Bankacılıkta Verimlilik Ölçümünde Kullanılan Girdi ve

Doğru ve güvenilir bir etkinlik ve verimlilik ölçümü için, değiĢkenlerin belirlenmesi ve tanımlanması özel bir önem taĢımaktadır. AraĢtırmada kullanılacak olan değiĢkenler araĢtırmanın sonuçlarını doğrudan etkileyeceğinden, etkinliği ve verimliliği

110 Selçuk ÇĠNGĠ ve Armağan TARIM, “Türk Banka Sisteminde Performans Ölçümü: DEA-Malmquist TFP Endeksi Uygulaması”, TBB Araştırma Tebliğleri Serisi 2000-01, s.13.

111 AFSAR, a.g.e., s.246.

112 ÇĠNGĠ ve TARIM, a.g.m., s.13.

ölçülecek karar birimlerinin üretim teknolojisini en iyi temsil eden girdilerinin ve çıktılarının belirlenmesi gerekmektedir.¹¹³

Literatürde bu Ģartı sağlayacak değiĢkenlerin neler olduğu ile ilgili mutabakat sağlanamamakla birlikte, ölçümde dikkate alınacak girdi ve çıktılara iliĢkin genel yaklaĢımlar aĢağıda kısaca belirtilmiĢtir.

i).Üretim Yaklaşımı

Üretim yaklaĢımında bankaların, sermaye ve iĢgücünü, hesap sahiplerine hizmet üretmek için kullandığı kabul edilmektedir. Bu yaklaĢımda iĢlemlerin sayısı ile iliĢki kurulmaktadır.¹¹⁴ Yani, bankaların çıktıları mevduat ve kredi hesaplarının sayısı ile ölçülmektedir.¹¹⁵

Mevduat ve diğer pasifler çıktı olarak kabul etmekteyken,¹¹⁶ girdi açısından bakıldığında üretim yaklaĢımında sadece iĢletme maliyetleri gözönünde bulundurulmaktadır.¹¹⁷ Bu yaklaĢım, bankaların ekonomik olarak önemli olan aracılık rollerini kavramamakta ve maliyetlerinin büyük bir kısmını teĢkil eden faiz masraflarını dikkate almamaktadır. ¹¹⁸

113 Semra ÖNCÜ ve Rabia AKTAġ, “Yeniden Yapılandırma Döneminde Türk Bankacılık Sektöründe Verimlilik DeğiĢimi”, Yönetim ve Ekonomi, 2007, Cilt:14 No:1, Http://www.Bayar.Edu.Tr/~Ġibf/Dergi/Pdf/C14S12007/SORA.Pdf ( 12.09.2009), s.256.

114 David HAUNER, Explaining Efficiency Differences Among Large German and Austrian Banks, IMF Working Paper, WP/04/140. s.12.

115 ÖNCÜ VE AKTAġ, a.g.m., s.256.

116 Nicholas APERGIS ve Anthony REZITIS, “Cost structure, technological change, and productivity growth in the Greek banking sector”, International Advances in Economic Research, Vol: 10., No: 1, 2004, s.1-15.

117 ÇĠNGĠ, TARIM, a.g.m., s.13.

118 HAUNER, a.g.m., s.12.

ii).Aracılık Yaklaşımı

Sealey and Lindley¹¹⁹ tarafından geliĢtirilen aracılık yaklaĢımında ise; bankalar topladıkları fonları kredi ve diğer varlıklara dönüĢtürülmesinde aracılık iĢlerini gerçekleĢtiren finansal kurumlar olarak tanımlanmaktadır.¹²⁰ Bu yakĢaĢımda, ĠĢgücü, sermaye ve ödünç alınan fonları kredi ve finansal yatırımlara dönüĢtüren finansal aracılar olarak kabul edilmektedir.¹²¹ Hesapların parasal değerleri kullanılmakta ve faiz cinsinden maliyet de yer almaktadır.¹²²

iii) Katma Değer Yaklaşımı

Hancock¹²³ tarafından geliĢtirilen bir diğer yaklaĢıma göre; bilançonun her iki kısmında bulunan kalemler katma değere katkıda bulunuyorsa çıktı olarak dikkate alınabilmektedir.¹²⁴ Katma değer yaklaĢımında, sermaye ve iĢgücü payı ele alındığı takdirde, her hangi bir bilanço kalemi çıktı olarak tanımlanabilmektedir. Bu yaklaĢıma göre ödünç alınan fonlar; ek likidite miktarı, mudilere ödeme hizmeti ve koruma sağlamayla ilgisi olduğundan, katma değer yaratmayı içermekte bu nedenle de çıktı olarak dikkate alınmaktadır.¹²⁵

Yukarıda belirtilen yaklaĢımlardan en yaygın olarak kullanılanları; üretim ve aracılık yaklaĢımlarıdır. Bankaların mevduat ve yatırım politikalarının esas olarak genel müdürlüklerince belirlenmesi ve Ģubelerin hizmet üretim birimleri olması nedeniyle

119 C.W.SEALEY, Jr. and James T. LINDLEY,” Inputs, Outputs, and a Theory of Production and Cost at Depository Financial Institutions”, The Journal of Finance, Vol. 32, No. 4, 1977, s. 1251-1266.

120 ÇĠNGĠ, TARIM, a.g.m., s.13.

121 APERGĠS ve REZITIS, a.g.m., s.2.

122 ÇĠNGĠ, TARIM, a.g.m., s.13.

123 Diana HANCOCK, A Theory of Production for the Financial Firm, Boston,/MA Kluwer Academic Press,1991.

124 Thomas Gehrig and George Sheldon, “Costs, Competitiveness and the Changing Structure of European Banking”, http://www.banque-france.fr/gb/fondatio/telechar/papers_d/costs.pdf (30.08.2009), s.13.

125 Koutsomanoli-Filippaki, ANASTASIA, Dimitris MARGARITIS ve Christos STAIKOURAS,

“Efficiency And Productivity Growth In The Banking Industry Of Central And Eastern Europe”, Journal of Banking & Finance, Vol. 33, No: 3, 2009, s.557-567.

üretim yaklaĢımının Ģubelerin etkinliklerinin ölçülmesinde üstünlüğe sahip olduğu genek kabul görmektedir. Bankaların iĢletme olarak genel etkinliklerinin ölçülmesinde ise, bankaların toplam giderlerinin yaklaĢık üçte ikisini oluĢturan fonlama giderlerine iliĢkin kararların genel müdürlüklerce alınması, aracılık yaklaĢımının karlılık etkinliğini ölçmedeki üstünlüğü nedeniyle aracılık yaklaĢımı kullanımının daha uygun olduğu kabul edilmektedir. Diğer taraftan, bankaların maliyet üstünlüklerinin araĢtırılmak istenmesinde üretim yaklaĢımının, tüm bankacılık endüstrisinin maliyet toplamı ile iktisadi rekabet gücünün analiz edilmek istenmesi durumunda ise aracılık yaklaĢımının veya hizmet üretiminin esas faaliyet konusunu olusturduğu küçük ölçekli bankalarda üretim yaklaĢımının, fonların aracılığının önemli olduğu bankalarda ise aracılık yaklaĢımının daha sağlıklı sonuçlar vereceği genel kabul edilmektedir.¹²⁶ Kısaca, analizlerde yaklaĢım tercihi, analizin amacına bağlıdır.

Yukarıda sözü edilen yaklaĢımlar çerçevesinde, yapılmıĢ bazı araĢtırmalarda girdi ve çıktı olarak kabul edilen değiĢkenler, aĢağıda düzenlenen tabloda gösterilmiĢtir.

Tablo 1: Banka Verimlilik ve Etkinlik Ölçümünde Kullanılan Çeşitli

Yazar Girdiler Çıktılar

Charnes et al. Toplam ĠĢletme Giderleri Toplam Faiz DıĢı Harcama Ertuğrul ve Zaim Personel Sayısı

Faiz Giderleri

Yazar Girdiler Çıktılar

Yazar Girdiler Çıktılar

Atan ve ÇatalbaĢ Toplam Aktifler Toplam Mevduat

Diğer Gelir Getirici Aktifler Ödünç Alınan Fonlar

Ġskontolu Senetler, Ticari ile Yatırım Menkul Kıymetleri,

Kaynak:Tablo, Selçuk Çingi ve Armağan Tarım “Türk Banka Sisteminde Performans Ölçümü:

DEA-Malmquist TFP Endeksi Uygulaması”, TBB Araştırma Tebliğleri Serisi 2000-01,s.15; Hayrettin Afsar, “Avrupa Birliği Sürecinde Türk Bankacılığının Rekabet Gücü”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġzmir, 2008, s.253-254.‟de yer alan tablolar ile Tezimizin s.49-63 arasında belirtilen makalelerdeki veriler birleĢtirilerek hazırlanmıĢtır.

1.6.1.2. Banka Verimlilik ve Etkinliği İle İlgili Yapılan Araştırma