstihdam olanaklarının azlığı (tarım arazilerinin parçalı olması, sanayi azlığı vb.), kalifiye (vasıflı) eleman yetersizliği
[ Z5 ]
Havzada sorun çözümü ve yönetime iliĢkin kurumsal yapı ve hukuk sistemindeki kusurlar: Havzadan sorumlu kurumlar arası koordinasyon zayıflığı / Bilgi paylaĢımının olmaması / Denetim sürecinin olmaması / Su yönetiminin Ģeffaf olmaması
[ Z6 ] Gölü korumaya yönelik faaliyetlerde (altyapı iyileĢtirme vb.) finans kaynaklarının kısıtlılığı [ Z7 ] Milli Park statüleri ile havzadaki imar faaliyetlerinin sınırlandırılması, göl kıyısından yeterince yararlanılmaması
F ı r s a t l a r [ F ] [ F1 ]
[Hangi fırsatlardan yararlanabiliriz?]
Konumsal avantajı: Kapadokya- Antalya turizm tur güzergâhı üzerinde yer alması, Konya, Ankara, Antalya vb. büyük illere yakın olması
[ F2 ] Yeni Konya- Antalya Yolu‘ nun (Gembos Yolu) inĢası
[ F3 ] Derebucak Derivasyon Tüneli vasıtasıyla BG‘ye su takviyesi yapılması
[ F4 ]
Turizm geliĢimi açısından uygunluğu: Sahip olduğu doğal ve kültürel kaynaklar, çok sayıda bitki ve hayvan türünün yaĢamını desteklemesi yönüyle, ―Beyşehir Gölü Milli Parkı”, “Kızıldağ Milli Parkı”, “Önemli Bitki Alanı” ve ―Önemli Kuş Alanı‖ statülerine sahip olması
[ F5 ]
Havzanın korunması ve geliĢtirilmesine yönelik giriĢimler: ÇOB, Doğal Hayatı Koruma Vakfı, Üniversiteler vb. kurumların plan-projeleri (Sulak Alan Yönetim Planı, BeyĢehir Gölü Eylem Planı vb.)
[ F6 ] AB Hibe Projeleri, Dünya Bankası Kredileri vb. finans kaynaklarının olması
T e h d i t l e r [ T ] [ T1 ]
[Farkında olunması gereken tehditler nelerdir?]
Nüfusun havza dıĢına göçü
[ T2 ] Ġklim değiĢiklikleri
[ T3 ] Göl su miktarında azalma: Suyun hoyratça kullanımı / Göletlerin yapılması sureti ile göle gelen su miktarının azalması / YanlıĢ tarımsal ekim ve sulama teknikleri [ T4 ] Su kirliliği: Evsel/endüstriyel atık suların göle bırakılması / Su kirliliğine bağlı
olarak sağlık sorunlarının artması / Tarımdan gelen kirleticiler
[ T5 ] AĢırı avlanma (balık ve kara avcılığı)
[ T6 ] Göl ekosisteminin bozulması (göl tabanında otlanma, kıyılarda bataklaĢma, bitki ve hayvan toplulukları çeĢitliliğinde azalma) [ T7 ] Yerel ekonominin geliĢimi karĢısındaki yüksek vergiler
[ T8 ] Havzadaki su sistemine havza dıĢından olan müdahaleler (Çumra ovasındaki aĢırı su
2. Adım: Hiyerarşi kurma
AHS ‗amaç‘, ‗alt hedefler‘, ‗faktörler‘ ve ‗stratejileri‘ içeren karar hiyerarĢisinin kurulması ile baĢlar. karar problemlerini biçimsel (görünümsel) olarak ifade eden hiyerarĢiler ile karmaĢık problemler bileĢenlerine ayrılarak karıĢıklıkları giderilmekte ve basit bir yapıya kavuĢturulmaktadır (Kocamustafaoğulları, 2008; Yılmaz, 1999). Böylelikle karar vericinin amaca yönelik kapsamlı düĢünmesi mümkün olmaktadır. Bu çalıĢmada kullanılan hiyerarĢi ġekil 3.20‘de gösterilmektedir. BGH için geliĢtirilen hiyerarĢi yapı ile havza paydaĢlarının perspektifinden; (1) Havzanın en önemli sorunları nelerdir?, (2) Belirtilen amaca ulaĢmada havzaya yönelik içsel Güçlü ve Zayıf Yönler ile, dıĢsal çevreden kaynaklanan Fırsatlar ve Tehditler ne derece önemlidir veya ne derecede önemsenmelidir? ve (3) Gölün çevresel durumunu ve havza halkının yaĢam koĢullarını daha iyiye götürmede izlenecek en doğru yaklaĢım nedir? sorularını yanıtlamak mümkün olacaktır.
En üst düzeyde yer alan temel amaç, havzadaki çevresel ve sosyo-ekonomik sürdürülebilirliği birlikte sağlamaktır. Bu doğrultuda havzadaki doğal çevrenin bütünlüğünü korurken, doğanın yapısını tehlikeye düĢürmeksizin çeĢitlilik arzeden ekonomiyi sağlamak ve halkın yaĢam kalitesini iyileĢtirmektir.
Karar hiyerarĢileri tüm paydaĢların strateji geliĢtirme sürecine dâhil edildiği durumlarda daha çok etkili olurlar. Bu nedenle hiyerarĢik yapı, tüm havza paydaĢlarını kapsayacak biçimde kurgulanmıĢtır. PaydaĢlar (halk, yerel yöneticiler ve uzmanlar) genel amaçtan sonra ikinci düzeyde yer alırlar.
Karar amaçlarına hiyerarĢinin üçüncü seviyesinde yer verilmiĢtir: Güçlü yönlerden yararlanma, zayıf yönleri azaltma, fırsatlardan yararlanma ve tehditleri yok etme. G, Z, F, T faktörleri bir sonraki seviyede detaylandırılmaktadır.
Beşinci seviyede TFZG matrisine göre geliĢtirilen altı tane öneri stratejik amaç
yer almaktadır. HiyerarĢinin en alt düzeyinde ise her bir öneri stratejik amaca yönelik geliĢtirilen alt stratejiler yer almaktadır.
ġekil 3.20. BGH‘de KHY stratejisini belirlemeye yönelik AHS hiyerarĢisi
Şekle ilişkin açıklamalar:
ÖH, ÖYY, ÖU : Genel faydayı sağlayacak stratejiyi belirlemede paydaĢ gruplarının (halk, yerel yöneticiler ve
uzmanlar) göreceli önemleri
H - … : Halkın perspektifinden GZFT faktörlerinin göreceli önemleri
YY - … : Yerel yöneticilerin perspektifinden GZFT faktörlerinin göreceli önemleri U - … : Uzmanların perspektifinden GZFT faktörlerinin göreceli önemleri
ÖG, ÖZ, ÖF, ÖT : Stratejik amacı gerçekleĢtirmede her bir grup faktörünün (G, Z, F and T) göreceli önemi
(ÖG1, ÖG2, … , ÖGmg): Güçlü Yönler faktörlerinin (G1, G2, ..., Gmg) kendi grubu içindeki (G) göreceli önemi
(ÖZ1, ÖZ2, … , ÖZmz): Zayıf Yönler faktörlerinin (Z1, Z2, ..., Zmz) kendi grubu içindeki (Z) göreceli önemi
(ÖF1, ÖF2, … , ÖFmf): Fırsatlar faktörlerinin (F1, F2, ..., Fmf) kendi grubu içindeki (F) göreceli önemi
(ÖT1, ÖT2, … , ÖTmt): Tehditler faktörlerinin (T1, T2, ..., Tmt) kendi grubu içindeki (T) göreceli önemi
Herhangi bir j (j = 1, 2, ...., n)stratejisi için; i faktörü ve j stratejisi arasındaki ilgi derecesi:
EGij: j stratejisinin Güçlü Yönler Faktörü Gi (i= 1, 2, ...., mg)‘nin avantajından yararlanmadaki etkinliği
EZij: j stratejisinin Zayıf Yönler Faktörü Zi (i = 1, 2, ...., mz)‘nin etkisini azaltmadaki etkinliği
EFij: j stratejisinin Fırsatlar Faktörü Fi (i = 1, 2, ...., mf)‘nin avantajını almadaki etkinliği
3. Adım: TFZG matrisi ve strateji geliştirme
AHS hiyerarĢisinin kurulmasını izleyen aĢama TFZG (TOWS) matrisi ile alternatif strateji geliĢtirmedir. TFZG matrisi dıĢsal olanaklar (ya da tehditler) ile içsel güçlü yönler (ya da zayıflıkları) ile ilgili faktörlerin mantıksal birleĢimlerine dayanan stratejiler geliĢtirmeye imkân verir (Wickramasinghe, 2008). TFZG matrisi alternatif strateji üretmede dört ayrı kavramsal stratejik grup tanımlar: Güçlü Yönler-Fırsatlar (GF), Güçlü Yönler-Tehditler (GT), Zayıf Yönler- Fırsatlar (ZF) ve Zayıf Yönler- Tehditler (ZT) stratejileri.
BGH için hazırlanan TFZG Matrisi, zayıf yönleri [Z] azaltıp tehditlere [T] karĢı en iyi savunmayı gerçekleĢtirmesi yanında güçlü yönlerin [G] ve fırsatların [F] avantajlarından yararlanan altı tane öneri Stratejik Amaç [SA] ve bu amaçların alt stratejilerini içermektedir (Çizelge 3.13). Öneri Stratejik Amaçların öncelikli olarak dikkate aldığı GZFT faktörleri çizelgede parantez içinde verilmektedir.
Çizelge 3.13. TFZG (TOWS) matrisi
TFZG
Matrisi GÜÇLÜ YÖNLER [ G ] ZAYIF YÖNLER [ Z ]
F IRSA T L A R [ F ] GF Stratejileri: Maksi-Maksi
Fırsatları maksimize etmek için güçlü yönleri kullanan stratejiler
ZF Stratejileri: Mini-Maksi
Zayıf yönleri minimize etmede fırsatların avantajlarından yararlanan stratejiler
[SA 1] Tarımsal Kalkınma (G1, G2, G4, G6, F2, F3, F5, F6)
[SA 3] PaydaĢ Katılımlı Havza Yönetimi
(Halk-Kurumlar-Uzmanlar ĠĢbirliği)
(Z1, Z2, Z3, Z5, Z6, Z7, F4, F5, F6) [SA 2] Çevreye Uyumlu Turizm GeliĢmesi:
Kırsal Turizm (G1, G3, G4, G5, G6, F1, F2, F4, F5) T E H D ĠT L E R [ T ] GT Stratejileri: Maksi-Mini
Tehditleri minimize etmek için güçlü yönleri kullanan stratejiler
ZT Stratejileri: Mini-Mini
Zayıf yönleri azaltan ve tehditlerden kaçınan stratejiler (savunucu stratejiler, en kötü senaryo)
[SA 4] Kentsel Alandaki Su Tüketiminin
Azaltılması
( G3, G6, T2, T6, T8)
[SA 5] Su Kalitesini ĠyileĢtirme- Yayılı
Kirletici Kontrolü
(Z3, T4, T6) [SA 6] Kırsal Alanda (Tarımda) Su
Kullanımının Düzenlenmesi
(Z1, Z4, T2, T3, T6, T8 )
TFZG matrisi yardımı ile geliĢtirilen öneri stratejik amaçlar aĢağıda tanımlanmaktadır:
Tarımsal Kalkınma Stratejisi [SA 1];
(SA1.1) Yönetsel ve kurumsal sistemde reformlar,
(SA1.2) Kırsal alanlarda ekonomik geliĢmeyi sağlayacak doğaya zarar vermeyen iĢ kollarının oluĢturulması,
(SA1.3) AB fonları vb. kaynaklardan yararlanarak ulaĢım-altyapı sistemlerinde iyileĢtirme-dengeli ve çevreye uyumlu altyapı geliĢimi,
(SA1.4) TeĢvikler (vergi indirimi, doğrudan ödeme, maliyet paylaĢımı vb.), (SA1.5) Havza sınırı içindeki tarım alanlarında ekolojik dengeyi bozmayacak, ekolojik tarım uygulamalarının ve alanlarının belirlenmesi, ekolojik tarımın özendirilmesi,
(SA1.6) Tarımda verimliliği arttırıcı tekniklerin geliĢtirilmesi, çiftçilerin fazla su kullanımının her zaman daha çok verimlilik anlamına gelmediği konusunda bilgilendirilmesi (Gereğinden çok su ile yetiĢtirildiğinde pancarda Ģeker oranının, pirinçte ise protein oranının, dolayısı ile verimliliğin azalması vb.) ve
(SA1.7) En az su gereksinimi sağlayacak tarımsal ürün deseninin belirlenerek BGH‘de bu yönde ekimin yapılmasının sağlanması vb. stratejilerini içermektedir.
Çevreye Uyumlu Turizm Gelişmesi: Kırsal Turizm Stratejisi [SA 2];
(SA2.1) Bölgenin doğal kaynaklarını zorlamayan sınırlı (yavaĢ ve denetimli) turizm geliĢimi,
(SA2.2) Nüfus geliĢimini kontrol altında tutmak,
(SA2.3) Yerel ölçekte turizm planlaması- turizmin mekân ve zaman açısından havza geneline yayılması,
(SA2.4) Turistik istihdamda yöre halkına öncelik verilmesi,
(SA2.5) Biyolojik çeĢitlilik ve yaban hayatı koruma,
(SA2.6) Milli Parkların etkin olarak kullanılabilmeleri ve
(SA2.7) Kıyıda yapılaĢma talebinin önüne geçilmesi vb. stratejilerini içermektedir.
Paydaş Katılımlı Havza Yönetimi (Halk-Kurumlar-Uzmanlar İşbirliği) Stratejisi [SA 3];
(SA3.1) Göle ve havzasına iliĢkin planlama / karar alma mekanizmasına su kullanıcılarının katılımı,
(SA3.3) Farklı kurum ve organizasyonların finansal ve teknik konularda birlikte çalıĢmaları- bilgi paylaĢımı,
(SA3.4) BGH halkının su kalitesi iyileĢtirme çalıĢmalarından/ sorunlardan haberdar edilmesi,
(SA3.5) Havzaların izlenmesi ve yönetimi için yeni bilimsel araçların kullanımı, (SA3.6) Sadece su ve toprağın korunmasını esas alan bölünmüĢ yaklaĢımlardan ziyade insanların geçim kaynaklarının iyileĢtirilmesi,
(SA3.7) Geleneksel bilgiler (halkın deneyimleri, talepleri) ile yeni bilgilerin (bilimsel verilerin) birleĢtirilmesi,
(SA3.8) Açık ve paylaĢımcı bilgi yolu ile kapsamlı anlama, (SA3.9) Öneriye açık uzmanlar,
(SA3.10) Havzada yer alan yerel yönetimlerin tek tek çalıĢmak yerine birlikler oluĢturarak koordinasyon içinde olmaları,
(SA3.11) Arazinin ve doğal kaynakların uzun dönem sürdürülebilirlik ilkesine uygun olarak sektör ve alt sektörlere tahsisi,
(SA3.12) Tahribe uğramıĢ görsel değerlerin ve doğal kaynakların geri kazanımı ve
(SA3.13) Göle iliĢkin fayda ve fırsatların eĢit paylaĢımı vb. stratejilerini içermektedir.
Kentsel Alandaki Su Tüketiminin Azaltılması Stratejisi [SA 4];
(SA4.1) Endüstriyel su kullanımı azaltmak: Daha az su tüketen teknolojinin tercih edilmesi,
(SA4.2) Evsel su kullanımını azaltmak: Birey ölçeğinde tasarruf konusunda bilinçlendirme çalıĢmaları,
(SA4.3) YeĢil alanların bakımında kullanılan su miktarını azaltmak: Su kaybını en aza indirgeyen sulama teknikleri ve daha az su tüketen bitki türlerinin tercih edilmesi,
(SA4.4) Atık suların ıslah edilerek bahçe sulama, fabrikalarda soğutma suyu vb. amaçlarla kullanılması,
(SA4.5) Yağmur sularının kanalizasyon sularından ayrı olarak toplanması, bu yolla göle temiz su takviyesinde bulunmak ve
Su Kalitesini İyileştirme- Yayılı Kirletici Kontrolü Stratejisi [SA 5];
(SA5.1) Göl suyunu doğrudan ya da dolaylı olarak kirletenlerin para ile cezalandırılması, çevresine duyarlı kiĢi ve kurumların ödüllendirilmesi, böylece su kalitesini korumanın özendirilmesi,
(SA5.2) Yasaklamak, kullanmamak yerine akılcı kullanımın tercih edilmesi (hiç kullanmamak yerine gerektiği kadar kullanmak),
(SA5.3) Belediyelerin atık su arıtma sistemlerini kurma ve kullanmaları: Havzadaki köy, kasaba ve ilçe merkezlerinin atık sularını göle ve gölü besleyen derelere bırakmadan önce arıtmaları,
(SA5.4) Tarımsal etkinliklerdeki pestisit ve gübre kullanımını azaltarak göl yüzeyindeki aĢırı yosunlanmayı önlemek, dolayısı ile su kalitesini arttırmak,
(SA5.5) Yerel yönetimlerin çiftçilere kimyasal gübre ve pestisit kullanımı ile ilgili teknik destek vermeleri, eğitim- bilgilendirme çalıĢmaları,
(SA5.6) Yapay sulak alanların oluĢturulması ve
(SA5.7) Atık suların doğrudan göle veya göle ulaĢan kanallara bırakılmasını önleyici hukuksal düzenlemelerin yapılması vb. stratejilerini içermektedir.
Kırsal Alanda (Tarımda) Su Kullanımının Düzenlenmesi Stratejisi [SA 6];
(SA6.1) Tarımda az su tüketen sulama yöntemlerine geçilmesi (damla sulama, yağmurlama, nemölçer, gece sulaması vb.) ve bu yönde gerekli yatırımların yapılması,
(SA6.2) Mevcut altyapıdaki su kayıplarının azaltılması (toprak kanallar yerine zemini betonlaĢtırmak vb.),
(SA6.3) Kuraklığa dayanıklı/ daha az su kullanımı gerektiren tahıl/ sebze vb. ürünlerin yetiĢtirilmesi,
(SA6.4) Çiftçilerin suyu etkin kullanma hakkında eğitilmesi yoluyla bilinçlendirilmesi,
(SA6.5) Suyun fiyatında artıĢ yapma sureti ile fazla kullanımının önlenmesi, su tüketiminin azaltılması,
(SA6.6) Sulama projeleri ile göl suyunun azaltılmasına son verilmesi,
(SA6.7) Kaçak kuyularla yer altı suyunun yoğun kullanımının durdurulması ve (SA6.8) Kuyularla su çekimine kota konulması- Kuyuların kapatılmasından ziyade su kullanımının sınırlandırılması ve belirlenen miktarlarda su kullanımına izin verilmesi vb. stratejilerini içermektedir.
4. Adım: AHS
Ġkili kıyaslamalara yönelik anket soruları 2 kısımdan oluĢmaktadır: (1) Ġki faktörün BGH‘nin çevresel ve sosyo-kültürel sürdürülebilirliğini sağlamada (Genel Amaç) en önemli olma (Güçlü Yönler ve Fırsatlar arasında) veya en az uygun olma (Zayıf Yönler ve Tehditler arasında) açısından kıyaslanması, (2) Söz konusu faktörün diğerine kıyasla ne kadar önemli veya uygun olduğu hususu. Herbir soru her bir kriterin önem derecesini ağırlıklandırmak için 1-9 puanlama ölçeğindedir.
5. Adım: Strateji seçeneklerini puanlama ve sıralama
Bu aĢamada paydaĢlardan gelen faktör grupları ve her bir grup içindeki faktörlerin ikili kıyaslama sonuçlarının yanı sıra, her bir stratejinin her bir faktörün baĢarısındaki etkinliğinin değerlendirilmesine iliĢkin sonuçlar sunulmaktadır. Stratejilerin performansları AHS temelli model rehberliğinde, herhangi bir GZFT faktörünün en iyi stratejik amacı belirlemedeki etkinliği hakkındaki tahminlerinin (0-9 ölçeğinde) katılımcılara doğrudan sorulması sureti ile ölçülür. Önerilen stratejilerin ağırlıkları aĢağıdaki formül kullanılarak net değer olarak hesaplanır (Osuna ve Aranda, 2007):
(3.1)
Tj : j stratejisinin (j = 1, 2, ...., n) toplam ağırlığı m: GZFT faktör sayısı
(3.2)
Nj : j stratejisinin ağırlığının normalize edilmiş değeri, n : Strateji sayısı
6. Adım: Duyarlılık analizi
Herhangi bir karar modelinde tercih edilen eylem yolunun karar vericinin değerlendirmelerindeki değiĢimlere ne kadar duyarlı olduğunu araĢtırmak önemlidir. Duyarlılık analizi her bir özelliğin ağırlığını gösteren bir çubuk grafiği olup; analiz ile grafikteki çubukların ağırlıklarındaki olası değiĢimlerin alternatif eylem yollarına olan puan etkileri incelenebilir. Duyarlılık analizi özellikle yakın sonuçlarda hangi kriter puan değeri değiĢikliklerinde sonucun, yani seçimin farklılaĢacağını gösterir. Karar verici analiz sonrası gerekli noktalarda değiĢiklikler yapabilir (Goodwin ve Wright, 1998; Kocamustafaoğulları, 2008). BGH için geliĢtirilen hiyerarĢide paydaĢ gruplarının GZFT faktörlerinin ağırlıkları, öneri stratejilerin GZFT faktörleri üzerindeki etkinlikleri ve stratejilerin sıralamalarına yönelik farklılıklarını değerlendirmek için duyarlılık analizinin yapılması öngörülmüĢtür. Bu anlamda, analiz sonuçlarının karar verme sürecini kolaylaĢtıracağı düĢünülmektedir.
Yukarıda aĢama aĢama açıklanan GZFT-AHS modeli karar bilgisi vermakat karar vermesi beklenmemektedir. Karar verme aĢamasında modelin çıktılarına ilave olarak belli düzeyde kiĢisel yargıya ihtiyaç duyulmaktadır.