Basel Kriterlerinde İç Denetim

Komite üyelerinin işbirliği ile 1997’de Etkin Bankacılık Denetimi için Basel Temel İlkeleri (Core Principles For Effective Banking Supervision) yayımlanmış²¹² ve 2006 yılında revize edilmiştir.²¹³ Revize edilmesinin nedenleri ise²¹⁴;

- Temel ilkelerin aynı zamanda Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası’nın, Finansal Sektör Değerlendirme Programı bağlamında ülkelerin bankacılık denetim sistemlerini ve pratiklerini değerlendirmede kullanması, 1997’den beri çok defa Komite yayınlarıyla sonuçlanan, bankacılığın düzenlenmesinde önemli değişiklikler meydana gelmesi, temel ilkelerin ayrı ülkelerde uygulanmasıyla birçok tecrübe kazanılması, yeni düzenleme konuları, düzenleme ve denetlemede anlayış ve boşlukların aşikar hale gelmesi, bu gelişmelerin temel ilkelerin ve ilişkili değerlendirme metedolojisinin güncellenmesini gerekli kılması,

- Menkul kıymetler, sigorta, para aklamayı önleme ve şeffaflık standartları ile temel ilkeler arasındaki tutarlılığı mümkün olduğunca geliştirmek, denetimsel öncelikler ve risk alanları üzerine odaklanmak

olarak belirtilmiştir.

Son dökümanda 17. ilkede iç denetim ile ilgili düzenleme yapılmış olup şöyledir²¹⁵:

212 BIS, Core Principles For Effective Banking Supervision, 1997.

213 BIS, Core Principles for Effective Banking Supervision, 2006, http://www.bis.org/publ/bcbs129.htm (09.12.2009).

214 BIS, Core Principles for Effective Banking Supervision, 2006; TBB, “Etkin Bankacılık Denetimi İçin

Temel İlkeler”, Bankacılar Dergisi, No. 59, 2006,

http://www.riskcenter.com.tr/kredirisk/kredifiles/basel2_1.pdf, s.1.

215BIS, Core Principles for Effective Banking Supervision, 2006, s.1-13.

http://www.bis.org/publ/bcbs129.pdf?noframes=1 (11.12.2009).

17. İlke – İç Kontrol ve Denetim: Denetim otoritesi; bankaların kendi işlerinin karmaşıklığı ve büyüklüğü için yeterli olan elverişli iç kontrollere sahip oldukları konusunda ikna edilmelidir. Bu iç kontroller, yetki ve sorumluluk dağıtımı açık, bankayı taahhüt altına sokan fonksiyonların ayrımı, fonların ödenmesi, aktif ve pasiflerin muhasebeleşmesi konusunda, bu süreçlerin uzlaşması, banka aktiflerinin korunması ve açık düzenlemeler ve uygulanabilir kanun ve düzenlemeler kadar bu kontrollere uygunluğu test etmek için uygun bağımsız iç denetim ve uygunluk fonksiyonlarını içermelidir.

Basel Komitesi, iç denetimle ilgili çeşitli çalışmalar yapmış ve bunları;

Bankalarda İç Kontrol Sistemleri (Framework For Internal Control Systems in Banking Organizations), Bankalarda İç Denetim ve Gözetim Otoritesinin İç ve Dış Denetçilerle İlişkisi (Internal Audit in Banks and Supervisor’s Relationship with Auditors), Bankalarda İç Denetim ve Gözetim Otoritesinin İç ve Dış Denetçilerle İlişkisi –Anket (Internal Audit in Banks and the Supervisor's Relationship with Auditors: A Survey) olarak yayımlamıştır.

Bankalarda İç Kontrol Sistemleri’nde; etkin iç kontol sistemi, banka yönetim kurulunun sorumlulukları ve iç denetimin rolü aşağıdaki gibi belirtilmiştir²¹⁶:

- Etkin bir iç kontrol sisteminin, banka yönetiminin kritik bir unsuru ve aynı zamanda bankacılık faaliyetlerinin tam ve güvenli olarak sürdürülmesi için gerekli bir yapı olduğu, güçlü bir iç denetim sistemi bankanın amaçlarına ulaşılması, uzun dönemli kar hedeflerinin gerçekleştirilmesi ve güvenilir mali ve idari raporlamanın sürdürülmesine yardımcı olacağı, güvenilir finansal ve idari rapor sağlayacağı, aynı zamanda bankaların hem ilgili yasa ve yönetmeliklere hem de kendi politika ve yöntemlerine uyumlu olarak faaliyet göstermesine ve bankanın ticari itibarını olumsuz etkileyebilecek beklenmedik risklerin azaltılmasına yardımcı olabileceği belirtilmiştir.

216 BIS, Framework for Internal Control Systems in Banking Organisations, 1998, s.1-34.

http://www.bis.org/publ/bcbs40.pdf?noframes=1 (11.12.2009).

- Banka yönetim kurulunun; bankanın tüm faaliyetlerine ilişkin önemli politika ve stratejileri onaylanmak ve periyodik olarak incelenmek, bankanın taşıdığı temel riskleri bilmek ve bu risklere ilişkin kabul edilebilir asgari ve azami sınırları belirlemek, üst düzey yönetimin söz konusu riskleri tespit etmesi, ölçmesi, yönetmesi ve kontrol etmesi konusunda gerekli tedbirler almasını temin etmek, bankanın kurumsal yapısını onaylamak, üst düzey yönetimin iç denetim sisteminin işlerliğinin izlenmesini sağlamaktan sorumlu olduğu, uygun ve etkin bir iç kontrol sisteminin kurulması ve sürdürülmesinden nihai olarak sorumlu olduğu, Banka yönetim kurulu ve üst düzey yönetiminin, mesleki ve ahlaki yüksek standartların geliştirilmesinden ve bankada her seviyedeki personelin iç kontrolün önemini anlamasını sağlayacak kurum içi kontrol kültürünün oluşturulmasından sorumlu olduğu belirtilmiştir.

- İç denetim biriminin, yönetim kurulunun ve üst yönetimin bu görevlerinde ve banka gözetim otoritelerine yardımcı olduğu, iç kontrolü izleyerek buna dair sonuçları yönetim kuruluna raporlaması gerektiği belirtilmiştir.

2001 ve 2002 yılında yayımlanan “Bankalarda İç Denetim ve Gözetim Otoritesinin İç ve Dış Denetçilerle İlişkisi”nde de iç denetim ile ilgili çeşitli açılardan uygulanması öngörülen hususlar belirtilmiştir.²¹⁷

Bu belgede Basel Komitesi, İç Denetçiler Enstitüsü’nün tanımını kabul etmiştir. Buna göre iç denetim²¹⁸;

bir kuruluşun faaliyetlerine değer katmak ve bu faaliyetleri geliştirmek üzere tasarlanmış, bağımsız ve nesnel bir sağlamlama ve danışmanlık faaliyetidir. Risk

217 Basel Committee on Banking Supervision, Internal Audit In Banks And The Supervisor's Relationship With Auditors, TBB, Bankalarda İç Denetim ve Gözetim Otoritesinin İç ve Dış Denetçilerle İlişkisi, Bankacılar Dergisi, S. 34, 2000.

218 Basel Committee on Banking Supervision, Internal Audit İn Banks And The Supervisor's Relationship With Auditors, 2001, s.2. Basel Committee on Banking Supervision, “Internal Audit İn Banks And The

Supervisor’s Relationship With Auditors: A Survey”, 2002,

http://www.bis.org/publ/bcbs92.pdf?noframes=1 Augusthttp://www.bis.org/publ/bcbs84.pdf?noframes=1, (11.12.2009), s.3; TBB, a.g.e., s.34.

yönetimi, kontrol ve kurumsal yönetim süreçlerinin değerlendirilmesi ve etkinliğinin geliştirilmesinde sistematik ve disiplinli bir yaklaşım sunarak kuruluşun hedeflerinin gerçekleştirilmesine katkıda bulunur.

Aynı belgeye göre, bankacılık sektöründe iç denetimin nesnel olma gereği, aynı zamanda danışmanlık yapmasına engel değildir. İç kontrollerin geliştirilmesi konusunda üst yönetime danışmanlık yapabilir. Bu aynı zamanda, kontrol mekanizmalarının tesis edilmesi, yönetimin doğru bilgiye dayalı olarak bir karar almasını sağlamaya yönelik etkin bir yoldur.

Bununla birlikte, iç denetimin danışmanlık hizmeti, iç denetimin temel işlevleri içerisinde tali olmalıdır. İç denetimin temel işlevi; mali tabloları kontrol etmek, bankanın iç kontrol sistemlerini incelemek ve değerlendirmektir.²¹⁹