Beş Yıllık Kalkınma Planlarında Kadının Ekonomik Haklarına Yönelik

1985 yılında beşinci beş yıllık kalkınma planında ilk kez ayrı bir başlık olarak kadınlar konusunda politikalar belirlenmiş, kadınların emeklilik yaşı, işsizlik oranı, aktif çalışma alanı gibi505 _{konular üzerinde durulmuştur.}

Beş yıllık kalkınma planına göre; kadınların emeklilik yaşı 50 olarak belirlenmiş, kadınların çalışma hayatına katılmasından dolayı ihtiyaç duyulan kreşlerin, bakım evlerinin kapasitelerinin arttırılması sağlanmaya çalıştırılacağı belirtilmiştir.506

1990-1994 yıllarını kapsayan altıncı beş yıllık kalkınma planında; kadınların tarım dışı sektörlerde yer almasını sağlayacak istihdamın yaygınlaştırılması, çalışan kadınların, çalışma hayatı içerisinde uygulamalardan kaynaklanan güçlüklerin giderilmesi için önlemler alınacağı, kadınların meslek edinebilmeleri ve bir beceri

503 _{Caporal,a.g.e.,s.551.}

504 _{T.C Resmi Gazete, S:21272, 2 Temmuz 1992,s.5-6.}

505 _{T.C. Resmi Gazete, Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985 - 1989), Karar No:8, S.18467,23} Temmuz 1984.

506 _{Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilat Müsteşarlığı, Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-} 1989),http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Be%C5%9Finci-Be%C5%9F-

171

kazanmaları konusunda özel programlar ve projelerin geliştirileceğine dair kararlar bulunmaktadır.507

1992 yılında emeklilikte yaş sınırı kaldırılarak, kadınlarda 20 erkekler de 25 hizmet yaşını bitirenlerin istedikleri zaman emekli olmaları sağlanmıştır.508

1996-2000 yıllarını kapsayan yedinci beş yıllık kalkınma planında; genellikle kadınların eğitiminin önemi üzerinde durulmuş, kadınların iş hayatına katılımı, istihdamı eğitim ve toplumsal konularda hakkında iyileştirme çalışmaları yapılması gerektiğinden bahsedilmiş, mevzuatta yer alan kadın erkek eşitliğini engelleyen hususların tekrar düzenlenmesinin, kadın erkek eşitliği açısından önemli olduğundan bahsedilmiştir. Ceza ve vergi konularında kadın erkek eşitliğini bozan maddelerin tekrar düzenlenmesi, gebelik, doğum izni, kreş gibi kadını çalışma hayatından alıkoyan durumların giderilmesi için çalışan annelerin çocuklarının yeterli bakım imkânına kavuşturulabilmesine yönelik çalışmalar gerçekleştirileceğinden bahsetmektedir.509

2001-2005 yılları arasında sekizinci beş yıllık kalkınma planında İş ve İşçi Bulma Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından, istihdam eğitim projesi çerçevesinde kadınların istihdam imkânları araştırılmış ve beceri kazanma kursları düzenlenmiş, kadınların girişimcilik faaliyetleri ve el emeğinin değerlendirilmesi için Kadın Sorunları Genel Müdürlüğü merkezi kurulmuş olduğundan bahsedilmektedir.510

2007-2013 yılları arasını kapsayan dokuzuncu beş yıllık kalkınma planı çerçevesinde; işgücü piyasasına katılma da ve bu konu da zorluklarla karşılaşan

507_{Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilat Müsteşarlığı, Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-} 1994),Karar No:62, Karar Tarihi, 22.6.1989. http://www.sbb.gov.tr/wp-

content/uploads/2018/11/Alt%C4%B1nc%C4%B1-Be%C5%9F-Y%C4%B1lll%C4%B1k- Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1990-1994%E2%80%8B.pdf , Erişim Tarihi: 05.03.2020. 508_{Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-} 2000), Karar No: 374, Karar Tarihi: 18.7.1995, http://www.sbb.gov.tr/wp-

content/uploads/2018/11/Yedinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma- Plan%C4%B1-1996-2000%E2%80%8B.pdf , Erişim Tarihi: 05.03.2020.

509 _{Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Yedinci Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000),} Karar No: 374, Karar Tarihi: 18.7.1995.

510_{Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Karar N. 697, Karar Tarihi:} 27.6.2000,Ankara,2000,http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Sekizinci-Be%C5%9F- Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2001-2005.pdf,Erişim Tarihi: 05.03.2020.

172

kadınların ve diğer kişilerin, istihdama katılabilmesi için, çocuk, yaşlı ve diğer bakım hizmetlerine erişimin kolaylaşacağını içermektedir.511

2014-2019 yıllarını kapsayan onuncu beş yıllık kalkınma planı çerçevesinde; anayasaya kadınlara yönelik pozitif ayrımcılık ilkesinin dâhil edildiğinden, kadınların iş gücü piyasasına katılımlarının arttığından, TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonunun kurulduğundan bahsederek, girişimcilik ve KOBİ desteklerinin sağlanması hususunda kadın girişimcilere öncelik verileceğinden bahsetmektedir.512

Devlet Kalkınma planlarının uygulanması sırasında, hayata geçirilen kurallar çerçevesinde;

1993 yılında Halk Bankası tarafından kadınların çalışma hayatına aktif olarak katılması ve girişimciliğe özendirilmesi amacıyla, kadınlara özel, düşük faizli kredi imkânı sağlanması uygulamaları başlatılmıştır.513

1994 yılında Kadın Statüsü ve Genel Müdürlüğü, şiddete gören kadınların hukuki ve psikolojik danışmanlık hizmetlerinin karşılanması ve el emeğinin değerlendirilmesi amacıyla Bilgi Başvuru Bankası’nı kurmuştur.514

1995 yılında; Güneydoğu Anadolu bölgelerinde, bölgede yaşayan kadınların ve kızların durumunun iyileştirilmesi, kadınların kalkınma sürecinde etkili olması bakımından daha çok yoksul ailelerin bulunduğu mahallelerde ve köylerde Çok Amaçlı Toplum Merkezleri (ÇATOM’lar) GAP İdaresi tarafından kurulmuştur. Bu kurumlarda genellikle düşük ücret karşılığında mevsimlik işçiler çalıştırılmaktadır. 1995 yılından itibaren Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde başlamış olan ÇATOM’lar 9 ilde 29 adet olup 2000'li yıllarda sayıları 22’ye ulaşmıştır.515

511_{Resmi Gazete, TBMM Kararı Dokuzuncu Kalkınma Planı,2007-2013,S.6215,1 Temmuz 2006,s.39.} http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Dokuzuncu-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1- 2007-2013%E2%80%8B.pdf , Erişim Tarihi: 05.03.2020.

512 _{2014-2018 Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı, Karar Tarihi, 02.07.2013, Karar}

No:1041,Ankara,2013.http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onuncu-Kalk%C4%B1nma- Plan%C4%B1-2014-2018.pdf Erişim Tarihi: 05.03.2020.

513_{Sabite Güleç, “Kadın Girişimciliği- Karaman Örneği,” Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi} Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi,

Karaman,2011,s.31.

514 _{https://kadem.org.tr/kadinlara-yonelik-yasal-duzenlemeler/ , Erişim Tarihi:21.02.2020.}

515_{Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı,2000} Yılı Faaliyet Raporu, Ankara,2001,s.109-112.

173

ÇATOM’lar kadınların okuma ve yazmasını yükseltilmesi, sağlık konularında iyileştirilmeye gidilmesi, yasal hak ve özgürlüklerinin farkına varılması, kadınlar açısından bir sosyalleşme merkezi olması ve kadınların iş hayatına katılmasını sağlamak açısından önemli olmaktadır. ÇATOM’lar tarafından kadın girişimciliği ve kadın istihdamına katkılar yapılmış ve kadınlara danışmanlık hizmeti verilmiştir.

Bunların yanı sıra günümüzde kadın girişimcileri desteklemek, iş bulmak, ekonomik haklarını kullanabilmek, meslek edinebilmek gibi amaçları taşıyan bir sürü kurum ve kuruluş bulunmaktadır.

Dar gelirli kadınlara işlerini büyütmeleri için küçük çaplı krediler sağlayan 2002 yılında kurulan Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı MAYA, bir iş kurma fikri bulunan ve 5 kişilik gruplar halinde başvuru yapan kadınlara kredi sağlayan Türkiye Grameen Mikro finans Programı (TGMP), yine iş alanları bulmalarını sağlayan İŞKUR, kadın girişimcileri geliştirmek amacı taşıyan KAGİDER, girişimcilik eğitimi veren KOSGEB ve ekonomik haklarla ilgili destek verebilecek,Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği (FODER), Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV), Kadın Emeği ve İstihdamı Girişimi (KEİG), Kadının İnsan Hakları Eğitim Programı (KİHEP) bunlardandır.516

Kadını ekonomik yaşam içerisine dâhil etmek ekonomik özgürlüğünü eline almış kadın bireyler yetiştirmek Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin ekonomik olarak kalkınması, milli gelirin artması ve özellikle gelecek nesillere örnek teşkil etmesi hususunda oldukça önem taşımaktadır.

Nüfusun yarısını oluşturan kadınların, çalışma hayatına katılımının sağlanması, kadınların ekonomik yaşam içerisinde karşılaşabileceği her türlü zorlukla mücadele edilmesi ve bunun için gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir. Günümüzde kadınlar her türlü işte çalışmakta ve gelirini elde etmektedir. Öğretmen, aşçı, doktor, mühendis, mimar, pilot ve nice mesleklerde kendine yer bulmayı başarmıştır. Kadınlara sağlanan ekonomik hakları kadınlar sonuna kadar kullanmakta bunu başarabilmek içinde elbette ki ilk olarak eğitimini tamamlamaktadırlar.

174